Η επιδιωκόμενη λεπτή ισορροπία

Νέα Πολιτική

του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*

Τελικά -και μάλλον αναπόφευκτα- και το Βέλγιο προστέθηκε στη λίστα των χωρών που γνώρισαν τη βαρβαρότητα των τυφλών τρομοκρατικών κτυπημάτων της ισλαμιστικής τρομοκρατίας. Η πόλη των Βρυξελών, σε υψηλό βαθμό ετοιμότητος για αντιμετώπιση ενδεχόμενης τρομοκρατικής απειλή εδώ και τρεις μήνες, δεν κατάφερε να αποφύγει τα πλήγματα. Ίσως μάλιστα και να καθυστέρησε η εκδήλωση μιας τέτοιας βίαιης ενέργειας κατά του επονομαζόμενου «κέντρου» της Ευρώπης που φιλοξενεί τις έδρες δύο πανίσχυρων διεθνών οργανισμών (Ευρωπαϊκή Ένωση και ΝΑΤΟ).

 Οι τρομοκράτες μπορούν να ισχυριστούν ότι πέτυχαν να προσβάλλουν ένα από τα καλύτερα προστατευόμενα αλλά κυρίως συμβολικά σημεία της Ευρώπης. Παράλληλα για άλλη μια φορά σκόρπισαν τον τρόμο στις ευρωπαϊκές κοινωνίες που φαίνεται να γεύονται μια ελάχιστη εικόνα της καθημερινότητας σε Συρία και Ιράκ. Οι ισλαμιστές εξτρεμιστές (ήδη ο ISIS φέρεται να έχει αναλάβει την ευθύνη των επιθέσεων) πέτυχαν επίσης να αποδείξουν ότι παρά τις πρόσφατες συλλήψεις της βελγικής αστυνομίας είναι σε θέση να εξαπολύσουν μεγάλης κλίμακος συντονισμένες αιματηρές επιθέσεις σε αυστηρά φρουρούμενες περιοχές. Ο βασικός όμως στόχος αυτών των τρομοκρατικών πράξεων δεν είναι η πρόκληση φόβου και κλίματος ηττοπάθειας στους Ευρωπαίους πολίτες. Οι αρρωστημένοι αυτοί εγκέφαλοι της τρομοκρατίας επιδιώκουν να προξενήσουν μια φοβική και συνάμα αντεκδικητική αντίδραση των δυτικών κοινωνιών κατά του μουσουλμανικού κόσμου αδιακρίτως. Η σύγκρουση των πολιτισμών είναι για αυτούς η επιδιωκόμενη και αναπόφευκτη εξέλιξη που θα δικαιώσει τους αγώνες τους και θα οδηγήσει στη συντριβή των «απίστων» και την παγκόσμια επικράτηση της ιδεολογίας τους. Απόλυτα νοσηρή η σκέψη αυτή αλλά και απλοϊκή που νοηματοδοτεί όμως την ύπαρξη απελπισμένων και αποπροσανατολισμένων ανθρώπων. Δυστυχώς άνθρωποι πρόθυμοι να ακολουθήσουν το μονοπάτι της απόλυτης σύγκρουσης των «πολιτισμών» υπάρχουν αρκετοί σε όλες τις πλευρές.

Αυτός ακριβώς είναι ο απόλυτος φόβος και αυτό το ενδεχόμενο πρέπει να αποτραπεί με κάθε κόστος και με κύρια ευθύνη του δυτικού κόσμου. Χρειάζεται κυρίως ψυχραιμία, συνεργασία, σχεδιασμός και πολιτική τόλμη. Το πρόβλημα της ισλαμιστικής τρομοκρατίας δεν λύνεται μόνο με ανέγερση φρακτών, ούτε μόνο με βομβαρδισμούς στη Ράκκα, ούτε η αύξηση των αστυνομικών μέτρων μπορεί να προσφέρει την επιδιωκόμενη αλλά ανύπαρκτη απόλυτη ασφάλεια. Επίσης δεν πρέπει να διατηρούμε αυταπάτες ότι τυχόν επίλυση της συριακής κρίσης θα οδηγήσει στην εκρίζωση της τρομοκρατίας και του ροής ανθρώπινων ψυχών προς  την Ευρώπη. Η τρομοκρατία και οι μαζικές ροές είναι αντίδραση των κοινωνιών στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται καθώς και στις αυξανόμενες αντιθέσεις σε έναν παγκοσμιοποιημένο πλανήτη. Οι κλασσικοί πόλεμοι έχουν κατά πολύ μειωθεί αλλά η συσσωρευμένη ενέργεια, η αδικία και η καταπίεση αναζητούν τρόπους εκδήλωσης και αναπόφευκτα εφευρίσκουν νέες μορφές εκτόνωσης. Μέσα σε αυτήν τη ρευστή κατάσταση, ο ισλαμιστικός εξτρεμισμός καταφεύγει στη χρήση της τυφλής βίας αποβλέποντας στην πρόκληση μιας μέχρι θανάτου αναμέτρησης «πιστών» κατά «απίστων» με θεολογικά αδιαφιλονίκητη τη συντριβή των δευτέρων.

