JOSEPH STIGLITZ*: ΓΙΑ ΝΑ ΣΩΘΕΙ Η ΕΥΡΩΠΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΣΙΑΣΤΕΙ ΤΟ ΕΥΡΩ

iskra

200 ΤΡΙΣ. ΕΥΡΩ ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ!!!

Το παρακάτω κείμενο του Νομπελίστα οικονομολόγου Joseph Stiglitzστους Financial Times περιέχει ισχυρή τεκμηρίωση για το αδιέξοδοενός κοινού νομίσματος, συγκεκριμένα του ευρώ, σε μια καπιταλιστικήνομισματική αγοραία ζώνη 18 χωρών με άνισες οικονομίες και πολύδιαφορετικά και άνισα επίπεδα παραγωγικότητας.

Κοινό ή καλύτερα ενιαίο νόμισμα μπορεί να υπάρξει και να έχει προοπτική, μόνο εφόσον υπάρξει ένα ενιαίο πολιτικό κράτος και μάλιστα χωρίς μεγάλες περιφερειακές ανισότητες.

Κάτι τέτοιο, όμως, υπό καπιταλιστικό καθεστώς είναι ουτοπία στην Ευρώπη και αν συμβεί, θα συντελεστεί με απεριόριστη βία και ακύρωση κάθε ίχνους δημοκρατίας, ως ακραία αντίδραση.

Θεωρώ, όμως, ότι εξίσου ανέφικτη είναι και η πρόταση Stiglitz, που προτείνεται ως εναλλακτική στο ίδιο κείμενο, για ένα ευέλικτο «ευρωσύστημα» που θα συμπεριλαμβάνει, μετά από «συναινετικόδιαζύγιο», ένα «βόρειο» ευρώ και ένα «νότιο» ευρώ.

Και είναι ανέφικτη αυτή η πρόταση για τους ίδιους ακριβώς, αν όχι και για άλλους λόγους, που δεν είναι βιώσιμο το ευρώ στη ζώνη των «18».

Δεν ξέρω γιατί σώνει και καλά ψάχνουμε για κοινά νομίσματα και νομισματικές ζώνες στον ευρωπαϊκό χώρο.

Σε καμία άλλη περιοχή του κόσμου δεν πειραματίζονται σε αυτήν την αδιέξοδη νομισματική κατεύθυνση.

Το κοινό νόμισμα, το ευρώ, συνιστά μια κακότεχνη πρωτοτυπία των κυρίαρχων κύκλων της ΕΕ, οι οποίοι πιστεύουν ίσως ότι το κοινό νόμισμα θα τους περισώσει από την πολιτική και οικονομικήπαρακμή, η οποία πραγματοποιείται αρκετά γρήγορα στο πλαίσιο της νέας παγκόσμιας οικονομίας.

Θα το πούμε ευθέως, κατ' αρχάς η ευρωζώνη αλλά και η ΕΕ οφείλουν γρήγορα να διαλυθούν.

Το κοινό νόμισμα δεν διασφαλίζει κατ' ανάγκη περισσότερη συνεργασία σε αυτούς που το συναπαρτίζουν, ενώ με σιγουριά προδιαγράφει μεγάλα αδιέξοδα και επομένως μείζονες διακρατικούςανταγωνισμούς και σφοδρές αντιπαραθέσεις.

Αυτό που πρώτα απ' όλα χρειάζονται οι ευρωπαϊκές οικονομίες είναι να ανακτήσουν τη νομισματική καιοικονομική κυριαρχία τους και επομένως την ικανότητα άσκησης ευέλικτης οικονομικής πολιτικής με βάση τις ιδιομορφίες τους και μάλιστα σε νέες ριζοσπαστικές κατευθύνσεις.

Μόνο σε μια τέτοια βάση μπορούν να αναπτυχθούν ευρύτατες συνέργειες, συνεργασίες και ειδικέςρυθμίσεις στον ευρωπαϊκό χώρο, που θα αποτρέπουν μεγάλες οικονομικές αποκλίσεις και μεγάλα εμπορικά ελλείμματα στις μεταξύ των χωρών συναλλαγές, ενώ θα υποβοηθούν όσο είναι δυνατόνσυγκλίσεις και προωθημένες οικονομικές σχέσεις.

