Μια συμφωνία, ένας φερετζές*

Το Ποντίκι

του Σταύρου Χριστακόπουλου

Το ότι κανένας στην Ελλάδα δεν αισθάνεται ευτυχής με τη συμφωνία με­ταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών μάλλον δεν χρειάζεται πολλή φαντασία για να το διαπιστώσουμε. Ούτε καν η ελληνική κυβέρνηση, η οποία συμμετείχε στην – όποια και όποιου είδους – διαπραγμάτευση και είναι επιφορτι­σμένη με την εφαρμογή και τη δημόσια υπεράσπισή της.

Κυβέρνηση, αντιπολίτευση και ΜΜΕ, παίζοντας τη στρουθο­κάμηλο, που χώνει το κεφάλι της στην άμμο πιστεύοντας ότι δεν τη βλέπουν, προκειμένου να αποφύ­γουν το πικρό ποτήρι της αλήθειας, αναπα­ράγουν την ίδια περίπου κασέτα: «Τα πράγ­ματα θα ήταν χειρότερα αν δεν υπήρχε συμ­φωνία».

Πού είναι το ψέμα και πού η αλήθεια σε αυτήν την αμυντική και καταφανώς προ­σχηματική τοποθέτηση, δύσκολο να το πεις. Πολύ ευκολότερο, όμως, είναι να δια­πιστώσει κάποιος ότι αυτή η συμφωνία εί­ναι μόνο ένας φερετζές. Ένα κουκούλι το οποίο, κυνικά και άτεχνα, επιχειρεί να συ­γκαλύψει τις πραγματικές αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης:

♦ Ότι ολόκληρη η Ελλάδα, όπως εγκαίρως, στις 2 Μαρτίου, είχε πει στον ίδιο τον Αλέ­ξη Τσίπρα ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίτσο, θα γίνει το ένα και μοναδικό hotspot της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

♦   Ότι η Ε.Ε. (και κυρίως οι μεγάλες και ισχυρές χώρες της), εντελώς απρόθυμη να αποδεχθεί την επίσημη γερμανική πολιτι­κή των «ανοιχτών συνόρων», αρνείται να παραλάβει πρόσφυγες και τους «παρκάρει» στην Ελλάδα, η οποία όντως μετατρέπεται όχι μόνο στο hotspot της Ευρώπης, αλλά σε μια αποθήκη μόνιμης εγκατάστασης τόσο των προσφύγων όσο και των πολυάριθμων οικονομικών μεταναστών που «καβάλησαν» το προσφυγικό κύμα για να αναζητήσουν μοίρα στην ευρωπαϊκή πολιτική και οικονο­μική καταχνιά.

Είναι ενδεικτικό το ότι αξιωματούχος της Ε.Ε., μιλώντας τις προηγούμενες μέρες στον ανταποκριτή του Mega στις Βρυξέλ­λες Μανώλη Σπινθουράκη, είπε ότι στόχος είναι η δημιουργία πολλών «Νησιών Έλις» (η Νήσος Έλις είναι το νησί των ΗΠΑ όπου σωρεύονταν οι μετανάστες μέχρι να μάθουν αν γίνονται δεκτοί για είσοδο στη χώρα αυ­τήν από τα τέλη του 19ου έως τα μέσα του 20ού αιώνα).

Ήδη η Κομισιόν χαρακτηρίζει «ηράκλεια» την προσπάθεια της Ελλάδας να εφαρμό σει ένα έκτρωμα το οποίο η ίδια της φόρτω­σε και στην πραγματικότητα κανείς δεν πι­στεύει ότι μπορεί όντως να εφαρμοστεί.

Θύμα η Ελλάδα

Τώρα όμως τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο εξ αιτίας των τρομο­κρατικών επιθέσεων αυτοκτονίας στις Βρυξέλλες, το πολιτικό και διοικητικό κέ­ντρο της Ευρώπης. Άλλωστε οι 130 νεκροί των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Παρίσι είχαν αξιοποιηθεί στο έπακρο ώστε να μει­ωθούν δραματικά οι εισροές προσφύγων στην Ευρώπη, με τελική κατάληξη το κλεί­σιμο των συνόρων κατά μήκος του βαλκα­νικού διαδρόμου.

Ήδη πριν από τις επιθέσεις στις Βρυξέλ­λες είχε ανακύψει θέμα σφραγίσματος και του ανατολικού διαδρόμου, ώστε η Ευρώ­πη εν τέλει να καταστεί ένα απροσπέλαστο φρούριο.

