Πώς τα μνημόνια άλλαξαν τη δομή του τραπεζικού συστήματος

Η περίοδος 2010-2015 ήταν ένα πολύ συμπυκνωμένο διάστημα για την πραγματοποίηση της τεράστιας αλλαγής στην τραπεζική αγορά, όπως άλλωστε ήταν και για την υποχώρηση του ΑΕΠ της χώρας κατά περίπου 25%.

Από την έντυπη έκδοση της Ναυτεμπορικής

Της 'Αννας Δόγα
adoga@naftemporiki.gr

Ένα τελείως διαφορετικό τραπεζικό σύστημα, που θα οδηγήσει σε μια εντελώς διαφορετική οικονομία και επιχειρηματικότητα, «έβγαλε» η κρίση. Μέσα σε μια εξαετία, ο κλάδος συρρικνώθηκε κατά 114 δισ. υπέστη σημαντική απομόχλευση, περιόρισε τη διεθνή παρουσία του και συσσώρευσε ζημίες 70 δισ. ευρώ.

Πλέον, «υπό νέα διεύθυνση», καλείται να διαχειριστεί τεράστιο στοκ προβληματικών δανείων, ύψους 110 δισ. ευρώ.

Η ύφεση άφησε σημάδια μη αναστρέψιμα, καθώς για παράδειγμα, δεν είναι πιθανή η επιστροφή της καταθετικής βάσης στα προηγούμενα επίπεδα, ούτε των χορηγήσεων, με το σύστημα να έχει ενώπιόν του πλέον μια δύσκολη πρόκληση που μπορεί να θεωρηθεί παράλληλα ευκαιρία, αν τα επόμενα χρόνια επιτευχθεί επιτυχής διαχείριση των NPLs και ανάταξη της οικονομίας.

Η περίοδος 2010-2015 ήταν ένα πολύ συμπυκνωμένο διάστημα για την πραγματοποίηση της τεράστιας αλλαγής στην τραπεζική αγορά, όπως άλλωστε ήταν και για την υποχώρηση του ΑΕΠ της χώρας κατά περίπου 25%.

Το ενεργητικό των ελληνικών τραπεζικών ομίλων μειώθηκε την τελευταία εξαετία κατά 114 δισ. ευρώ.

Η μείωση προέκυψε, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, ως συνισταμένη σειράς εξελίξεων: α) της μείωσης του υπολοίπου των καθαρών δανείων κατά 122 δισ., β) τη μεταφορά περιουσιακών στοιχείων των bad banks σε εκκαθάριση, γ) την πώληση θυγατρικών στο εξωτερικό και δ) την προσθήκη των δανείων των κυπριακών τραπεζών.

Περαιτέρω μείωση του ενεργητικού επήλθε με το PSI, τη μείωση των διατραπεζικών απαιτήσεων και του ταμείου και των διαθεσίμων στην κεντρική τράπεζα, ενώ αύξηση του ενεργητικού επήλθε μέσω νομοθετικών ρυθμίσεων λογιστικής φύσεως.

Σημαντικά μεταβλήθηκε και η διάρθρωση του ενεργητικού, αφού τα δάνεια, αν και εξακολουθούν να αποτελούν το σημαντικότερο στοιχείο του ενεργητικού, αντιστοιχούν στο τέλος του 2015 στο 53,5% από 66,7% το 2010, ενώ τα λοιπά στοιχεία αυξήθηκαν κατά 45 δισ., λόγω κυρίως της μεταφοράς σε αυτά των στοιχείων της Finansbank στη χρήση 2015 εν όψει της πώλησής της στην Qatar bank και αποτελούν το 20,6% του ενεργητικού, συμπεριλαμβανομένης της αναβαλλόμενης φορολογικής απαίτησης από 5,6%.

Στην πλευρά του παθητικού, το οποίο μειώθηκε κατά 114 δισ. ευρώ, πιο κρίσιμη είναι η υποχώρηση των καταθέσεων κατά 105 δισ. ευρώ.

Περαιτέρω μείωση στο παθητικό επήλθε με το λεγόμενο burden sharing, τη μείωση δηλαδή των υποχρεώσεων προς πιστωτικά ιδρύματα και των εκδόσεων ομολόγων εκ μέρους των τραπεζών, μετά την ενεργοποίηση των σχετικών διατάξεων κατά την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση.

Οι ζημίες από το PSI είχαν ως αποτέλεσμα τη «διάβρωση» των ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών σε αρνητικά επίπεδα το 2012 και την πρώτη ανακεφαλαιοποίηση του 2013, ενώ οι αυξημένες προβλέψεις για τα NPLs οδήγησαν σε δύο ακόμη ανακεφαλαιοποιήσεις.

Την ίδια περίοδο, για την αντιστάθμιση της εκροής των καταθέσεων γίνεται σημαντική αύξηση του δανεισμού από τον ELA, καθώς οι διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίων παρέμειναν κλειστές ενώ τα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου, για κάποιες χρονικές περιόδους, δεν ήταν αποδεκτά ως ενέχυρο προς αναχρηματοδότηση από την ΕΚΤ.

Στο πλαίσιο αυτό, μεταβλήθηκε η διάρθρωση του παθητικού, με μείωση του ποσοστού των καταθέσεων πελατών από 54,7% το 2010 στο 42,5% το 2015 και αύξηση του ποσοστού του δανεισμού μέσω του ELA.

Σημαντική ήταν η επιδείνωση της κερδοφορίας του τραπεζικού συστήματος, κυρίως λόγω των ζημιών από το PSI και από τις αυξημένες προβλέψεις, ενώ τα έσοδα από τόκους παρέμειναν χαμηλά, κυρίως λόγω των υψηλών μη εξυπηρετούμενων δανείων και της απομόχλευσης.

Από την άλλη μεριά, τα επιτοκιακά έξοδα, ενώ παρέμειναν αρχικά σε υψηλά επίπεδα λόγω του κόστους των καταθέσεων και του ELA, στη συνέχεια υποχώρησαν λόγω της πολιτικής χαμηλών επιτοκίων της ΕΚΤ και της σταδιακής υποχώρησης του ύψους του ELA.

Σαφής είναι αναφορικά με το κόστος, η τάση μείωσης των εξόδων. Επίσης, θετικά επιδρούν οι συνέργειες από την ολοκλήρωση των συγχωνεύσεων και τη λειτουργική απορρόφηση των εξαγοραζόμενων πιστωτικών ιδρυμάτων. Τέλος, η καταγραφή λογιστικών κερδών αποκλειστικά το 2013 οφείλεται στην αρνητική υπεραξία των εξαγορών τραπεζών εντός του τραπεζικού συστήματος.

Ο κλάδος συσσώρευσε ζημίες ύψους 70 δισ. την εξαετία 2010-2015 για το τραπεζικό σύστημα. Πιο συγκεκριμένα, η λειτουργική κερδοφορία παρόλο που εν μέσω κρίσης διατηρήθηκε σε σχετικά ικανοποιητικά επίπεδα, ύψους 31 δισ. συνολικά στην εξαετία, δεν ήταν αρκετή για να αντισταθμίσει τις προβλέψεις ύψους 101 δισ. που διενήργησαν οι τράπεζες συνολικά κατά την εξαετία 2010-2015, εκ των οποίων τα 31,910 δισ. οφείλονταν στο PSI.

Ναυτεμπορική