Η πυξίδα του μέλλοντος

analyst

Η ελίτ της Αμερικής προκρίνει το μοντέλο της παραγωγής, με ισχυρή αντίσταση από όσους έχουν επενδύσει στα ενεργειακά, ενώ η Ευρώπη το πεδίο του ανταγωνισμού στην ενέργεια. Τα δύο μοντέλα ανάπτυξης είναι άκρως ανταγωνιστικά.

Άποψη

Less is more – η πυξίδα του μέλλοντος: Μετά την εκλογή Τραμπ, γίνεται πια ξεκάθαρη η σύγκρουση εθνικών και διεθνών ανταγωνιστικών συμφερόντων, η οποία πρακτικά αντανακλά το ζήτημα της κατεύθυνσης των επενδυτικών κεφαλαίων, δηλαδή που θα επενδυθούν τα κεφάλαια για τη μεγιστοποίηση του κέρδους και την παγκόσμια κυριαρχία:  στην παραγωγή ή στην ενέργεια;

Η μάχη θα γίνει πιο εμφανής στο μέλλον γιατί τεράστια κεφάλαια έχουν επενδυθεί και στους δυο τομείς και θα δούμε τα δύο στρατόπεδα να ανοίγουν το επικοινωνιακό οπλοστάσιο τους. Τα κεφάλαια της Αμερικής και της Γερμανίας δεν έχουν επενδυθεί με την ίδια βαρύτητα στους δύο οικονομικούς τομείς και επίσης, στα καινοτόμα προϊόντα  η Αμερική προηγείται (δες silicon Valley). Αντίθετα, η Ευρώπη έχει στραφεί σχεδόν αποκλειστικά στις κλιματικές επενδύσεις (δες διαχρονικά τα εγκεκριμένα έργα του Προγράμματος Horizon).

Φαίνεται λοιπόν ότι η ελίτ της Αμερικής προκρίνει το μοντέλο της παραγωγής (με ισχυρή αντίσταση από όσους έχουν επενδύσει στα ενεργειακά), ενώ η Ευρώπη το πεδίο του ανταγωνισμού στην ενέργεια. Τα δύο μοντέλα ανάπτυξης είναι άκρως ανταγωνιστικά.

Για να γίνει πιο κατανοητή η παρατήρηση ας φανταστούμε μια επιχειρηματική οντότητα που επένδυσε πολλά σε ρομποτική και αναμένει να εισπράξει κέρδη από τη μείωση του πόρου εργασία. Όταν αυξηθεί η τιμή του πόρου ενέργεια, γιατί μια άλλη επιχειρηματική οντότητα έχει επενδύσει σε ΑΠΕ υψηλού κόστους και υψηλής αναμενόμενης κερδοφορίας, τότε η επένδυση της πρώτης οντότητας αχρηστεύεται, καθώς δεν θα εισπράξει τα αναμενόμενα κέρδη, εξ ου και ο ανταγωνισμός.

Οι αντικειμενικές συνθήκες ερμηνεύουν τις διαφορετικές επιλογές της Ευρώπης και της Αμερικής σε επενδύσεις, με βάση τα δυνατά τους σημεία.  Η Ε.Ε διαθέτει πολύ λιγότερους  ενεργειακούς πόρους σε συμβατικά καύσιμα σε σχέση με την  Αμερική.

Κατ’ αντιστοιχία, ερμηνεύεται  η εκλεκτική «φιλία» του Τραμπ με τον Πούτιν και ενδεχομένως κοινή επενδυτική πλεύση, καθώς η Ρωσία είναι γνωστό ότι υπερτερεί σε συμβατικά καύσιμα, έχει επενδύσει ελάχιστα σε ΑΠΕ και μάλιστα στις πιο οικονομικές και μπορεί να είναι από τους καλύτερους πελάτες της Αμερικής ως εισαγωγέας  ρομποτικών συστημάτων παραγωγής προϊόντων-  τεχνολογικός τομέας στον οποίο ιστορικά πάντα υστερούσε.