Σε αυτόν τον σχεδιασμό το πρώτο και βα­σικότερο θύμα είναι η Ελλάδα, η οποία, γε­ωγραφικά αποκομμένη από την υπόλοιπη Ευρώπη, μετατρέπεται σε αποθήκη ανθρώ­πων και χώρο διακίνησης ανθρώπων κατά τα γούστα της Τουρκίας, η οποία ρυθμίζει τη ροή ανθρώπων, μεταξύ άλλων και με επι­δίωξη την αποσταθεροποίηση της Ελλά­δας, προς την οποία αυξάνει διαρκώς την πίεση για το Αιγαίο.

Το δε πρόγραμμα μετεγκατάστασης των 160.000 προσφύγων από την Ελλάδα και την Ιταλία βρίσκεται εκ των πραγμάτων «στον αέρα» καθώς μέχρι στιγμής δεν υπάρ­χουν χώρες διατεθειμένες να λάβουν σημα­ντικούς αριθμούς προσφύγων. Επομένως σωστά τίθεται το ερώτημα αν η συμφωνία αυτή απλώς δίνει λίγο πολιτικό χρόνο στην Ευρώπη αφαιρώντας πολύτιμες ανάσες από την Ελλάδα. Η απάντηση είναι προφα­νώς καταφατική.

Ας δούμε, λοιπόν, για ποιους λόγους η συμφωνία αυτή όχι μόνο θα μείνει πρακτι­κά ανενεργή, αλλά επιπλέον θα αποδειχθεί επιβλαβής για τη χώρα μας, την οποία καθι­στά φυλακή ανθρώπων.

Η... «ασφαλής Τουρκία»

Η Ελλάδα αναγκάζεται από τη συμφω­νία να αναγνωρίσει ως «ασφαλή τρίτη χώ­ρα» την Τουρκία προκειμένου να μπορεί να της στέλνει πίσω πρόσφυγες, ώστε, για κά­θε πρόσφυγα που στέλνει εκεί, ένας άλλος να φεύγει για την Ε.Ε. Όμως, ας μην κοροϊ­δευόμαστε. Η Τουρκία μόνο «ασφαλής τρί­τη χώρα» δεν είναι. Αντιθέτως:

♦ Εμπλέκεται με βομβαρδισμούς κουρ­δικών θέσεων στη Συρία.

♦Διεκδικεί τον έλεγχο μιας «ζώνης ασφα­λείας» εντός της Συρίας ώστε να εμποδίσει τη δημιουργία κουρδικού κρατικού μορφώ­ματος, το οποίο θα μπορούσε στο μέλλον – σε συνδυασμό με το κουρδικό αυτόνομο τμήμα του Ιράκ – να λειτουργήσει ως μαγιά για την εθνική ολοκλήρωση του κουρδικού λαού.

♦Έχει ρόλο εξαιρετικά αμφιλεγόμενο λό­γω των καταγγελλόμενων σχέσεών της – σε επίπεδο στρατηγικής υποστήριξης, ακόμη και λαθρεμπορίου – με τους τρομοκράτες του ISIS.

♦Έχει ανοιχτή μια εσωτερική σύγκρουση με τους Κούρδους της Τουρκίας, η οποία, εκτός από ποταμούς αίματος, περιλαμβά­νει και τακτικές ωμού κρατικού ψεύδους εκ μέρους της Άγκυρας με τον χαρακτηρισμό, σε κάποιες περιπτώσεις, ως «Κούρδων» των Τούρκων τρομοκρατών του ISIS που ανατι­νάζονται στις πόλεις της ανάμεσα σε πολί­τες.

Τι σημαίνει αυτό;

Ότι, όπως στην περίπτωση της Ιταλίας το 2011, επί πρωθυπουργίας Μπερλουσκόνι, με τους πρόσφυγες που έστελνε πίσω στην «ασφαλή τρίτη χώρα» Λιβύη, έτσι και τώ­ρα η αναγνώριση αυτή υπάρχει κίνδυνος να καταπέσει δικαστικά και ολόκληρη η συμ­φωνία να καταντήσει ένας θλιβερός τραγέ­λαφος που στο τέλος θα επισύρει τεράστι­ες αποζημιώσεις προς τους θιγέντες που θα έχουν σταλεί στην Τουρκία.

Ότι, επιπλέον, υπάρχει πράγματι σοβαρό ζήτημα απώλειας της ιδιότητας του πρό­σφυγα για εκατοντάδες χιλιάδες Σύρους, οι οποίοι ξεκίνησαν για την Ευρώπη αφού προηγουμένως είχαν εγκατασταθεί – και εν­δεχομένως εργάζονταν – στην «ασφαλή τρί­τη χώρα» Τουρκία.