Βέβαια το ερώτημα που βασανίζει τους Έλληνες πολίτες είναι κατά πόσο κινδυνεύει η ήδη καταρρακωμένη οικονομικά (και όχι μόνο) κοινωνία μας από την τυφλή ισλαμιστική τρομοκρατία και τις προσφυγικές ροές. Η αγωνία υπάρχει, είναι βωβή, δικαιολογημένη καίτοι πολλάκις δεν εκδηλώνεται  υπό το φόβο της ρατσιστικής «ρετσινιάς». Η ανησυχία δεν προέρχεται από τη διαφορετικότητα του άλλου, αλλά κυρίως από τη δικαιολογημένη ανησυχία της ανασφάλειας, της εξέλιξης των εθνικών μας ζητημάτων, της οικονομικής αντοχής αλλά και της διαφύλαξης της (λοιδορούμενης ενίοτε αλλά βαθειά ριζωμένης) εθνικής ταυτότητας μας. Η αγωνία γίνεται ακόμη μεγαλύτερη καθώς αντιλαμβανόμαστε (και ορθά) την αδυναμία μεμονωμένης εθνικής αντιμετώπισης του πολυσύνθετου προβλήματος και διαβλέπουμε την περιχαράκωση άλλων ευρωπαϊκών κρατών και την αδυναμία άρθρωσης κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής. Ήδη θεωρείται βέβαιο ότι ευρωπαϊκά κράτη, σε απάντηση της τρομοκρατικής ενέργειας, θα προχωρήσουν σε περαιτέρω μονομερείς ενέργειες αμφιβόλου αποτελεσματικότητος.

Η χώρα μας ,επί του παρόντος, δεν έχει στοχοποιηθεί από τους εξτρεμιστές, ίσως επειδή δε διαβλέπουν κανένα όφελος από μια τέτοια ενέργεια. Πιθανόν, η όλη κατάσταση με τους εγκλωβισμένους πρόσφυγες, την ενδοευρωπαϊκή ασυνεννοησία και την απομόνωση (πολιτική και γεωγραφική) της χώρας μας να εξυπηρετεί τους στόχους τους. Δυστυχώς, η υιοθέτηση από τη χώρα μας πολιτικής ανοικτών συνόρων οδήγησε (συνεπικουρουμένων και άλλων παραγόντων) στον υπερδεκαπλασιασμό των προσφυγικών ροών το 2015. Μονόδρομος πλέον για την Ελλάδα είναι η αυστηρή τήρηση όλων των διεθνών και ευρωπαϊκών συμφωνιών συγχρόνως με μια ανθρώπινη αντιμετώπιση όλων των ταλαιπωρημένων ψυχών που συσσωρεύονται στα σύνορα μας. Διάσωση, καταγραφή, προσωρινή διαμονή προσφύγων και περιορισμός και επαναπροώθηση για όσους προβλέπεται σύμφωνα με τα ισχύοντα. Η χώρα δεν μπορεί να είναι «ξέφραγο» αμπέλι εν ονόματι ενός απροσδιόριστου και μονόπλευρου ανθρωπισμού και ιδεολογικών ακροβασιών. Φυσικά η απόφαση αυτή έχει σοβαρό οικονομικό κόστος και δυνατόν να προκαλέσει χαμηλής έντασης αντιδράσεις καθώς θα απαιτήσει τη δημιουργία κλειστών δομών διαμονής (για τους παράτυπους μετανάστες) και ελεγχόμενους (για τους πρόσφυγες). Είναι όμως η  μοναδική μέθοδος που μακροπρόθεσμα, ενδεχομένως να μειώσει τις ροές, να οδηγήσει σε αποκατάσταση της αξιοπιστίας της χώρας και σε εμπέδωση του αισθήματος ασφαλείας.

Μάλιστα ο χρόνος στενεύει επικίνδυνα και πρέπει σε εθνικό επίπεδο να λάβουμε άμεσα τα ενδεικνυόμενα (και σύμφωνα και με τις διεθνείς υποχρεώσεις μας) μέτρα. Κάθε καθυστέρηση ενέχει πολλαπλάσιο κόστος στο μέλλον. Και φυσικά η διαχείριση του οίκου μας δεν αναιρεί τις διεθνείς υποχρεώσεις συντονισμού και ανάληψης αποφασιστικών ενεργειών για την αντιμετώπιση του πολυσύνθετου φαινόμενου. Πίσω από τις τρομοκρατικές πράξεις υπάρχουν κράτη που καταρρέουν και πίσω από τις ορδές των Σύρων και Ιρακινών προσφύγων έπονται εκατομμύρια απελπισμένων ανθρώπων από προβληματικές περιοχές της Αφρικής και Ασίας. Εδώ μάλλον θα κληθούμε σαν «πολιτισμένα» κράτη να βρούμε τη βέλτιστη ισορροπία μεταξύ ασφάλειας, ανθρωπισμού και διαφύλαξης της ταυτότητος και τρόπου ζωής μας. Σε αυτές τις λεπτές γραμμές και υπό τη σκιά της τρομοκρατίας θα διεξαχθεί ο «αγώνας» της γενιάς μας. Μέχρι όμως να υπάρξει μια συντονισμένη, ρεαλιστική και αποτελεσματική ευρωπαϊκή πολιτική η Ελλάδα, βασισμένη και στις εμπειρίες των άλλων κρατών, πρέπει να είναι προετοιμασμένη και για το χειρότερο δυνατό σενάριο.

* Υποστράτηγος εα, μέλος του ΕΛΙΣΜΕ