Η ευρωπαϊκή ασάφεια για τα όρια της Frontex φέρνει μποφόρ στο Αιγαίο

Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗ
WWW.ETHNOS.GR

Σοβαρά κενά που αφορούν κρίσιμα κυριαρχικά δικαιώματα και αρμοδιότητες της χώρας μας στο Αιγαίο, αλλά και «παράθυρο» για να επαναλειτουργήσει πλήρως το σύστημα επαναπροώθησης μεταναστών από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες προς την Ελλάδα βάσει του Δουβλίνου ΙΙ, δημιουργεί το νέο πλαίσιο για την ίδρυση ευρωπαϊκής ακτοφυλακής και συνοριοφυλακής.

Η «εποικοδομητική ασάφεια» των ευρωπαϊκών αποφάσεων και η απουσία μέχρι τώρα διαπραγματευτικής θέσης από την Αθήνα που άφησε το προσφυγικό να κακοφορμίσει ελπίζοντας ότι θα το χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό όπλο έναντι των δανειστών, άφησε τον χρόνο να χαθεί χωρίς να υπάρξει ουσιαστική παρέμβαση στη διαμόρφωση των ευρωπαϊκών προτάσεων.

Ρητές διευκρινίσεις
Τώρα πλέον πρέπει να καταβληθεί μεγάλη διπλωματική προσπάθεια για να υπάρξουν ρητές διευκρινίσεις και σαφείς κανόνες, ώστε να μην τεθούν υπό αμφισβήτηση κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας αλλά και να περιορισθεί ο κίνδυνος να γίνει η Ελλάδα η «μαύρη τρύπα» του μεταναστευτικού προβλήματος.

Από τη δεκαετία του ’90 βασική επιδίωξη της Ελλάδας ήταν η κατοχύρωση των ελληνικών συνόρων ως ευρωπαϊκών με στόχο τη θωράκιση της χώρας έναντι της τουρκικής απειλής, έστω και συμβολικά καθώς βεβαίως η ΕΕ δεν αποτελεί αμυντική συμμαχία. Ομως ο τρόπος με τον οποίο επιχειρείται τώρα η σύσταση της δύναμης εκείνης που ακόμη και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των κρατών-μελών θα μπορεί να αναλαμβάνει δράση για την επιτήρηση των συνόρων της ΕΕ και της ζώνης Σένγκεν δημιουργεί σοβαρά προβλήματα για τη χώρα μας καθώς αγγίζει ευαίσθητα θέματα που αφορούν τις πάγιες τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο.

Καθώς λοιπόν η ευρωπαϊκή συνοριοφυλακή και ακτοφυλακή δεν είναι στρατιωτική δύναμη «προστασίας» των ευρωπαϊκών συνόρων, θα περιορίζεται κυρίως στην άσκηση αρμοδιοτήτων που περιλαμβάνονται στις κυριαρχικές αρμοδιότητες των κρατών-μελών. Σε αυτά περιλαμβάνονται ο έλεγχος εισόδου και εξόδου στη χώρα, η επιτήρηση των συνόρων κ.ά.

Το σχέδιο της Κομισιόν όμως αφήνει μεγάλα κενά τα οποία μπορεί να αποδειχθούν επικίνδυνα για την Ελλάδα.

Η επιτήρηση των συνόρων σε ό,τι αφορά την περιοχή μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ (παρά τα όσα προβλήματα μπορεί να προκύψουν) έχει σαφές πλαίσιο καθώς υπάρχει οριοθετημένη μεθοριακή γραμμή, όπως και σχετικά εύκολη είναι η διαμόρφωση της εντολής που θα έχουν οι δυνάμεις της FRONTEX στα χερσαία σύνορα της χώρας μας με την Τουρκία.

Ομως στο Αιγαίο και σε όλο το μήκος των θαλασσίων συνόρων με την Τουρκία ανακύπτουν μια σειρά κρίσιμων προβλημάτων.

Τα ελληνικά σύνορα περιορίζονται στα 6 ν.μ. στη θάλασσα και στα 10 ν.μ. στον αέρα, με τον υπόλοιπο χώρο του Αιγαίου να είναι διεθνή ύδατα και διεθνής εναέριος χώρος.