Η ευρωζώνη και η ΕΕ, ως αγοραίες νεοφιλελεύθερες ενώσεις, αντί να εμποδίζουν, επιταχύνουν τον οικονομικό, κοινωνικό και αναπτυξιακό κατήφορο (μαζί και τις εσωτερικές ανισότητες) της Ευρώπηςως συνόλου, την συνεχή απώλεια εδάφους στο διεθνές οικονομικό γίγνεσθαι και την τελική παρακμή καιπεριθωριοποίηση της ηπείρου.

Ένα νέο ριζοσπαστικό ευρωπαϊκό σχέδιο, που θα πρέπει να συμπεριλάβει και τη Ρωσία, με ανοικτούς ορίζοντες στην ευρύτερη περιοχή μας και στον κόσμο, είναι η σύγχρονη πρόκληση για την Ευρώπη και τους ευρωπαϊκούς λαούς.

Στην επεξεργασία αυτού του σχεδιόυ οφείλουμε να συγκεντρώσουμε την προσοχή μας και ναεμβαθύνουμε.

Ν.Ζ.

JOSEPH STIGLITZ*: ΤΟ ΕΥΡΩ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΣΙΑΣΤΕΙ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΟΥΣ FINANCIAL TIMES

«Ελαττωματικό από τη γένεσή του» το ενιαίο νόμισμα, υποστηρίζει ο νομπελίστας οικονομολόγος. Γιατί δεν λειτουργεί και πώς ουσιαστικά υπονομεύει το ευρωπαϊκό πρότζεκτ. Εισηγείται την εισαγωγή ενός «Βόρειου» και ενός «Νότιου» Ευρώ.

Στο ότι η Ευρώπη, και ιδιαίτερα η ευρωζώνη, δεν τα πηγαίνει καλά από την κρίση του 2008 και μετά, δεν μπορεί να διαφωνήσει κανείς. Το κοινό νόμισμα υποτίθεται ότι θα έφερνε ευημερία και θα ενίσχυε την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Έχει κάνει ακριβώς το αντίθετο, με υφέσεις σε κάποιες χώρες, μεγαλύτερες και από τη Μεγάλη Ύφεση.

Για να απαντήσει κανείς στο ερώτημα τι πρέπει να γίνει, θα πρέπει να απαντήσει σε ένα άλλο: τι πήγε στραβά. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι οι φορείς χάραξης πολιτικής έχουν κάνει μια σειρά λάθη –υπερβολική λιτότητα και κακοσχεδιασμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με το ευρώ, που δε θα μπορούσε να λυθεί αν βάλουμε κάποιον άλλο επικεφαλής.

Διαφωνώ. Υπάρχουν πιο θεμελιώδη προβλήματα στη δομή της ευρωζώνης, τους κανόνες και θεσμούς που την καθοδηγούν και την συνιστούν. Αυτά μπορεί κάλλιστα να είναι ανυπέρβλητα, εγείροντας την προοπτική πως έχει έρθει ο καιρός για μια πιο ολοκληρωμένη αναθεώρηση του κοινού νομίσματος, μέχρι και του σημείου της διάλυσής του.

Για να το θέσω απλά, το ευρώ ήταν ελαττωματικό από τη γένεσή του. Ήταν σχεδόν αναπόφευκτο ότι η αφαίρεση δύο βασικών μηχανισμών προσαρμογής, όπως τα επιτόκια και οι ισοτιμίες, χωρίς να μπει κάτι άλλο στη θέση τους, θα καθιστούσαν δύσκολη την μακροοικονομική προσαρμογή. Αν προστεθεί σε αυτό μια κεντρική τράπεζα με την εντολή να εστιάζει στον πληθωρισμό και με τις χώρες να περιορίζονται επιπρόσθετα από τα ελλείμματά τους, το αποτέλεσμα θα είναι υπερβολικά υψηλή ανεργία και ακαθάριστο εγχώριο προϊόν συστηματικά κάτω της δυνητικής παραγωγής. Με τις χώρες να δανείζονται σε ένα νόμισμα που δεν είναι υπό τον έλεγχό τους, και χωρίς κανένα εύκολο μηχανισμό ελέγχου των εμπορικών ελλειμμάτων, οι κρίσεις ήταν προβλέψιμες.

