Η περιπέτεια της Ισλανδίας (4)

Έγκερτ Μάγκνουσσον (αριστερά) και Μάγκνους Γκούντμουνδσσον (*)

Λέγαμε χτες ότι ο ισχυρισμός πως η ισλανδική κυβέρνηση άφησε τις τράπεζες να καταρρεύσουν είναι ψευδής. Στην πραγματικότητα, έκανε κάτι παρόμοιο με αυτό που έκανε και η Ελλάδα: "έσπασε" κάθε τράπεζα σε δυο κομμάτια, ένα καλό κι ένα κακό. Η διαφορά είναι ότι οι ισλανδοί πέταξαν το κακό κομμάτι στα σκουπίδια επειδή μπορούσαν να το κάνουν ενώ εμείς το φορτωθήκαμε. Αλλά ας δούμε τις λεπτομέρειες, μέσα από τα αρχεία τής αρμόδιας εποπτικής αρχής τής χώρας, της FME.

Πρώτα-πρώτα, στις 9 Οκτωβρίου 2008, ιδρύθηκε η Νέα Landsbanki, με κεφάλαιο 200 δισ. κορώνες σε ρευστό και 2,3 τρισ. σε λοιπά περιουσιακά στοιχεία, τα οποία προήλθαν από την παλιά τράπεζα. Κατόπιν, στις 15 Οκτωβρίου, ιδρύθηκε η Νέα Glitnir, με κεφάλαιο 110 δισ. κορώνες σε ρευστό και 1,2 τρισ. σε λοιπά περιουσιακά στοιχεία, ομοίως προερχόμενα από την παλιά Glitnir. Τέλος, στις 22 Οκτωβρίου, κατά τον ίδιο τρόπο ιδρύθηκε η Νέα Kaupthing, με κεφάλαιο 75 και 700 δισ. κορώνες αντίστοιχα. Το συνολικό ποσό των μετρητών 385 δισ. κορωνών (ουσιαστικά, δηλαδή, το ποσό που χρειάστηκε για να γίνει η ανακεφαλαιοποίηση, όπως θα λέγαμε στην γλώσσα μας) αντιστοιχούσε στο 30% του ισλανδικού ΑΕΠ και το κατέβαλε εξ ολοκλήρου το ισλανδικό δημόσιο.

Εδώ είναι η τρίτη μεγάλη διαφορά μεταξύ Ελλάδας και Ισλανδίας. Η Ισλανδία (επαναλαμβάνω: επειδή μπορούσε) μετέφερε στις τρεις νέες "καλές" τράπεζες όλες τις εγχώριες δραστηριότητες των παλαιών, τις καταθέσεις των ισλανδών αποταμιευτών και τις απαιτήσεις των ντόπιων επενδυτών. Όλες οι εξωχώριες δραστηριότητες και υποχρεώσεις παρέμειναν στις παλιές, "κακές" τράπεζες. Ο όγκος αυτού του "καλού" κομματιού ανερχόταν μόλις στο 16% της περιουσίας των παλιών τραπεζών, και ανακεφαλαιοποιήθηκε πλήρως από το κράτος ενώ το υπόλοιπο 84% αφέθηκε στην τύχη του. Στην Ελλάδα φορτωνόμαστε τα "κακά" κομμάτια των τραπεζών επειδή η συντριπτική πλειοψηφία των υποχρεώσεων του χρηματοπιστωτικού τομέα αφορά εμάς, τους ντόπιους.


Και το παιχνίδι συνεχίζεται. Από τις τρεις νέες τράπεζες, οι οποίες στήθηκαν με κρατικό χρήμα, οι δύο επέστρεψαν γρήγορα σε ιδιωτικά χέρια, καθαρές και υγιείς. Στις 20/11/2009 η Νέα Kaupthing μετονομάζεται σε Arion Banki και πενήντα μέρες αργότερα το 87% της μεταβιβάζεται στην Kaupskil, μια θυγατρική τής Kaupthing. Το υπόλοιπο 13% παραμένει στο κράτος αλλά η Kaupskil διατηρεί το δικαίωμα να αποκτήσει και αυτό σε μεταγενέστερο χρόνο. Κατά τον ίδιο τρόπο, η Νέα Glitnir γίνεται Islandsbanki και το 95% της μεταβιβάζεται στην ISB Holding, ένα γκρουπ πιστωτών τής παλιάς τράπεζας. Μόνο η Νέα Landsbanki έμεινε υπό κρατικό έλεγχο, άλλαξε το όνομά της σε Landbankinn και περιόρισε τις δραστηριότητές της, μειώνοντας ταυτόχρονα και τους εργαζομένους της από 2.770 σε 1.233 μέχρι τέλους του 2012.