Στους μεγάλους χαμένους, σύμφωνα με τις παραπάνω επιλογές, συγκαταλέγονται η Κίνα και  η Γερμανική Ευρώπη. Σαν μεγάλη οικονομία ιδιαίτερα στην Ευρώπη θα πληγεί η Γερμανία, η οποία θα αναγκαστεί να γίνει εισαγωγός τεχνολογίας αντί για εξαγωγός , καθώς έχει επενδύσει στην ενέργεια και μάλλον αργά αντιλήφθηκε τις αλλαγές (https://www.euractiv.com/section/innovation-industry/linksdossier/industry-4-0-the-future-of-manufacturing-is-here/). Σε αυτή την κούρσα μπορεί να χάσει έδαφος και  από τη Ρωσία, που διαθέτει φθηνούς ενεργειακούς πόρους.

Σε αυτό το τοπίο, με ορατό στον ορίζοντα το ναυάγιο, βγήκε από την Ε.Ε η Βρετανία, καθώς δεν πρωταγωνιστεί σε κανένα από τους τομείς που προαναφέρθηκαν,  για να μη βουλιάξει μαζί με το σκάφος.

Ωστόσο, εκτός κι αν η κατάσταση καταστεί ακραία (κάτι που δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε γιατί δεν έχουμε διαθέσιμη την αναγκαία πληροφόρηση), γνωρίζουμε  ότι ο καπιταλισμός είναι σύστημα που ξέρει να παντρεύει τις αντιθέσεις του για το κοινό συμφέρον του κεφαλαίου και βρίσκει διεξόδους , γι’ αυτό γνώμη μας είναι ότι θα βρεθεί μια μέση οδός επειδή δεν συμφέρει κανέναν από τους αντιπάλους η στρατιωτική σύγκρουση σήμερα. Προς επίρρωση του ισχυρισμού, παρατηρούμε ότι μετά με τις πρόσφατες εξελίξεις, δηλαδή την εκλογή Τραμπ και την αποτυχία της Διάσκεψης στο Μαρακές (https://www.euractiv.com/section/climate-environment/news/cop22-climate-finance-pushed-back-to-2018/),  η Ευρώπη οδηγεί  τις κλιματικές επενδύσεις της- νερό κ.α στην Αφρική, αρχικά μέσω ΜΚΟ, όπως η Oxfam κ.α.

Το νέο μοντέλο παραγωγής και οι επιπτώσεις του

Επειδή το κοντινό μας μέλλον θα μοιάζει με ταινία επιστημονικής φαντασίας, ας προσπαθήσουμε να το ανιχνεύσουμε και να το φανταστούμε με τα στοιχεία του παρόντος. Ένα βασικό χαρακτηριστικό του θα είναι η τεχνολογική ανεργία που σχετίζεται με τις μεθόδους και την διαχείριση της παραγωγής προϊόντων. Η έννοια δεν είναι νέα- την είχε επισημάνει ο Μάρξ, τότε, δηλαδή περίπου 200 χρόνια πριν, οι λουδίτες, κίνημα κατά των σύγχρονων στον καιρό τους κλωστοϋφαντουργικών μηχανών στην Αγγλία, έσπαγαν τους αργαλειούς γιατί τους στερούσαν τις θέσεις εργασίας.

Τι είναι διαφορετικό σήμερα. Η μεγάλη διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι οι μηχανές που φτιάξαμε εξελίχθηκαν πολύ και μας μιμούνται, καταλαβαίνουν, μιλάνε, βλέπουν, ακούνε, δρουν, απαντούν, σκέφτονται και μας υποκαθιστούν, τουλάχιστον στις ανειδίκευτες θέσεις εργασίας, γι αυτό η βιομηχανία χρειάζεται πολύ λιγότερες ανειδίκευτες θέσεις. Η ταχύτατη εξέλιξη της απειλεί βάσιμα και τις εξειδικευμένες θέσεις (βιομηχανία εδώ εννοούμε όλους τους κλάδους συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού, της παιδείας και της υγείας και όλες τις θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης- οικονομολόγους, εκπαιδευτικούς, μηχανικούς, νομικούς, γιατρούς κ.α ).