Η εναλλακτική στην προσαρμογή των ονομαστικών συναλλαγματικών ισοτιμιών είναι η προσαρμογή των πραγματικών –να πέφτουν οι ελληνικές τιμές σχετικά με τις γερμανικές. Αλλά δεν έχουν θεσπιστεί κανόνες που θα μπορούσαν να επιβάλουν την αύξηση των γερμανικών τιμών και το κοινωνικό και οικονομικό κόστος του να εξαναγκαστούν οι ελληνικές τιμές να πέσουν αρκετά είναι τεράστιο.

Κάποιος θα μπορούσε να φανταστεί την πιο γρήγορη ανάπτυξη της ελληνικής παραγωγικότητας σε σχέση με την γερμανική ως εναλλακτικό τρόπο «προσαρμογής», αλλά κανείς δεν έχει βρει πώς να το κάνει αυτό. Το ίδιο ισχύει και για την Ισπανία και την Πορτογαλία. Ελλείψει μιας συνολικής στρατηγικής, η τρόικα είναι επιθετική, θεσπίζοντας νέους κανόνες για το φρέσκο γάλα και το μέγεθος στις φρατζόλες του ψωμιού. Το αν αυτοί είναι επιθυμητοί, είναι κάτι που μπορεί να συζητηθεί. Το ότι δεν πρόκειται να επιτύχουν την επιθυμητή προσαρμογή στις πραγματικές συναλλαγματικές ισοτιμίες, όχι.

Οι αλλαγές στους κανόνες που είναι απαραίτητες για να λειτουργήσει το ευρώ, είναι μικρές από οικονομική άποψη. Μια κοινή τραπεζική ένωση και, ακόμη πιο σημαντικό, κοινή ασφάλιση στις καταθέσεις. Κανόνες για να περιοριστούν τα εμπορικά πλεονάσματα. Ευρωομόλογα ή κάποιος παρόμοιος μηχανισμός για να αμοιβαιοποίηση του χρέους. Νομισματική πολιτική που εστιάζει περισσότερο στην απασχόληση, την ανάπτυξη και τη σταθερότητα, όχι μόνο στον πληθωρισμό.

Στο μεταξύ, η βιομηχανική και άλλες πολιτικές θα έπρεπε να προσανατολίζονται στο να βοηθήσουν τις βραδυκίνητες οικονομίες να φτάσουν τις κορυφαίες. Ακόμη πιο σημαντικό: μια μετατόπιση από τη λιτότητα σε δημοσιονομικές πολιτικές που προσανατολίζονται στην ανάπτυξη. Αλλά αυτές φαίνονται πολύ μακρυά από τις σημερινή πολιτική της Ευρώπης, με τη Γερμανία να επιχειρηματολογεί ακόμη ότι «η Ευρώπη δεν είναι ένωση μεταβιβάσεων» (transfer union).

Οι καλές ρυθμίσεις στα νομίσματα δεν μπορούν να διασφαλίσουν την ευημερία. Οι κακές ρυθμίσεις οδηγούν σε υφέσεις και μεγάλες υφέσεις (depressions). Και μεταξύ των τύπων των ρυθμίσεων που για καιρό συνδέονται με μεγάλες υφέσεις είναι οι λεγόμενες «pegs», όπου η αξία του νομίσματος μιας χώρας είναι σταθερή σε σχέση με μιας άλλης. Ένα κοινό νόμισμα δεν είναι ούτε απαραίτητο, ούτε αρκετό για στενή οικονομική και πολιτική συνεργασία. Η Ευρώπη χρειάζεται να εστιάσει στα σημαντικά για να πετύχει αυτό το στόχο. Το τέλος του κοινού νομίσματος δεν θα είναι το τέλος του ευρωπαϊκού πρότζεκτ. Οι άλλοι θεσμοί της ΕΕ θα παραμείνουν: θα εξακολουθούν να υπάρχουν το ελεύθερο εμπόριο και η μετανάστευση.

