Η κατάρριψη του ρωσικού Α/Φ Su-24 από τουρκικό F-16

Νέα Πολιτική

 του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*

Η κατάρριψη του ρωσικού Α/Φ Su-24 από τουρκικό F-16 με χρήση πυραύλου αέρος-αέρος στις 24 Νοεμβρίου κυριαρχεί στα ΜΜΕ. Η πτώση του ρωσικού Α/Φ έλαβε χώρα στο συριακό έδαφος ενώ συνεχίζεται η διαμάχη περί των συνθηκών κατάρριψης και ειδικότερα επί του θέματος της παραβίασης ή μη του τουρκικού εναερίου χώρου. Αμφότερες οι πλευρές παραθέτουν αντικρουόμενα στοιχεία για να υποστηρίξουν τις θέσεις τους. Το συμβάν έλαβε χώρα σε μια περιοχή έντονα κορεσμένη από τη δράση στρατιωτικών Α/Φ διαφόρων εθνικοτήτων και εγγύς της μεθορίου Τουρκίας-Συρίας. Είχε προηγηθεί η κατάρριψη ενός μη επανδρωμένου ρωσικού Α/Φ στην ίδια περιοχή προ εβδομάδων με την Τουρκία να αναφέρεται σε συχνή παραβίαση του εναερίου χώρου της από «άγνωστα» Α/Φ απειλώντας με λήψη δυναμικών μέτρων. Δηλαδή, η σύγκρουση ήταν κατά κάποιο τρόπο προδιαγεγραμμένη ίσως και προσχεδιασμένη. Πλέον της επιβαρυμένης αεροπορικής δραστηριότητας, η περιοχή αποτελεί διαφιλονικούμενο σημείο της τουρκικο-συριακής μεθορίου με σημαντική παρουσία του τουρκμενικού (φιλοτουρκικού) στοιχείου, αντάρτικες ομάδες των οποίων εκτιμάται ότι αποτελούσαν στόχο του καταρριφθέντος Α/Φ.

Οι αντιδράσεις του πρώτου εικοσιτετραώρου των δύο εμπλεκομένων πλευρών κρίνονται συγκρατημένες και αναμενόμενες με τις αναγκαίες «κορώνες» προς ικανοποίηση του λαϊκού αισθήματος αμφοτέρων (μη ξεχνάμε ότι Ρωσία και Τουρκία διαθέτουν παραπλήσια χαρακτηριστικά δεσποτικών συστημάτων στηριζόμενων σε ισχυρές ηγετικές προσωπικότητες). Αναμενόμενη και η σκλήρυνση της ρωσικής στάσεως στο συριακό έδαφος εναντίον ανταρτικών ομάδων προσκείμενων προς την Τουρκία. Εξίσου προσεκτικές ήταν και οι τοποθετήσεις του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ περί ανάγκης ηρεμίας, αποκλιμάκωσης και διπλωματικών επαφών ενώ όπως ήταν αναμενόμενο τόνισε την αλληλεγγύη και την υποστήριξη της εδαφικής ακεραιότητος της Τουρκίας από τους Συμμάχους. Στο ίδιο μήκος κύματος και οι δηλώσεις των υπολοίπων ηγετών δυτικών χωρών αν και μάλλον διακρίνεται μια κριτική στάση έναντι της τουρκικής υπερβολικής και μάλλον προαποφασισμένης ενέργειας. Η ανησυχία αυτή –ίσως και ενόχληση- είναι αυξημένη στις χώρες του ΝΑΤΟ (Γερμανία και Ολλανδία) που έχουν εδώ και δύο χρόνια ανεπτυγμένα αντιαεροπορικά συστήματα Patriot στην νοτιανατολική Τουρκία για την προστασία της από πιθανή συριακή εναέριο επιδρομή.

