Ομιλείτε... λατινικά; de auditu [εξ ακοής]!

Νέα Κρήτη

Όταν λέμε λατινικά, πού πάει το μυαλό σας; Dum spiro spero… Veni vidi vici… Carpe diem… O tempora o mores… Alea jacta est… In vino veritas… Errare humanun est… Scripta manent verba volant…*

Ιφιγένεια Κοντού

Το άρθρο δεν μιλάει για τίποτα από αυτά.

Habemus Papam [Έχουμε Πάπα] έστω; Ούτε.

Το θέμα δεν είναι εκείνες οι λατινικές φράσεις που έμειναν στην Ιστορία ως παροιμιώδεις αλλά αυτές που ακούμε κάθε μέρα στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο, που διαβάζουμε σε βιβλία, εφημερίδες, sites, που χρησιμοποιούμε στον προφορικό μας λόγο, στα meetings του γραφείου και τις παρέες μας.

Ας αρχίσουμε από μια φράση που ακούστηκε αρκετά τον τελευταίο καιρό: persona non grata που σημαίνει: ανεπιθύμητο πρόσωπο [χρησιμοποιείται στις διπλωματικές σχέσεις κι έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από μια απλή αντιπάθεια, επιβάλλει άμεση αποχώρηση από τη χώρα ή απαγόρευση εισόδου]. Σας θυμίζει κάποιον; Ας πούμε τον πρώην επιμελητή του Φεστιβάλ Αθηνών: Γιαν Φαμπρ.

ad hoc και post festum

«Ήρθε με σκοπό να αλλάξει το status quo [την υπάρχουσα, ίσως και παγιωμένη κατάσταση] στα καλλιτεχνικά πράγματα του Φεστιβάλ , όμως η πρόθεσή του να δώσει βελγικό χαρακτήρα στο Φεστιβάλ αγνοώντας τους έλληνες καλλιτέχνες έγινε casus belli [αιτία πολέμου]. Σύσσωμος ο καλλιτεχνικός κόσμος πρόβαλε veto [ένσταση]. Τι περίμενε δηλαδή να βρει ο βέλγος καλλιτέχνης; Tabula rasa? [άγραφος, λευκός πίνακας - η επιστημονική θεωρία που υποστηρίζει ότι κάθε άνθρωπος γεννιέται δίχως έμφυτες γνώσεις ]. Το Φεστιβάλ είχε ήδη την ιστορία του και τον χαρακτήρα του. Όπως και ο ίδιος ο Φαμπρ άλλωστε. Τα έργα του τον χαρακτηρίζουν sui generis [ιδιόρρυθμο, με δικό του ιδιαίτερο ύφος που δεν ακολουθεί κάποιο ρεύμα, δεν εντάσσεται σε κάποια κατηγορία].

Ο Φαμπρ δήλωσε ότι ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός αποτελούσε για εκείνον terra incognita [άγνωστη γη]. Θα έπρεπε όμως εφόσον ανέλαβε τη θέση του επιμελητή, να έχει a priori [εκ των προτέρων, το αντίθετό του: a posteriori] εντρυφήσει στο έργο των ελλήνων καλλιτεχνών κι όχι να προχωρήσει σε de facto [εκ των πραγμάτων, έμπρακτα] αποφάσεις.

Ο Υπουργός πάλι που παρουσίασε τον Φάμπρ ως alter ego του [το άλλο του εγώ] , βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Ίσως περίμενε κανείς να δηλώσει: mea culpa [δικό μου λάθος ή δική μου ευθύνη] αφού δική του επιλογή ήταν ο Φαμπρ αλλά δεν το έκανε.

Εκ των υστέρων [a posteriori που λέγαμε] και post festum [κατόπιν εορτής], ο βέλγος καλλιτέχνης έστειλε μια de profundis [εκ βαθέων] επιστολή-εξομολόγηση που μας στόλισε όλους τους Έλληνες με τα καλύτερα λόγια. Δεν τον βλέπω να ξαναέρχεται στην Ελλάδα, ούτε incognito [κρυφά, ανώνυμα] στη Μύκονο...»