Είναι γεγονός ότι η νέα τεχνολογική οικονομία στην “εποχή των μηχανών” που ζούμε και θα ζήσουμε πιο έντονα στο μέλλον θα παράγει όλο και μεγαλύτερη ανισότητα. O πλανήτης θα είναι βασικά δύο ταχυτήτων, των πολύ πλούσιων και των πολύ φτωχών. Το ίδιο θα συμβαίνει και με τις χώρες, ο διαχωρισμός θα είναι πολύ έντονος ανάμεσα στις εξελιγμένες τεχνολογικά χώρες και στις μη εξελιγμένες. Απορίας άξιον αν θα υπάρχουν στο μέλλον χώρες με τη δομή των κρατών που σήμερα γνωρίζουμε ή αν η διακυβέρνηση της παγκόσμιας ελίτ θα έχει διαφορετική δομή, με χρήση π.χ της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης (έτσι πλήττεται και το επάγγελμα του πολιτικού, που δεν θα το έχει ανάγκη το μελλοντικό σύστημα διακυβέρνησης, ειδικά αυτό θα το ξεφορτωθεί πολύ εύκολα αν παίξει επικοινωνιακά στην διαφθορά των πολιτικών).

Πρακτικά, ο ενδιάμεσος χώρος θα περιοριστεί σημαντικά, όπως και η μεσαία τάξη, η οποία συρρικνώνεται παγκοσμίως. Γι’ αυτό και η ιδέα του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για τους πληβείους, που άρχισε φέτος δοκιμαστικά στην Ελλάδα, δεν ανήκει στην αριστερά (ΣΥΡΙΖΑ;), όπως θα ανέμενε κάποιος, ούτε έστω σε κάποιο σοσιαλιστή οικονομολόγο αλλά, στους πατέρες νεοφιλελευθερισμού, Friedrich Hayek, Richard Nixon και Milton Friedman! (πηγή: https://www.ted.com/talks/andrew_mcafee_what_will_future_jobs_look_like/transcript?language=en). Άλλωστε το ίδιο προτείνει ο ΟΗΕ για να αποφύγει διεθνείς αναταράξεις.

Ας εξετάσουμε που οδηγεί αυτή η πραγματικότητα. Έχοντας κατά νου τη ρήση του Βολταίρου «Η εργασία μας σώζει από τρία μεγάλα κακά: την ανία, τη φαυλότητα και την ανάγκη», η προτεινόμενη ιδέα θα προσφέρει προσωρινή λύση μόνο στην ανάγκη, αλλά, τι θα γίνει με τα άλλα δύο; Τι θα γίνει με τη συνοχή των ανθρώπινων κοινωνιών, ο φαύλος άνθρωπος είναι ο ατομιστής που χαίρεται όταν καταπατάει τον διπλανό του- αυτό συνεπάγεται επιστροφή στη βαρβαρότητα, την αλληλοφαγία (και μας φέρνει σκηνές από το βιβλίο «Αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων» του Ντοστογιέφσκι). Η ανία από την άλλη πλευρά σκοτώνει αργά τον άνθρωπο. Η περιθωριοποίηση από την κοινωνία εφαρμόστηκε στους ιθαγενείς , ως μέθοδος εξόντωσης τους, όπως αναφέρουν οι ιστορικοί και το μαρτυρεί σήμερα η περιχαράκωση τους σε ορισμένες τοποθεσίες όπου ζουν με επιδόματα. Μήπως το ίδιο μπορεί να ισχύει και για ολόκληρες χώρες;

Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα θα διασφαλίζει, ενδεχομένως -σε αυτό το νέο πείραμα, την απορρόφηση των μαζικά παραγόμενων προϊόντων για τους πολλούς, η μαζική παραγωγή και κατανάλωση θα ευνοεί την αγορά των μη διαρκών καταναλωτικών αγαθών, ενώ τα κεφαλαιουχικά αγαθά, ως το άλλο άκρο, θα είναι προνόμιο των πολύ λίγων και τα μη διαρκή, κυρίως, θα είναι αυτά που θα αποφέρουν το μεγάλο κέρδος, όπως θα εξηγήσουμε, σύμφωνα με τις τάσεις, απευθυνόμενα στους λίγους . Ας έχουμε στο νου μας ότι ο καπιταλισμός δεν παράγει αγαθά, παράγει κέρδος.