Είναι σημαντικό να υπάρξει ομαλή μετάβαση έξω από το ευρώ, με «φιλικό διαζύγιο», πιθανώς κινούμενοι προς ένα σύστημα «ευέλικτου ευρώσυστήματος», με, ας πούμε, ένα ισχυρό Βόρειο Ευρώκαι ένα πιο μαλακό Νότιο Ευρώ. Φυσικά, τίποτα από αυτά δεν θα είναι εύκολο. Το μεγαλύτερο πρόβλημα θα είναι να αντιμετωπιστεί το χρέος που έχει μείνει. Το ευκολότερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να μετατραπούν όλα τα χρέη σε ευρώ, ως χρέη σε «Νότιο Ευρώ».

Καθώς οδεύουμε προς μια ψηφιακή οικονομία, η σύγχρονη τεχνολογία μας δίνει τη δυνατότητα για μια σειρά μεταρρυθμίσεις που στηρίζονται στην αγορά, οι οποίες μπορούν να επιτύχουν ταυτόχρονα τον τριπλό στόχο της πλήρους απασχόλησης, του ισορροπημένου εμπορικού ισοζυγίου και της δημοσιονομικής ισορροπίας, μέσω δημοπρασιών πίστωσης και ηλεκτρονικές εμπορικές συναλλαγές (tokens).

Στο τρέχον παγκόσμιο σύστημα, βασιζόμαστε στις κεντρικές τράπεζες για να ορίσουν τα επιτόκια, ελπίζοντας ότι με κάποιον τρόπο το εμπορικό ισοζύγιο, η επένδυση και η κατανάλωση που θα βγει από αυτό θα είναι «σωστά». Συνήθως δεν είναι. Η εναλλακτική προσέγγιση εστιάζει στις ποσότητες, ας πούμε, της επένδυσης και του εμπορικού ισοζυγίου που χρειαζόμαστε και αφήνουμε την αγορά να ορίσει την τιμή ώστε να επιτευχθεί αυτό.

Με τον καιρό, οι διακυμάνσεις στις ισοτιμίες θα μπορούσαν να περιοριστούν καθώς οι θεσμοί θα αναπτύσσονται. Το ευέλικτο ευρώ είναι μια στρατηγική για την ενσωμάτωση της προόδου στην οικονομική ολοκλήρωση που έχει ήδη γίνει, ενώ θα παρέχεται και χώρος για μεταρρυθμίσεις.

Το κοινό νόμισμα υποτίθεται ότι θα ήταν ένα μέσο για να επιτευχθεί ο στόχος. Εχει γίνει στόχος το ίδιο –ένας στόχος που υπονομεύει πιο δοκιμές πλευρές του ευρωπαϊκού πρότζεκτ, καθώς μεταδίδει διχασμό και όχι αλληλεγγύη.

Ένα «φιλικό διαζύγιο» -ένα σχετικά ήπιο τέλος στο ευρώ, ίσως με τη θέσπιση του προτεινόμενου συστήματος του «ευέλικτου ευρώ»- θα μπορούσε να επαναφέρει την Ευρώπη στην ευημερία και να δώσει στην ήπειρο τη δυνατότητα να εστιάσει για μία ακόμη φορά, με αναζωπυρωμένη αλληλεγγύη, στις πολλές πραγματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει.

Η Ευρώπη ίσως πρέπει να εγκαταλείψει το ευρώ για να σώσει την Ευρώπη και το ευρωπαϊκό πρότζεκτ.

Τετάρτη 17 Αυγούστου 2016

ΤΖΟΖΕΦ ΣΤΙΓΚΛΙΤΣ: ΚΑΤΑΡΓΗΣΤΕ ΤΟ ΕΥΡΩ

Ο τρόπος, με τον οποίο αντιμετωπίστηκε η Ελλάδα, και οι επιβληθείσες περικοπές, είναι εμβληματικές της αποτυχίας του ευρώ, γράφει ο Αμερικανός νομπελίστας στο νέο του βιβλίο, όπου τεκμηριώνει γιατί το κοινό νόμισμα απειλεί την Ευρώπη. "Τα κατασκευαστικά λάθη του, μοιάζουν αξεπέραστα. Είναι καιρός να σκεφτεί κανείς την κατάργησή του", συμπεραίνει ο Στίγκλιτς, ο οποίος θεωρεί την Γερμανία υπεύθυνη για την αποτυχία του.