Αφού είδαμε, λοιπόν, κατά πόσο αληθεύει ο ισχυρισμός ότι η Ισλανδία άφησε τις τράπεζές της να πτωχεύσουν, ας ρίξουμε μια ματιά σε ένα άλλο "σημαιάκι" που ανεμίζουν όσοι μας συστήνουν να μιμηθούμε τους ισλανδούς. Κι αυτό δεν είναι άλλο από το ότι εκείνοι έβαλαν στην φυλακή τους τραπεζίτες και τους πολιτικούς που ήσαν υπεύθυνοι για την καταστροφή.

Κατ' αρχήν, να ξεκαθαρίσουμε ότι κανείς πολιτικός δεν πήγε φυλακή. Στο σκαμνί τού Ειδικού Δικαστηρίου κάθησε μόνο ο πρώην πρωθυπουργός Γκέιρ Χάαρντε, ο οποίος καταδικάστηκε για μία από τις τέσσερις κατηγορίες που τον βάραιναν. Το "έγκλημα" του Χάαρντε ήταν ότι έδειξε αμέλεια και δεν συγκάλεσε υπουργικά συμβούλια για να συζητήσουν την κρίση. Σημειωτέον ότι ουδεμία ποινή φυλάκισης επεβλήθη γι' αυτό το "έγκλημα" πέραν της επιπλήξεως. Ακόμη και γι' αυτήν, όμως, ο Χάαρντε έχει προσφύγει στο δικαστήριο του Στρασβούργου.

Πάμε τώρα να δούμε τι έγινε με τους τραπεζίτες. Κάπου στα δυτικά τής Ισλανδίας, στους πρόποδες του σβησμένου κρατήρα Σναεφέλλσγιοκουλ, μέσα στην μέση ενός παγωμένου πουθενά, βρίσκεται η φυλακή Κβιαμπρύγκγια. Πρόκειται, ίσως, για την μόνη φυλακή τού κόσμου που δεν έχει εξωτερικό τοίχο. Οι κρατούμενοι μπορούν ελεύθερα να κόβουν βόλτες στο απολύτως αφιλόξενο τοπίο, μιας και δεν μπορούν να πάνε πουθενά. Εκεί διαβιούν 24 κρατούμενοι για μη βίαια εγκλήματα, οι τέσσερις εξ αυτών πρώην τραπεζίτες τής Kaupthing: ο πρώην πρόεδρος Σίγουρδουρ Έιναρσσον (είδαμε χτες φωτογραφία από την βράβευσή του το 2007), ο πρώην διευθύνων σύμβουλος Χρέινταρ Μαρ Σίγουρδσσον,  ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της θυγατρικής τής Kaupthing στο Λουξεμβούργο Μάγκνους Γκούντμουνδσσον και ο δεύτερος μεγαλύτερος μέτοχος της τράπεζας τον καιρό της κατάρρευσής της Όλαφουρ Όλαφσσον. Κανενός η ποινή δεν υπερβαίνει τα πέντε χρόνια και κανενός η περιουσία δεν δημεύτηκε.

Μαζί με τους παραπάνω, έχουν καταδικαστεί σε μικρότερες ποινές για ελαφρύτερα παραπτώματα (κυρίως για αμέλεια) 26 ακόμη χαμηλόβαθμα τραπεζικά στελέχη, ενώ ο ειδικός εισαγγελέας 'Ολαφουρ Χάουκσσον συνεχίζει το ψάξιμο. Κανείς απ' αυτούς τους 26 δεν βρίσκεται στην φυλακή.


Έχω την εντύπωση ότι τα παραπάνω γεγονότα δεν δικαιώνουν επ' ουδενί μεγαλοστομίες όπως π.χ. "στην Ισλανδία την κρίση την πλήρωσαν οι τραπεζίτες", "η Ισλανδία έβαλε στην φυλακή τούς διεφθαρμένους τραπεζίτες" κλπ. Η καταδίκη των τεσσάρων που προαναφέραμε, έγινε για παραβίαση τραπεζικής πίστης, υπεξαίρεση και χειραγώγηση, δηλαδή αφορά οικονομικά εγκλήματα που έχουν ελάχιστη σχέση με την κρίση. Δεν διαφωνώ, βεβαίως, ως προς το ότι όλοι αυτοί (και πολλοί άλλοι ακόμη) έπρεπε να τιμωρηθούν. Διαφωνώ ως προς το ότι αυτοί έχουν την ευθύνη για τα δεινά που βίωσε και εξακολουθεί να βιώνει ο ισλανδικός λαός.