Το ζήτημα και το μεγάλο στοίχημα  στην «εποχή των μηχανών», είναι το πώς, στη βάση της τεχνολογικής προόδου που δεν έχει επιστροφή, θα σωθεί η κερδοφορία, χωρίς να θυσιαστεί η κοινωνία. Όπως σε όλα τα στοιχήματα υπάρχει ο κίνδυνος της ήττας και αν επιβεβαιωθεί θα έχει σαν τελικό αποτέλεσμα την καταστροφή των κοινωνιών και τη μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού.

Παρακάτω, καταγράφουμε κάποιες τάσεις της εποχής.

Αλλαγή πλεύσης από τη θεωρία του“big is beautiful” στο “less is more” . Δεν αναφερόμαστε στην αρχιτεκτονική αντίληψη του μινιμαλιστικού σχεδιασμού του Ludwig Mies van der Rohe το ’60, αλλά κυριολεκτικά το περισσότερο εδώ αφορά στο περισσότερο κέρδος. Για το χρηματοπιστωτικό τομέα, η τάση  φαίνεται από το διαχωρισμό των εμπορικών τραπεζών, τη δημιουργία τοπικών τραπεζών.  Άλλες ενδείξεις στο χώρο της πίστωσης είναι η δημιουργία πολλών και μικρών φορέων crown funding για την κινητοποίηση του χρήματος. Μπορεί, σε κάποιους  που θυμούνται τα παραμύθια, αυτό να θυμίζει την κακιά μάγισσα στο «Χάνσελ και Γκραίτελ» (θα σε φάω αφού πρώτα σε παχύνω), δεν παύει όμως να αντιπροσωπεύει σημερινή τάση, δηλαδή το μικρότερο προσφέρει περισσότερα κέρδη.

Άλλη τάση είναι η στροφή στην αυτοαπασχόληση, καθώς τα περισσότερα επαγγέλματα παγκοσμίως πεθαίνουν από την αυτοματοποίηση και την ενδυνάμωση της πληροφορικής, της επικοινωνίας και της ρομποτικής, στατιστικά στοιχεία προβλέψεων για τις ΗΠΑ, εδώ https://www.fastcompany.com/3049857/the-future-of-work/5-major-ways-freelancers-will-change-the-economy-by-2040. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, οι αυτοαπασχολούμενοι στις δικές τους μικρές επιχειρήσεις θα συνάπτουν έως και χιλιάδες συμβόλαια για παροχή εργασίας στη διάρκεια του εργασιακού τους βίου και γι’ αυτό πρέπει να έχουν αντίληψη επιχειρηματία και να χρησιμοποιούν το μάρκετινγκ για να «πουλάνε» τον εαυτό τους- το τελευταίο  ας μη μας τρομάζει, αυτό γίνεται και σήμερα. Ένδειξη της τάσης είναι η όλο και περισσότερο προωθούμενη έννοια  «επιχειρηματικότητα» /«επιχειρείν».

Το 2030 η αγορά εργασίας δεν θα συγκλίνει με τη ζήτηση όσον αφορά στα αναγκαία προσόντα του εργατικού δυναμικού και αυτό καθορίζεται από το νέο μοντέλο κερδοφόρου  βιομηχανικής παραγωγής .

Βασικό χαρακτηριστικό αυτού του μοντέλου είναι η διαφοροποίηση της επιχειρηματικότητας και ο επαναπατρισμός των επιχειρήσεων κοντά στον καταναλωτή,  δηλαδή στις αναπτυγμένες χώρες. Πρόκειται για νέου τύπου επιχειρήσεις παραγωγής με αυξημένη τη συμμετοχή της ρομποτικής που σήμερα είναι στο 8% και το 2025 προβλέπεται να φτάσει 25% , αναμένεται δε να συντελέσει στην μετάλλαξη των μεθόδων παραγωγής.