Εκτιμάται ότι η αντιπαράθεση δεν θα κλιμακωθεί περαιτέρω σε στρατιωτικό επίπεδο αλλά θα αποτελέσει πλήγμα στις πρόσφατα διαταραχθείσες και ταυτόχρονα πολύπλευρες σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας. Η οικονομική συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, ειδικά στα θέματα της ενέργειας, είναι σημαντική και αμοιβαία επωφελής και θα αποτελέσει τροχοπέδη σε ενδεχόμενη κλιμάκωση. Η ιστορική συνύπαρξη των δύο αυτών κρατών χαρακτηρίζεται εδώ και αιώνες, από περιόδους εντάσεων και υφέσεων με τις πρώτες να υπερτερούν. Η ιστορία επίσης αποδεικνύει ότι παρά τις αμοιβαίες επωφελείς οικονομικές σχέσεις μεταξύ δύο γειτονικών δυνάμεων με περιφερειακές φιλοδοξίες, η αντιπαλότητα και οι τριβές είναι τα αναπόφευκτα και κυρίαρχα χαρακτηριστικά των μεταξύ τους σχέσεων.

Φυσικά και η Τουρκία θα προσπαθήσει να τοποθετηθεί πίσω από την ομπρέλα της νατοϊκής προστασίας την οποία και δεν επιθυμεί να προκαλέσει (για πολλούς λόγους) η ρωσική πλευρά. Το γεγονός έλαβε χώρα σε μια στιγμή έξαρσης της ισλαμιστικής τρομοκρατίας και των προσφυγικών ρευμάτων και μιας διαφαινόμενης προσπάθειας εξεύρεσης μιας ελάχιστης κοινής γραμμής πλεύσης Δύσεως και Ρωσίας στην αντιμετώπιση τους αλλά και στην επίλυση του συριακού ζητήματος. Πιθανόν η Τουρκία διαβλέπουσα το ενδεχόμενο προσέγγισης Δύσεως-Ρωσίας, υπό την πίεση των προσφάτων τρομοκρατικών εξελίξεων, να θέλησε να επιβεβαιώσει τη σημασία της ως περιφερειακής δυνάμεως ώστε να ληφθούν σοβαρά υπόψη οι θέσεις και τα συμφέροντα της σε τυχόν επερχόμενη συμφωνία. Επιπλέον με τον τρόπο αυτό και σχετικά ακίνδυνα, προσπαθεί να αυξήσει το τρωθέν γόητρο της έναντι των αραβικών χωρών και της συριακής αντιπολίτευσης εμφανιζόμενη ως η μουσουλμανική εκείνη δύναμη που τολμά να αντιπαρατεθεί με τη βάναυσα εισβάλουσα στα συριακά εδάφη «ρωσική αρκούδα». Πράγματι η Τουρκία, παρά τις αστοχίες και δομικά της προβλήματα, τολμά να αρθρώνει μια πολιτική ισχύος και να επιζητεί την αναγνώριση του περιφερειακού ρόλου της, οικοδομώντας επιμελώς όλους τους συντελεστές ισχύος και αναλαμβάνοντας, περισσότερο ή λιγότερο, επιτυχημένες κινήσεις «λελογισμένου» ρίσκου. Από την άλλη πλευρά, η Μόσχα προχωρεί σε τολμηρές κινήσεις επιδιώκοντας πιθανόν να προχωρήσει σε μια συγκεντρωτική συνδιαλλαγή με τη Δύση εκτιμώντας ότι ο τελικός «συμψηφισμός» των ανοικτών θεμάτων θα αποβεί θετικός για αυτήν.

Η προσχεδιασμένη και δυναμική αντίδραση της Τουρκίας ας προβληματίσει όλες τις ηττοπαθείς ελληνικές ηγεσίες των τελευταίων δεκαετιών (και των στρατιωτικής διακυβέρνησης συμπεριλαμβανόμενης) που δεν τόλμησαν, ακόμη και σε περιόδους σχετικής ισορροπίας ισχύος, να προχωρήσουν σε ανάλογες επιμελώς προετοιμασμένες κινήσεις προβολής αποφασιστικότητας και αντιμετώπισης της τουρκικής προκλητικότητας.

* Υποστράτηγος εα, μέλος του ΕΛΙΣΜΕ