Αναζητώντας τη ρίζα της κρίσης (κατά Χριστοδουλάκη)

Του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη

Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περιγραφή του πώς επηρέασε η κρίση τις χώρες της Ευρωζώνης, πώς μάλλον δημιούργησε και βάθυνε το χάσμα Βορρά-Νότου παρουσίασε ο Νίκος Χριστοδουλάκης. "Προσγειώνοντας" για ένα ευρύτερο κοινό δημοσιεύσεις στο The World Economy και στο Applied Economics Quarterly, έδωσε –στην Τράπεζα της Ελλάδος, σε ένα περιορισμένο αλλά όχι απόλυτα εξειδικευμένο κοινό– μιαν εικόνα της Ευρωζώνης όπου στη φάση ευημερίας (δηλαδή μετά το κλείδωμα των ισοτιμιών και προτού χτυπήσει η χρηματοπιστωτική κρίση) υπήρχαν ήδη εγκατεστημένες διαφορές, οι οποίες μάλιστα οδήγησαν κατά την ανάλυσή του στην κρίση^. ενώ μετά την εκδήλωση της κρίσης προέκυψαν αρκετές ομοιότητες. 

Βασικό σημείο της εκκίνησης Χριστοδουλάκη είναι ότι τα εξωτερικά πλεονάσματα των χωρών του Βορρά (στην κατηγοριοποίηση περιέλαβε: Αυστρία, Βέλγιο, Φινλανδία, Ολλανδία, Γερμανία, οριακά και Γαλλία) βελτιώθηκαν από ένα σημείο  της λειτουργίας υπό συνθήκες ευρώ και μέχρι την κρίση, κατά +3,23% του ΑΕΠ άμα δούμε τις χώρες αυτές ως σύνολο. Την ίδια στιγμή, τα αντίστοιχα των χωρών του Νότου, εκείνων δηλαδή που εν συνεχεία "χρειάστηκε" είτε να μπουν σε Μνημόνια (Πορτογαλία, Ελλάδα, Ιρλανδία), είτε πάντως να ακολουθήσουν ανάλογες πολιτικές (Ισπανία, εντέλει και Ιταλία) βρίσκονταν με ένα -3,78% του ΑΕΠ.

Αυτή η μεγάλη και –εν πολλοίς- ομοιόμορφη εξέλιξη, που κατά Χριστοδουλάκη κυοφορούσε τη μετέπειτα κρίση είτε αγνοήθηκε είτε και ερμηνεύθηκε λανθασμένα: για τους Blanchard/Giavazzi (το 2002) δεν υπήρχε καν λόγος για  οποιανδήποτε διορθωτική παρέμβαση: Η λειτουργία της Ευρωζώνης θα έφερνε τη σύγκλιση. Ενώ ανάλυση του think tank Bruegel (αυτή το 2007, δηλαδή στο χείλος της κρίσης...) θεωρούσε ότι αυτή η διαφοροποίηση υποδήλωνε σωστή λειτουργία της Ευρωζώνης, η οποία θα διορθωνόταν σταδιακά με μετακινήσεις κεφαλαίων. 

Εκείνο, όμως, που πραγματικά συνέβη ήταν ότι στον μεν Βορρά προσελκύστηκαν επενδύσεις που κατευθύνθηκαν σε τέτοιου είδους κλάδους παραγωγής, ώστε οδήγησαν σε περισσότερα εμπορεύσιμα αγαθά, ενώ ο Νότος προσέλκυσε κυρίως κεφάλαια για ανάπτυξη real estate, συνεπώς σε μη-εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες. Ενώ, σύμφωνα με ένα μέτρο, στον Βορρά ένα 10% των επενδύσεων πήγαινε σε real estate σε σχέση με τις επενδύσεις σε μεταποίηση και ενέργεια, στον Νότο το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 50-75%. 

Έτσι όμως, λίγο πριν από την εκδήλωση της κρίσης –ας πούμε μια 3ετία– βλέπει κανείς όλες τις χώρες των Μνημονίων να εμφανίζουν μεγάλα εξωτερικά ελλείμματα, τα οποία ελλείμματα απέφευγαν οι χώρες του Βορρά, ακόμη κι αν η δημοσιονομική τους ισορροπία είχε επιβαρυνθεί (χρέος του Βελγίου και της Ιταλίας), και αντιστρόφως δεν αποφεύγονταν, αν χώρες του Νότου ήταν δημοσιονομικά συγκριτικά υγιείς (Πορτογαλία, Ιρλανδία). Η Ελλάδα, φυσικά, διπλή εξαίρεση (outlier).

Για τον Χριστοδουλάκη, υπήρξε στην περίπτωση αυτή αμέλεια και των αρχών αλλά και των αναλυτών "που δεν είδαν την κριση νάρχεται" , που δεν χτύπησαν το καμπανάκι. Σημειωτέον ότι μετά την έναρξη της Ευρωζώνης ένα άλλο χάσμα που άνοιξε ήταν εκείνο του ρυθμιστικού περιβάλλοντος, όπως αυτό μετράται από τους σχετικούς δείκτες της World Bank... Έως εδώ η διάγνωση του πώς φθάσαμε στην κρίση. Αύριο θα περάσουμε στα μετά την κρίση...

economia