Άλλο βασικό χαρακτηριστικό είναι η αύξηση της κερδοφορίας των παραδοσιακών παραγωγικών  επιχειρήσεων π.χ αυτοκινητοβιομηχανίες με νέο τρόπο. Αυτές σήμερα, μετά το σημείο  πώλησης υπεισέρχονται στον κύκλο ζωής ενός  προϊόντος μόνο για την παροχή ανταλλακτικών για τη συντήρηση των προϊόντων τους. Οι νέες βιομηχανίες θα παρεμβαίνουν στη συντήρηση των προϊόντων τους ως υπηρεσία, με τη χρήση ΤΠΕ. Θα αντλούν κέρδος από όλη  τη διάρκεια ζωής ενός προϊόντος, καθώς το προϊόν θα πωλείται Product as a service, με παροχή υπηρεσιών την εξ’ αποστάσεως προληπτική παρακολούθηση της συμπεριφοράς του προϊόντος και αναβάθμιση των λογισμικών, σε όλη τη διάρκεια ζωής του προϊόντος και τέλος θα αντλούν κέρδος από την πώληση των ανταλλακτικών. Αυτό σημαίνει ότι, αγοράζοντας ένα προϊόν ο καταναλωτής, ουσιαστικά θα το ενοικιάζει, καθώς θα είναι υποχρεωμένος να πληρώνει συνδρομή στην εταιρεία παραγωγής του για όσο διάστημα το κατέχει.

Επανερχόμενοι στον νέο τρόπο παραγωγής και τον νέο τύπο προϊόντων, για την τεκμηρίωση των ισχυρισμών μας, παραθέτουμε τα ακόλουθα: σύμφωνα με την Boston Consulting Group (μια από τις μεγαλύτερες συμβουλευτικές εταιρείες του κόσμου και των κυβερνήσεων, που είναι συνάμα και ερμηνευτής τάσεων) «η βιομηχανική παραγωγή θα συνιστά βιομηχανική επανάσταση» (η δική μας υποσημείωση είναι: για ποιόν) και θα έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: μικρές επιχειρήσεις που θα παράγουν μεγάλη γκάμα προϊόντων σε μικρές ποσότητες για τοπική κατανάλωση με την βοήθεια της χρήσης των προσθετικών μηχανών-additive manufacture- και με αυξημένη συμβολή της ρομποτικής.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΒCG με τα ΒCG Ops centers, έχει παρουσία σήμερα στις πιο αναπτυγμένες βιομηχανικές χώρες και κέντρα και δη στη Σουηδία (Nordics), Γερμανία- Ντίσελντορφ, Μεγάλη Βρετανία, Παρίσι, Μιλάνο, Σικάγο, Χιούστον, Βραζιλία-Σάο Πάολο, Ινδία- Guragan και Σαγκάη

Η παραγωγή παρατηρούμε ότι μετακομίζει, επιστρέφει κοντά στην αγορά των καταναλωτών της Δύσης, τα εργοστάσια μεταφέρονται από την Άπω Ανατολή στην Ευρώπη και στην Αμερική (PPC- Proximity Production Consumption)- άραγε αυτό είναι άσχετο με την εκλογή Τραμπ; Χαρακτηριστικά της παραγωγής:

• Oι βιομηχανίες θα είναι μικρότερες
• Θα παράγουν προϊόντα κατά παραγγελία (tailor made).[από άλλη πηγή προκύπτει ότι οι φαρμακοβιομηχανίες του μέλλοντος θα έχουν το μέγεθος μεγάλου ψυγείου και σε ένα χάπι θα περιλαμβάνονται όλες οι δραστικές ουσίες για τις διάφορες παθήσεις που λαμβάνει σήμερα ένας ασθενής με πολυφαρμακία. Θα είναι ραμμένες στα μέτρα του ασθενούς].
• Θα παράγουν σύνολο προϊόντων- δεν θα είναι δηλαδή μονοπροϊοντικές.
• Οι παραγωγικές διαδικασίες της νέου τύπου βιομηχανίας με την επωνυμία Industry0 θα διεκπεραιώνονται με τη χρήση 9 τεχνολογικών πυλώνων https://www.bcgperspectives.com/content/articles/engineered_products_project_business_industry_40_future_productivity_growth_manufacturing_industries/:

