Η γεωπολιτική αντίληψη της Κίνας στην Ασία

Νέα Πολιτική

του Στάθη Καραπάνου*

Πως βλέπει η Κίνα τον εαυτό της και τις γειτονικές της χώρες από γεωπολιτικής απόψεως; Ενδιαφέρον έναυσμα για απάντηση σε αυτό το ερώτημα προσφέρει η διορατική μαρτυρία της Σάνον Χάιντεν, διευθύντριας του Προγράμματος για την νοτιοανατολική Ασία του γνωστού Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, μια από τις σημαντικότερες δεξαμενές σκέψης για ό,τι αφορά σε θέματα διεθνούς εξωτερικής πολιτικής. Σε πρόσφατο άρθρο της που δημοσιεύτηκε από την, ρεαλιστικής κοπής, ψηφιακή πλατφόρμα War on the Rocks, η Χάιντεν εκμυστηρεύτηκε κάποιες ενδείξεις που οι αντιπρόσωποι του Κινεζικού Απελευθερωτικού Στρατού έδιναν, συνειδητά ή υποσυνείδητα, σχετικά με τον νοηματικό τους χάρτη, κατά την περίοδο που η ίδια δούλευε ως σύμβουλος στο Υπουργείο Αμύνης των ΗΠΑ για τα κινεζικά θέματα.

Σύμφωνα με την Χάιντεν λοιπόν, αυτές οι ενδείξεις διέρρεαν κυρίως από ανεπίσημα σχόλια, τα οποία δεν ήταν κακόβουλα, ήταν απλώς αλαζονικά. Για παράδειγμα, το Βιετνάμ «εννοείται» πως πρέπει να συμμορφώνεται με την γραμμή του «μεγάλου αδελφού» και να σωπαίνει. Όταν οι Αμερικανοί ήθελαν να μιλήσουν για την κατάσταση στη Νότια Θάλασσα της Κίνας, οι Κινέζοι εταίροι απαντούσαν αγανακτισμένοι με φράσεις του τύπου: «Η Κίνα είναι μια μεγάλη χώρα. Η “τάδε” είναι μια μικρή χώρα. Τι άλλο να συζητήσουμε;». Τέτοιου είδους σχόλια υποδεικνύουν πως η Κίνα θεωρεί τις διεκδικήσεις των γειτονικών της χωρών ως αστείες. Δεν βλέπει τους γείτονές της ως όμοιους. Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι έμφυτος στους Κινέζους και προκύπτει από την χιλιετή εμπειρία της αυτοκρατορικής Κίνας, όπου τα γύρω βασίλεια ήταν κράτη-βασάλοι υπό την κινεζική υποτέλεια.

Οι Κινέζοι θεωρούν τα περίπου εκατό χρόνια από τα μέσα του 19^ου έως τα μέσα του 20^ου αιώνα ως μια ιστορική παραφωνία, τρέφοντας πικρία για τον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίστηκαν την χώρα τους οι ξένες δυνάμεις. Τα προηγούμενα χρόνια είχε θεσπιστεί ακόμη και μια επέτειος «Εθνικής Ταπείνωσης», η οποία ενσωματώθηκε πέρυσι στην «Ημέρα Εκπαίδευσης για την Εθνική Ασφάλεια». Αυτό είναι και το αφήγημα που προωθεί δυναμικά η σημερινή κυβέρνηση, δίνοντας κίνητρο και ελπίδα για την κατάκτηση του μέλλοντος. Περασμένος αυτός ο αιώνας, συνεχίζει το προπαγανδιστικό αφήγημα, η Κίνα παίρνει πλέον σιγά σιγά πίσω τον ρόλο που της αξίζει στην Ασία και τον κόσμο, με στόχο την «εθνική αναζωογόνηση». Αυτή η «αναζωογόνηση» έχει ήδη εν μέρει γίνει πράξη, με καλοδεχούμενα παγκοσμίως αποτελέσματα, αφού σύμφωνα με τα στοιχεία και τα κριτήρια της Παγκόσμιας Τράπεζας, 800 εκατομμύρια Κινέζοι άφησαν πίσω τους το όριο της φτώχειας σε 35 μόλις χρόνια μεταρρυθμίσεων και οικονομικής ανάπτυξης.

Αυτή η «εθνική αναζωογόνηση» όμως σημαίνει και περισσότερη διεθνή προβολή. Όσο οι οικονομικές και στρατιωτικές δυνατότητες της Κίνας μεγαλώνουν, μεγαλώνει η διεθνής ισχύς της και διευρύνονται τα συμφέροντα της. Η Κίνα λογικά δεν θα προσπαθήσει να επεκταθεί παραπάνω από αυτά που θεωρεί τα ασφαλή της γεωγραφικά σύνορα (τα οποία σηματοδοτούνται από θάλασσες, οροσειρές και φυσικά το Σινικό Τείχος), υπάρχει όμως προβληματισμός λόγω του γεγονότος ότι σε αυτά τα όρια συμπεριλαμβάνονται ομολογουμένως περιοχές που σήμερα δεν είναι υπό την κυριαρχία της, όπως η Νότια Σινική Θάλασσα, η Ταϊβάν και το Θιβέτ.

* Σινολόγος, βοηθός ερευνητή στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Νάπολης «L’Orientale»