Ως εκ τούτου η κυβέρνηση διερευνά – και μάλλον θα εφαρμόσει – την κατά περίπτωση εξέταση των προσφύγων, για να αποφύ­γει την αναγνώριση της γείτονος ως «ασφα­λούς τρίτης χώρας».

Αδυναμία διεκπεραίωσης

Ο ρυθμός εργασίας των μηχανισμών ελέγχου, καταγραφής και ταυτοποίησης πρέπει να επιταχυνθεί πολύ πέρα από τα όρια αντοχής και τις δυνατότητες της ελλη­νικής διοίκησης, ακόμη και ενισχυμένης με προσωπικό που θα καταφθάσει από την Ευρώπη. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα πρέ­πει ο ρυθμός ταυτοποίησης και «διεκπεραί­ωσης» των προσφύγων να υπερβαίνει ημε­ρησίως αυτόν των νέων εισόδων. Πρακτικά αδύνατον.

Το ίδιο ισχύει και για την εξέταση, τυχόν απόρριψη και επανεξέταση των αιτημάτων ασύλου, τα οποία δεν θα πρέπει να συσ­σωρεύονται, παρότι – κατά τη συμφωνία – οι Σύροι πρόσφυγες θα επιστρέφουν στην Τουρκία πριν καν εξεταστεί και κριθεί το αίτημά τους.

Τραγικό αδιέξοδο

Το όριο της μετεγκατάστασης προσφύ­γων από την Τουρκία προς την Ευρώπη, με το σύστημα (ένας φεύγει από Ελλάδα για Τουρκία και ένας φεύγει από Τουρκία προς Ευρώπη) είναι οι 72.000. Ο αριθμός αυτός, με τους ρυθμούς εισόδου του περασμένου καλοκαιριού, αντιστοιχεί σε εισόδους μόλις 20 ημερών. Από εκεί και ύστερα; Ακόμη και αν υποτεθεί ότι οι Ευρωπαίοι αποδεικνύο­νται συνεπείς προς τις δεσμεύσεις τους – κάτι που κανείς δεν πιστεύει σοβαρά –, ποι­ος παραλαμβάνει τους υπόλοιπους;

Προφανώς, λοιπόν, όπως λέμε εδώ και πολύ καιρό, η Τουρκία κρατάει το κλειδί για την εφαρμογή της συμφωνίας και η όποια κυβερνητική προσδοκία εξαρτάται αναπόφευκτα από την «καλή θέληση» του Ερντογάν και του «φίλου Αχμέτ» Νταβούτογλου. Τραγικό, από όποια σκοπιά και αν το δούμε. Ήδη το αίτημα του Τσίπρα προς τον Μάρτεν Φερβέι, τον Ολλανδό συντονιστή για την εφαρμογή της συμφωνίας, αμέσως με­τά τη σύναψή της, ώστε να πιέσει την Τουρ­κία να μειώσει τις ροές, είναι ενδεικτικό του ελληνικού αδιεξόδου.

Ζήτημα δημόσιας τάξης

Μέχρι στιγμής, στην Ελλάδα βρίσκονται εγκλωβισμένοι πάνω από 50.000 πρόσφυ­γες και μετανάστες – αν θεωρήσουμε ότι οι κυβερνητικές ανακοινώσεις είναι όντως ακριβείς – και το πρόβλημα της στέγασης και της τροφής τους είναι έντονο. Επιπλέ­ον οι περισσότεροι μάλλον δεν έχουν ακό­μη συνειδητοποιήσει τον εγκλωβισμό τους, ενώ η κυβέρνηση επιχειρεί – προκειμένου να μην εξάψει τα πνεύματα και παρατηρηθούν εξεγέρσεις – να τους μεταφέρει με... γλυκόλογα στα κέντρα διαμονής.

Πόσο όμως θα διατηρηθεί η ηρεμία; Οι περισσότεροι εγκλωβισμένοι – είτε πρόσφυγες είναι είτε μετανάστες – αργά ή γρήγορα θα συνειδητοποιήσουν ότι, ενώ ξεπούλη­σαν τα πάντα, ενώ ξεπέρασαν απίστευτους κινδύνους, ενώ έχασαν δικούς τους στα νε­ρά του Αιγαίου, τώρα βρίσκονται άφραγκοι και έγκλειστοι πολύ μακριά από τον προο­ρισμό που τους έταξαν οι συμμορίες των δι­ακινητών.