Κατά τον διαπρεπή οικονομολόγο, το ευρώ είναι εμπόδιο για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας και θεωρεί την κατάργηση του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος ως τη μοναδική δυνατότηταγια να δοθεί ώθηση στην παραλυμένη Ευρώπη.

"Το ευρώ δημιουργήθηκε για να εξασφαλίσει την ανάπτυξη και να φέρει μεγαλύτερη αλληλεγγύη στην Ευρώπη. Συνέβη, όμως, το ακριβώς αντίθετο. Ορισμένες χώρες βρίσκονται σε βαθιά οικονομική ύφεση, η οποία είναι μεγαλύτερη από τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του ΄30" και επειδή "τα κατασκευαστικά λάθη του ευρώ μοιάζουν αξεπέραστα, είναι καιρός να σκεφτεί κανείς την κατάργησή του".

Ο Αμερικανός νομπελίστας καθιστά, μάλιστα, την Γερμανία υπεύθυνη για το γεγονός ότι το ευρώ απέτυχε. Ήταν "μοιραία η απόφαση" να δημιουργηθεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατά το πρότυπο της γερμανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Μπούντεσμπανκ / Bundesbank), η οποία ασχολείται μόνο με την καταπολέμηση του πληθωρισμού και λιγότερο με την οικονομική ανάπτυξη. Επίσης, με τους κανόνες για τις οφειλές αφαιρέθηκε από τις κυβερνήσεις κάθε δυνατότητα να εξισορροπηθούν οι διαφορές στο ρυθμό ανάπτυξης με μια προληπτική πολιτική. Η αντιμετώπιση τηςΕλλάδας και οι επιβληθείσες περικοπές είναι, κατά τον Στίγκλιτς, εμβληματικές αυτής τηςαποτυχημένης πολιτικής. Η συνέπειά της ήταν να εμποδίσει το ευρώ την ανάπτυξη στην Ευρώπη, να βαθύνει η διάσπαση και να καταστεί επενδυτικό φρένο.

Παραθέτει, επίσης, και ένα τρομακτικό αριθμό για το πόσο κοστίζει το ευρώ στις χώρες μέλη της ευρωζώνης. Εάν η νομισματική ένωση συνεχίσει να υπάρχει με τη σημερινή της αναποτελεσματική μορφή θα έχει τρομακτικές απώλειες της τάξεως των 200 τρισεκατομμύριων ευρώ σε πλούτο και ευημερία. Το ποσόν αυτό, είναι το 20πλάσιο των συνολικών οικονομικών επιδόσεων της ευρωζώνης. Εάν, δηλαδή, οι Ευρωπαίοι διατηρήσουν το ευρώ θα είναι σαν να εργάζονται για 20 χρόνια δωρεάν.

Ο Στίγκλιτς βλέπει ως την καλύτερη λύση να μετατραπεί επιτέλους η ευρωζώνη σε μια πραγματική νομισματική ένωση. Η άκαμπτη, όμως, γερμανική στάση και όλοι οι (εφαρμοστέοι) κανόνες θα έπαιρναν πολύ χρόνο και θα ήταν δαπανηροί ώστε να επιτευχθεί αυτός ο στόχος.

Γι' αυτό η διάσπαση (του ευρώ) είναι ο μόνος πολιτικά εφικτός δρόμος. Για να περιοριστούν οι ζημιές, ο νομπελίστας οικονομολόγος προτείνει τη διάσπασή του σε ένα βόρειο και νότιο ευρώ. Έτσι, θα μπορέσει να αντιμετωπισθεί καλύτερα το διαφορετικό επίπεδο ανάπτυξης των χωρών της ευρωζώνης.

*Ο Joseph Stiglitz είναι οικονομολόγος βραβευμένος με Νόμπελ και συγγραφέας του βιβλίου «Ευρώ: Πώς ένα κοινό νόμισμα απειλεί το μέλλον της Ευρώπης».