Το κείμενο γράφτηκε ad hoc [ειδικά γι αυτόν τον σκοπό] για να δείξει grosso modo [χοντρικά] πώς εντάσσονται αυτές οι διαδεδομένες λατινικές φράσεις στον καθημερινό λόγο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ:

* Τι σημαίνουν επιτέλους αυτές οι «ελληνικούρες»;

cv , i.e. , p.s. etc…

Στον γραπτό λόγο τώρα, μια ειδική κατηγορία λατινικών είναι κάποιες μικρές λεξούλες: οι συντομογραφίες. Πιάνουν ελάχιστο χώρο αλλά δεν περνούν απαρατήρητες.

Έχετε συντάξει ποτέ βιογραφικό; Αλίμονο! [από βιογραφικά άλλο τίποτα, από απαντήσεις δεν βλέπουμε φως]. Τότε γνωρίζετε ότι στα αγγλικά λέγεται: c.v. Τα αρχικά προέρχονται από το λατινικό: curriculum vitae.

Άλλα [μικρά] λατινικά ; sic που μεταφράζεται: ούτως πως, κάπως έτσι, αλλά έχει μια ιδιαίτερη χρήση στον γραπτό λόγο...χρησιμοποιείται μέσα σε παρένθεση για να τραβήξει την προσοχή, να υποδείξει με ειρωνικό [ίσως και κάπως ξινισμένο] ύφος, την αυτολεξεί απόδοση της φράσης κάποιου στην οποία υπάρχει είτε κάποιο γραμματικό, συντακτικό, νοηματικό λάθος ή κάποια ασυναρτησία. - c. ή ca. από το circa που σημαίνει: γύρω στο... περίπου, το βρίσκουμε συχνά σε χρονολογίες - i.e. που προέρχεται από τις λέξεις: id est και είναι επεξηγηματικό, σημαίνει:

δηλαδή. - e.g. που σημαίνει: π.χ. [από το exempli gratia] -v.s. συντομογραφία του versus [το βρίσκουμε και ver] που σημαίνει: εναντίον - etc. που σημαίνει όπως γνωρίζουμε όλοι: και τα λοιπά, και προέρχεται από τις λέξεις: et cetera - κι ένα τελευταίο [αν και ίσως θα πρέπε να το γράψω μετά το άρθρο] είναι το p.s. [post scriptum], το γνωστό υστερόγραφο.

homo sapiens και universalis

«Καλά όλα αυτά αλλά υπάρχει καμιά λατινική φράση που να κάνει λίγο εφέ φιλοσοφημένου συνομιλητή;» Οι καλύτερες φράσεις για να εντάξετε στον λόγο σας και να φαίνεστε σκεπτόμενος [sapiens] και με καθολική παιδεία [unversalis]:

urbi et orbi: στην πόλη (στη Ρώμη) και στην οικουμένη, σ' όλο τον κόσμο. [Κοσμοπολίτης!]

talis qualis: ακούγεται σαν όνομα ποπ τραγουδιστή της δεκαετίας του 70 ή συνοικιακού κομμωτή αλλά είναι λατινική φράση που σημαίνει: τέτοιος όπως [από εδώ προέρχεται παραφρασμένο και το τάλε κουάλε].

viva voce : δεν είναι ούτε όνομα ιταλίδας σταρ ούτε club στα Βόρεια Προάστια, σημαίνει: δια ζώσης, με "ζωντανή" φωνή, όπως θα λέγαμε σε απλά ελληνικά: live!

hic et nunc: θυμίζει μεθυσμένο [hic] με λόξυγγα [nunc] αλλά σημαίνει:εδώ και τώρα και χρησιμοποιείται για να δηλώσει την επιτακτική ανάγκη να γίνει κάποια ενέργεια.

ad placitum: κατά το δοκούν - ad libitum: κατά βούληση - ad infinitum: εις το άπειρον, για πάντα...

Μπορείτε να τις χρησιμοποιείτε σποραδικά, σηκώνοντας ελαφρώς το φρύδι αλλά μην το παρακάνετε... και να θυμάστε: philosophum non facit barba [στη νεοελληνική: τα γένια δεν κάνουν τον φιλόσοφο]. ;-)

* με τη σειρά που εμφανίζονται: εφόσον ζω, ελπίζω - ήρθα, είδα, νίκησα - να απολαμβάνεις τη μέρα - τι καιροί ! τι ήθη! - ο κύβος ερρίφθη - εν οίνω αλήθεια - το να κάνει κανείς λάθη είναι ανθρώπινο - τα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν [χάνονται].

Πηγή: tvxs.gr