Σε όλη αυτή την περιοχή όμως η Ελλάδα έχει την ευθύνη της άσκησης αρμοδιοτήτων όπως είναι η έρευνα και διάσωση (SAR), με τη Ζώνη Ευθύνης της να ταυτίζεται με τα όρια του FIR Αθηνών. Αυτήν τη Ζώνη Ευθύνης αμφισβητεί εδώ και δύο τουλάχιστον δεκαετίες η Τουρκία, η οποία, διεκδικώντας την επιχειρησιακή διχοτόμηση του Αιγαίου, θεωρεί ότι η δική της Ζώνη Ευθύνης SAR φθάνει μέχρι το μέσο του Αιγαίου.

Η εντολή που θα λάβει η δύναμη της FRONTEX αφορά τα «σύνορα» και εκεί αρχίζουν τα προβλήματα.

Η ευρωπαϊκή δύναμη θα έχει εντολή σε συνεργασία με τις ελληνικές Αρχές να δρα στη διεθνώς αναγνωρισμένη περιοχή ευθύνης SAR της Ελλάδας ή θα πρέπει να προηγείται συνεννόηση με την Τουρκία; Εάν, για παράδειγμα, ένα περιστατικό συμβεί στα διεθνή ύδατα ανατολικά του Αϊ-Στράτη, θα υπάρχει σαφής πρόβλεψη ότι υπεύθυνο για τον συντονισμό της SAR θα είναι το Κέντρο του Πειραιά;

Επίσης σοβαρά ερωτηματικά εγείρονται και με τα εναέρια μέσα που θα επιχειρούν στο πλαίσιο της FRONTEX. Εάν από την αρχή δεν αποσαφηνιστεί το πλαίσιο, τότε θα υπάρχει διαρκώς ο κίνδυνος επαναφοράς ντε φάκτο της τουρκικής αμφισβήτησης του εύρους του ελληνικού εναέριου χώρου, καθώς τα πτητικά μέσα της FRONTEX θα βρίσκονται αντιμέτωπα με τα τουρκικά αεροσκάφη που θεωρούν ότι η περιοχή του ελληνικού εναέριου χώρου μεταξύ των 6 και των 10 ν.μ. είναι διεθνής εναέριος χώρος.

Η Ευρωπαϊκή Δύναμη προκειμένου να εκτελέσει την αποστολή της (π.χ. επιτήρηση, διάσωση στη Θάλασσα κ.ά.) δεν θα έχει περιορισμούς για να συνεργαστεί με όποιο μέρος προσφέρει βοήθεια, με την Τουρκία να θεωρείται δεδομένο ότι θα σπεύσει να εκμεταλλευτεί την κατάσταση αυτή σε περιοχές που ήδη αμφισβητεί.

Με ευρωπαϊκή σφραγίδα
Συνεπώς, εάν δεν υπάρξει εκ των πρότερων σαφές πλαίσιο ότι οι δυνάμεις της ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής θα επιχειρούν εντός των ελληνικών συνόρων (6 μίλια στη θάλασσα και 10 Νιμ. στον αέρα) και στο πλαίσιο της ελληνικής Ζώνης Ευθύνης Ερευνας και Διάσωσης SAR, που συμπίπτει με το FIR Αθηνών, θα δοθεί η δυνατότητα στην Τουρκία να προωθήσει και με ευρωπαϊκή πλέον σφραγίδα τις πάγιες διεκδικήσεις της εις βάρος της χώρας μας.

Σοβαρές προκλήσεις όμως θέτει και η συνολική προσέγγιση του προσφυγικού από την ΕΕ καθώς απειλεί να μετατρέψει την Ελλάδα σε ένα «στεγανό» στρατόπεδο υποδοχής, καταγραφής και φιλοξενίας των δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων που φθάνουν κυρίως από τις τουρκικές ακτές.

Με πολύ μεγάλη καθυστέρηση, η κυβέρνηση έθεσε το θέμα της προώθησης της σωστής ιδέας για απευθείας μετεγκατάσταση προσφύγων από την Τουρκία, ώστε έτσι να περιοριστούν οι διαδρομές θανάτου από την τουρκική ακτή προς τα ελληνικά νησιά.