Στην περίπτωση αυτήν, η διατήρηση της δημόσιας τάξης θα αποδειχθεί ότι είναι μια επίπονη υπόθεση, εξ αιτίας της οποίας η αριστερή κυβέρνηση της Ελλάδας ενδεχομένως θα επανεξετάσει πολλές από τις αν­θρωπιστικές «αρχές» της, αν δεν θέλει να ξε­φύγει εντελώς από τα χέρια της ο έλεγχος της κατάστασης.

Θέμα τρομοκρατίας

Το ζήτημα της τρομοκρατίας, έτσι όπως έχει εξελιχθεί στην Ευρώπη, με δεδομένο μάλιστα ότι δράστες τρομοκρατικών επιθέ­σεων έχουν εισέλθει στην Ευρώπη μέσω Ελ­λάδας υποδυόμενοι τους πρόσφυγες, απο­τελεί ερώτημα και για την Ελλάδα. Δεν επε­κτεινόμαστε, αφού ακόμη δεν υπάρχει κάτι απτό.

Ωστόσο θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι προ μηνών, ήδη από τα πολύνεκρα χτυπήματα στο Παρίσι, πηγές της Αντιτρομο­κρατικής στην Αθήνα εξέφραζαν, όπως εί­χε γράψει τότε το «Ποντίκι», την ανησυχία τους για τους κινδύνους που θα δημιουρ­γούνταν σε περίπτωση εγκλωβισμού μεγά­λου αριθμού προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα.

Τότε μάλιστα το ενδεχόμενο εγκλωβι­σμού δεν ήταν ορατό, ενώ σήμερα μπορεί να θεωρηθεί τελεσίδικο. Έτσι, μπορεί η Ελ­λάδα να βρίσκεται στην τελευταία ευρωπα­ϊκή θέση ως χώρα - στόχος της τρομοκρα­τίας, αλλά κανείς δεν μπορεί να προβλέψει – όπως προειδοποιούσε από τότε η Αντιτρο­μοκρατική – τι θα γίνει σε περίπτωση εγκλω­βισμού μεγάλου αριθμού ανθρώπων.

Το προσφυγικό και το παζάρι της αξιολόγησης

Πολύ καιρό τώρα «σερνόταν» η βεβαιότητα ότι (εκ μέρους των Ευρωπαίων τουλάχιστον - και με ερωτηματικό για την ελληνική κυβέρνηση) μια συμφωνία για το μεταναστευτικό / προσφυγικό θα ήταν ευθέως συνδεδεμένη με την αξιολόγη­ση της εφαρμογής του μνημονίου.

Πολλοί είναι βέβαιοι ότι η ελληνική κυβέρνηση - γνωρίζοντας εγκαίρως ότι δεν μπορεί να αποφύγει το κλείσιμο των συνόρων και τον εγκλωβισμό εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών και προσφύγων στην Ελλάδα - ζήτησε διευκολύνσεις στην αξιολόγηση προκειμένου να αντιρροπήσει τις πολιτικές εντυπώσεις. Δεν είναι βέ­βαιο ότι μπήκε σε αυτό το παζάρι.

Είναι όμως βέβαιο ότι, αντιθέτως, αυτό ακριβώς έπραξαν - από την ανάποδη - οι Ευρωπαίοι, οι οποίοι πούλησαν διαδικαστικές διευκολύνσεις στην ελληνική πλευ­ρά για την αξιολόγηση ώστε να γλυκάνουν το φαρμάκι της φρικτής «λύσης» για το μεταναστευτικό / προσφυγικό.

Όπως είχαμε σημειώσει πριν από πολύ καιρό, δεν θα πρέπει να θεωρείται τυχαία η ανάθεση του συντονισμού για την εφαρμογή της συμφωνίας για το προσφυγι­κό στην Ελλάδα εκ μέρους της Κομισιόν στον Ολλανδό Μάρτιν Φερβέι. Διόλου συμπτωματικά, ο Φερβέι, τέως επικεφαλής της Κομισιόν για το μνημόνιο της Κύπρου, είναι, μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, ο επικεφαλής της νέας πανευρωπαϊκής Task Force και έχει ιδιαίτερη ενασχόληση με την Ελλάδα στο σκέλος της εφαρμογής των μνημονιακών μεταρρυθμίσεων. Ήδη άλλωστε αφότου άρχισε (τον Δεκέμβριο) να επιβλέπει τη δημιουργία των hotspots στα ελληνικά νησιά, είχαμε σημειώσει ότι αυτή η επιλογή δεν μπορεί να κριθεί ως σύμπτωση και είχαμε επιμείνει ότι σηματοδοτεί με τον πιο εναργή τρό­πο τη σύνδεση μεταναστευτικού και μνημονίου εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επι­τροπής.

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1909 στις 24-03-2016