Big data & analytics – τα νέα προϊόντα θα μπορούν να παρακολουθούνται και να ελέγχονται από τις εταιρείες παραγωγής τους (συλλογή και επεξεργασία data για βελτιώσεις στο σχεδιασμό, στην κατανάλωση ενέργειας κλπ), εφαρμογές στο κινητό για καθοδηγούμενη συντήρηση τους. Αυτόνομα robots, cloud- τα συστήματα που παρακολουθούν κι ελέγχουν τις διαδικασίες παραγωγής είναι στηριγμένα στις τεχνολογίες cloud , προσομοίωση (simulation)- παραγωγή εικονικών μοντέλων, οριζόντια και κάθετη ολοκλήρωση – θα καθιστά ολοκληρωμένη την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των συνεργαζόμενων που μπορεί να είναι διαφορετικές επιχειρηματικές οντότητες και θα αυξάνει την παραγωγικότητα, Industrial Internet of Things- όλα τα μηχανήματα και συσκευές θα είναι εφοδιασμένα με Η/Υ και θα αλληλεπιδρούν, θα ελέγχονται μεταξύ τους εξ αποστάσεως- σήμερα ο έλεγχος εξ΄αποστάσεως και η επιδιόρθωση σφαλμάτων ήδη πραγματοποιείται στις μεγάλες εργαλειομηχανές CNC από τις παραγωγούς εταιρείες και αποτελεί μέρος της προσφοράς τους.

Ακόμα,  Cybersecurity- λόγω της αυξημένης ανάγκης προστασίας και ασφάλειας των δεδομένων που θα διακινούνται στο ιντερνέτ και από τα εσωτερικά δίκτυα, Χρήση προσθετικής στην παραγωγή (additive manufacturing), ειδικότερα για πρωτότυπα και ειδικά κομμάτια, σύνθετα στο σχήμα και ελαφριά στο βάρος, ακόμα και για την παραγωγή εξειδικευμένων προϊόντων σε μικρές παρτίδες. Τελευταίος πυλώνας είναι η προσαυξημένη επαυξημένη πραγματικότητα (augmented reality), που σήμερα βρίσκεται στα σπάργανα, αλλά έχει επιδείξει ήδη εφαρμογές με χρήση γυαλιών εικονικής  πραγματικότητας, που θα δίνουν οδηγίες στους εργαζόμενους για το επιτόπιο service ή για την εκπαίδευση τους.

Το μοντέλο όσον αφορά στα προϊόντα, περιγράφεται αναλυτικά εδώ https://redshift.autodesk.com/industrial-internet-of-things-value/)

Στον αντίποδα, όσον αφορά στις σύγχρονες επενδυτικές τάσεις της Ε.Ε, που επικεντρώνεται στην εναλλακτική ενέργεια, πάντα στην κατεύθυνση του  less is more, αναφέρουμε την πολύ εντυπωσιακή άποψη  για το μέλλον των ευρωπαϊκών πόλεων, όσον αφορά στην τοπική-μικρή παραγωγή ενέργειας που  καταγράφεται από τον  ευρωπαϊκό οργανισμό Energy Cities, στο τεύχος της άνοιξης 2016. Εκεί, υπό το τρίπτυχο: Μεταβίβαση αρμοδιοτήτων (Devolution), Mεταφορά των επενδύσεων σε τοπικό επίπεδο- αποεπένδυση !(Divestment) και Δημοκρατία (Democracy) αναφέρεται η επιστροφή από τις ιδιωτικές επενδύσεις στις δημοτικές και περιφερειακές επενδύσεις. Από τις αναφορές που γίνονται στο τεύχος στεκόμαστε στις έννοιες «κοινοτική ενέργεια», επαναδημοτικοποίηση της ενέργειας και όλων των υπηρεσιών που παρείχαν οι Δήμοι και είχαν ιδιωτικοποιηθεί (συμπεριλαμβανομένου του νερού και των συγκοινωνιών). http://www.energy-cities.eu/-Energie-Cites-INFO,463-     [ας σημειωθεί ότι ο ίδιος οργανισμός, τη δεκαετία του 1990 έβαζε πρώτο θέμα της ατζέντας την ιδιωτικοποίηση της ενέργειας].

Διαβάζοντας την επιχειρηματολογία για τα μειονεκτήματα των ιδιωτικών επενδύσεων, νομίζει κανείς ότι πρόκειται για φάρσα, για κομμουνιστική προπαγάνδα, που αγγίζει τα όρια της σχιζοφρένειας, αλλά φευ, είναι η άποψη της νεοφιλελεύθερης Ευρώπης που έκανε στροφή και προτρέπει τους δήμους να απο-επενδύσουν π.χ από τα κοινωνικά ταμεία κλπ και να επενδύσουν στην ενέργεια σε τοπικό επίπεδο. Γιατί, το «less is more», αποδίδει περισσότερο σε επίπεδο κερδοφορίας (ακριβότερη ενέργεια και μεγαλύτερος δανεισμός των Δήμων με εξασφαλίσεις- την πάτησαν πολλοί δήμοι στη Β. Ευρώπη που στοιχημάτισαν σε leverage 1:25 ή μεγαλύτερο και κάποιοι προσφεύγουν στα δικαστήρια).