Προς το παρόν όμως η Ελλάδα βρίσκεται στη δεινή θέση να αντιμετωπίζει ένα υπαρκτό τεραστίων διαστάσεων πρόβλημα, να υποχρεώνεται να μετατραπεί στη βασική πύλη εισόδου των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη, με την ελπίδα ότι η Τουρκία θα σεβασθεί τις δεσμεύσεις της για αντιμετώπιση των διακινητών αλλά και για την επανεισδοχή και ότι η φιλοξενία των χιλιάδων μεταναστών θα είναι προσωρινή εφόσον φυσικά λειτουργήσει σωστά το σύστημα μετεγκατάστασής τους στις ευρωπαϊκές χώρες.

Ανατροπή στο status quo
Η σαφής και ρητή οριοθέτηση του πλαισίου εντός του οποίου θα δραστηριοποιείται η ευρωπαϊκή συνοριοφυλακή – ακτοφυλακή είναι κρίσιμης σημασίας ειδικά για το Αιγαίο, καθώς εφόσον θα προβλέπεται παρέμβαση των νέων αυτών ευρωπαϊκών μηχανισμών ακόμη και χωρίς τη συγκατάθεση του κράτους-μέλους, θα είναι συνεχής ο κίνδυνος για ανατροπές στο status quo του Αιγαίου.

«Επιστρέφει» το Δουβλίνο ΙΙ
Ορατός ο κίνδυνος να μας… επιστραφούν χιλιάδες μετανάστες

Η δημιουργία χώρων φιλοξενίας δημιουργεί μία ακόμη σοβαρή παράπλευρη πρόκληση για τη χώρα. Η Ελλάδα έχει ζητήσει ήδη με επιστολή δύο υπουργών στον επίτροπο Δ. Αβραμόπουλο την αναστολή της εφαρμογής της συμφωνίας του Δουβλίνου ΙΙ, ζητώντας ουσιαστικά να έχουν τη δυνατότητα οι μετανάστες να αιτούνται ασύλου σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ και όχι αποκλειστικά στη χώρα εισόδου τους στην ΕΕ. Σύμφωνα με το Δουβλίνο ΙΙ, κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχει τη δυνατότητα να επαναπροωθεί τον μετανάστη που εντοπίζει στο έδαφός της, στη χώρα πρώτης εισόδου ώστε εκεί να υποβάλλει την αίτηση για τη χορήγηση ασύλου.

Με τις διαστάσεις που έχει πάρει το προσφυγικό ρεύμα είναι προφανές πού θα οδηγούσε η πλήρης εφαρμογή της πρόβλεψης αυτής και ποιες θα ήταν οι συνέπειές της για την Ελλάδα. Υστερα από αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου (το 2011 υπόθεση M.S.S. v. Belgium and Greece ECtHR 2011a), αλλά και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (υποθέσεις N.S. and M.E., CJEU 2011) που χαρακτήριζαν ως μη ασφαλή για τους πρόσφυγες την Ελλάδα, καθώς δεν υπήρχαν οι απαραίτητες εγκαταστάσεις υποδοχής και φιλοξενίας, δικαίωσε μετανάστες που προσέφυγαν και ζητούσαν να μην επαναπροωθηθούν στην Ελλάδα αλλά να υποβάλουν αίτηση για άσυλο στις χώρες που είχαν συλληφθεί, ουσιαστικά είχε ανασταλεί η εφαρμογή του Δουβλίνου ΙΙ σε αυτό το σκέλος της και δεν γίνονταν επαναπροωθήσεις αιτούντων ασύλου από τις άλλες χώρες της Ευρώπης προς την Ελλάδα. Τώρα, όμως, με τη δημιουργία των χώρων υποδοχής και φιλοξενίας, με την ενίσχυση μάλιστα της ΕΕ και της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, θα εκλείψουν οι λόγοι που οδήγησαν στις αποφάσεις αυτές, με ορατό τον κίνδυνο χιλιάδες μετανάστες να σταλούν πίσω στην Ελλάδα κατ’ εφαρμογή των προβλέψεων του Δουβλίνου ΙΙ.

mignatiou.com