Εν κατακλείδι, θα μπορούσα να πω ότι η καταδίκη μιας χούφτας μεγαλοτραπεζιτών συσκοτίζει την πραγματικότητα. Και η πραγματικότητα είναι ότι η ευθύνη τής καταστροφής βαραίνει ένα ολόκληρο σύστημα το οποίο λέγεται καπιταλισμός. Αυτό το σύστημα που επέτρεπε νομίμως στους τραπεζίτες να εμπορεύονται τοξικά ομόλογα, να τροφοδοτούν με δάνεια χαμηλής εξασφάλισης την στεγαστική φούσκα, να αποδίδουν βαρβάτα μπόνους στους εαυτούς τους και, γενικά, να προβαίνουν σε κάθε δυνατή ενέργεια ώστε να αυξάνουν βραχυπρόθεσμα τα κέρδη των τραπεζών τους. Στο κάτω-κάτω, αν δεχτούμε ότι ο Έιναρσσον ήταν εγκληματίας, ας μας εξηγήσουν τι είχαν κατά νου εκείνοι που τον βράβευσαν την πρωτοχρονιά τού 2007. Υπ' αυτή την έννοια, οι κρατούμενοι της Κβιαμπρύγκγια χρησιμοποιήθηκαν ως αποδιοπομπαίοι τράγοι για να ξεθυμάνει η λαϊκή αγανάκτηση.

Ισλανδία: Η φυλακή Κβιαμπρύγκγια. Στο βάθος ο μονίμως παγωμένος κρατήρας Σναεφέλλσγιοκουλ

Αύριο θα ολοκληρώσουμε την ματιά μας στην ισλανδική κρίση, με δυο λόγια για το πολυδιαφησμένο "οικονομικό θαύμα" μιας χώρας που "έφτυσε το ΔΝΤ" και σήμερα προκόβει. Στο μεταξύ, ας κλείσω για σήμερα με ένα ενδιαφέρον κερασάκι, που επίσης προβλήθηκε πολύ:

Την ώρα που οι μεγαλοτραπεζίτες πήγαιναν φυλακή, η ισλανδική κυβέρνηση εξήγγειλε ότι από την πώληση της Islandsbanki (της καθαρής και ανακεφαλαιοποιημένης με λεφτά τού ισλανδικού λαού Νέας Glitnir), θα απέδιδε σε κάθε ισλανδό μέρισμα 30.000 κορωνών (213 ευρώ). Σας θυμίζω ότι για να στηθεί η Νέα Glitnir το κράτος έβαλε σε ρευστό 110 δισ. κορώνες και σας αφήνω να κάνετε τις πράξεις για να βγάλετε μόνοι σας τα συμπεράσματά σας.

ΥΓ: Κάθε σύγκριση με την περίπτωση Λαυρεντιάδη και Proton Bank δεκτή. Κι εμείς βάλαμε τραπεζίτη στην φυλακή.  

-----------------------------------------------------
(*) Η φωτογραφία είναι από τις εξέδρες τού λονδρέζικου γηπέδου Άπτον Παρκ και από τον αγώνα Γουέστ Χαμ - Γουίγκαν στις 6/12/2006. Ο Έγκερτ Μάγκνουσσον (πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας τής Ισλανδίας), εκπροσωπώντας ένα κονσόρτσιουμ ισλανδών επενδυτών (μεταξύ αυτών και ο Μάγκνους Γκούντμουνδσσον, διευθύνων σύμβουλος της θυγατρικής τής Kaupthing στο Λουξεμβούργο) έχει μόλις αποκτήσει το πλειοψηφικό πακέττο τής Γουέστ Χαμ. Χάρη στα χρήματα που έβαλαν (νά 'ναι καλά η Kaupthing), έγιναν μεταγραφές ποδοσφαιριστών μεγάλης αξίας (Τέβες, Μασεράνο). Με εφτά νίκες στους εννέα τελευταίους αγώνες, η καταδικασμένη ως τότε Γουεστ Χαμ απέφυγε εκείνη την χρονιά τον υποβιβασμό. Η αγγλική ποδοσφαιρική ομοσπονδία βρήκε παρατυπίες στις μεταγραφές των Τέβες-Μασεράνο και επέβαλε πρόστιμο-μαμμούθ 5,5 εκατ. στερλινών αλλά δεν αφαίρεσε βαθμούς από την ομάδα.



Cogito Ergo Sum