Η αλλαγή πολιτικής που αναφέραμε, έχουμε τη γνώμη ότι σχετίζεται με την εδραίωση στην Ευρώπη των συμφερόντων της Ενέργειας και την ωρίμανση των δεσμεύσεων με τη Συμφωνία του Παρισιού.

Το νέο μοντέλο παραγωγής που προκρίνουν από την άλλη πλευρά οι ΗΠΑ, είναι σύμφωνο με τις περιβαλλοντικές τάσεις, για να αναφερθούμε σε μια από τις παραμέτρους που εμπλέκονται στην ενεργό προώθηση του. Η κύρια τεκμηρίωση αφορά στην μείωση του μεταφορικού έργου που θα προκύψει από τη μεταφορά έτοιμων προϊόντων από μεγάλες αποστάσεις -και των συνεπαγόμενων ρύπων που εκλύονται από τα μέσα μεταφοράς. Παράλληλα, θα αυξήσει εξωφρενικά την τιμή του υγρού καυσίμου- ενέργεια, που από αυτό αναμένει το κέρδος της η γερμανική Ευρώπη.

Το γεγονός δεν είναι άσχετο με τις ανησυχίες στο χώρο της ναυτιλίας- μετά τις περιβαλλοντικές προδιαγραφές που εισήγαγε πρόσφατη ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα πλοία που αφορά στο καύσιμο, κάτι που θα οδηγήσει πολλές ναυτιλιακές εκτός αγοράς. Είναι χαρακτηριστικό πόσο έχει εξοργίσει τη ναυτιλιακή κοινότητα αυτή η πολιτική, όπως διαβάσαμε σε συνέντευξη εκπροσώπου των εφοπλιστών  στην εφημερίδα Ναυτεμπορική στα πλαίσια της φετινής διοργάνωσης Ποσειδώνια. Εξάλλου, έχουν μειωθεί δραματικά παγκοσμίως οι ναυπηγήσεις νέων πλοίων.

Σε αυτό το σημείο ας κάνουμε μια παρένθεση για να αναφέρουμε ότι η μετάβαση των υγρών καυσίμων σε βιοκαύσιμα, θα έχει μια αύξηση κόστους 1000-2000 φορές, όταν ενδεικτικά η μετάβαση στο φυσικό αέριο έχει περίπου 10.

Άλλη περιβαλλοντική διάσταση είναι η εισαγωγή της έννοιας product lifecycle management (PLM), που αναφέρεται στον  κύκλο ζωής ενός προϊόντος από τη σχεδίαση του έως την τελική του διάθεση και υπάρχουν ήδη διαθέσιμα λογισμικά για την εκτίμηση συμπεριφοράς των προϊόντων (εργαλείο προώθησης είναι η αλλαγή πολιτικής στις δημόσιες προμήθειες).  Αυτή η ευρηματική προσέγγιση συνδέει τον ισχυρισμό της αύξησης του κύκλου ζωής ενός προϊόντος με την καλή συντήρηση του  και επακόλουθο τη μείωση των αποβλήτων.

Φυσικά, το νέο μοντέλο παραγωγής που προαναφέρθηκε δεν θα εξαλείψει το διεθνές εμπόριο, αλλά θα το περιορίσει σημαντικά, καθώς όταν αναφερόμαστε στην εγγύτητα με τον καταναλωτή, αυτή πιθανά θα προσδιορίζεται γεωγραφικά στο επίπεδο ηπείρων, παραδείγματος χάριν Ευρώπης ή Αμερικής και η εξειδικευμένη παραγωγή θα αποτελεί αντικείμενο οικονομικής ανάπτυξης κυρίως των πιο βιομηχανοποιημένων χωρών του Βορρά που συγκεντρώνουν κεφάλαια από τα χρέη των πιο αδύναμων χωρών. Αυτό δεν είναι κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά. Και στην πρώτη παγκοσμιοποίηση ο συντριπτικός όγκος του κεφαλαίου επενδύθηκε στις αναπτυγμένες χώρες, με εξαίρεση κάποιες αποικίες της Αγγλίας, όπως ο Καναδάς και η Αυστραλία.

Συμπληρωματικά με τα παραπάνω, αν οι βιομηχανικές χώρες επαναοριοθετήσουν τις αποικίες τους, στην ήπειρο τους, όπως φαίνεται να γίνεται σήμερα, θα είναι πιο εύκολη η απόκτηση πρώτων υλών σε εγγύτερη απόσταση και με μικρότερο κόστος.

Αποτέλεσμα της στροφής που περιγράφηκε θα είναι η αύξηση του προστατευτισμού, της οποίας γινόμαστε μάρτυρες από τις πρώιμες ενδείξεις.

Ο  προστατευτισμός δεν είναι κι αυτός κάτι νέο,  αλλά κάθε εποχή το βιώνει με ξεχωριστό τρόπο και επιπτώσεις. Ακολούθησε την πρώτη παγκοσμιοποίηση και άνθιση του παγκόσμιου εμπορίου και κέρδιζε έδαφος μετά το 1879.  Και δεν αποκλείεται να συντέλεσε στον 1ο παγκόσμιο πόλεμο (οι απόψεις των ιστορικών διίστανται από τη σκοπιά που το βλέπει ο καθένας). Είναι  γνωστό ότι ο προστατευτισμός, βασιζόμενος στην αντιπαλότητα ανταγωνιστικών βιομηχανικών οικονομιών, την οποία επιτείνουν οι οικονομικές πιέσεις, οδηγεί στον νέο- ιμπεριαλισμό με την προσάρτηση εδαφών (ο βρετανός πρωθυπουργός το 1897 έλεγε στον γάλλο πρεσβευτή: «εάν δεν ήσασταν τόσο επίμονοι οπαδοί του προστατευτισμού, δεν θα μας αναγκάζατε να προσαρτούμε εδάφη») [από το βιβλίο του Eric Hobsbawm “Η εποχή των αυτοκρατοριών”, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, α’ ανατύπωση, σελ.110]. Στον αντίποδα του προστατευτισμού, να παρατηρήσουμε εδώ ότι- εξαιρουμένης της εργασίας- η Αγγλία εξακολουθεί να είναι και σήμερα αντίπαλος του προστατευτισμού και υπέρμαχος του διεθνούς εμπορίου http://www.express.co.uk/news/politics/712715/quit-EU-single-market-hold-world-trade-talks-former-diplomat-george-raby-UK.

Σε ότι μας αφορά, από όσα περιγράφηκαν, γίνεται φανερό ότι ως πλήρως αποβιομηχανοποιημένη και καταχρεωμένη χώρα, αναμένεται να αντιμετωπίσουμε πολύ μεγαλύτερα προβλήματα στην απασχόληση μετά το 2030, πραγματική υπερ-κρίση στην εργασία, περισσότερα δε, όπως είναι ευνόητο, από τις προηγμένες χώρες www.businessinsider.com/rainer-strack-ted-talk-workforce-crisis-2030-2015-1/#d-if-you-want-more-ted-9  Αυτή η πραγματικότητα, που θέτει σε πρώτη προτεραιότητα, την αναγκαιότητα υπεράσπισης της ύπαρξης μας, σχετίζεται με την εκτίμηση της θέσης μας στον κόσμο.

Τα κρίσιμα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν, είναι: θα είμαστε μόνο καταναλωτές προϊόντων και ενέργειας ή και παραγωγοί; Ποιες γωνιές της παγκόσμιας αγοράς μπορούμε να καλύψουμε για να διατηρηθούν θέσεις εργασίας στον διεθνή καταμερισμό που διαμορφώθηκε κάνοντας χρήση των συγκριτικών μας πλεονεκτημάτων; Ας σκεφτούμε για να αποφασίσουμε γρήγορα, η λύση δεν είναι εύκολη και όσο καθυστερεί τόσο απομακρύνεται. Πάντως το less is more είναι η πυξίδα για το μέλλον και η εκλογή Τραμπ είναι κάτι παραπάνω από απλή ένδειξη.

Κατερίνα Μπερλή