Ο μεγαλοφυής οραματιστής της Ενωμένης Ευρώπης*

Το Ποντίκι

Βίκτωρ Ούγκω

Ύμνος στην Ενωμένη Ευρώπη

Έργα και λόγοι από την εξορία

Εισαγωγή: Ξενοφών Μπρουντζάκης

Μετάφραση-Σημειώσεις: Αλεξάνδρα Μπρουντζάκη

Εκδόσεις: ΠΟΙΚΙΛΗ ΣΤΟΑ

του Ξενοφώντος Μπρουντζάκη

Αυτές τις μέρες κυκλοφόρησε από τις νέες εκδόσεις Ποικίλη Στοά, υπό τον τίτλο «Ύμνος στην Ενωμένη Ευρώπη», μια σειρά κειμένων του Βίκτωρος Ουγκώ από τα πολιτικά του κείμενα «Έργα και Λόγοι από την Εξορία», στο οποίο ο μεγάλος συγγραφέας κάνει λόγο για την Ευρώπη των λαών και όχι των βασιλιάδων, για την Ευρώπη της αδελφοσύνης και της αλληλεγγύης. 

Τα κείμενα αυτά αναδεικνύονται τραγικά επίκαιρα μετά και το αποτρόπαιο τρομοκρατικό χτύπημα στην καρδιά της Ευρώπης, στο Παρίσι…

 

«Θα ’ρθει μια μέρα που εσύ Γαλλία, εσύ Ρωσία, εσύ Ιταλία, εσύ Αγγλία, εσύ Γερμανία, εσείς έθνη της ηπείρου, δίχως να χάσετε τις ιδιαιτερότητες και το μεγαλείο σας, θα ενωθείτε και θα δημιουργήσετε την ευρωπαϊκή αδερφοσύνη…

Θα ’ρθει μια μέρα που δεν θα υπάρχουν πια άλλα πεδία μαχών παρά οι αγορές που θα ανοίγουν στο εμπόριο και τα μυαλά που θα ανοίγουν στις ιδέες…

Θα ’ρθει μια μέρα που οι βόμβες θα αντικατασταθούν από την καθολική ψηφοφορία των λαών κι από τη σεβάσμια διακυβέρνηση μιας μεγάλης κυρίαρχης ευρωπαϊκής συγκλήτου…»

 

Από την εναρκτήρια ομιλία του Βίκτωρος Ουγκώ στο Συνέδριο για την Ειρήνη, στις 21 Αυγούστου 1849.

 

Με λόγια και έργα 

Στο πρώτο μέρος των «Έργων και Λόγων», ο Ουγκώ αναφέρεται στην έκτη επέτειο των γεγονότων που διαδραματίστηκαν στο Παρίσι στις 24 Φεβρουαρίου 1848 και την καθοριστική επίδρασή τους στους υπόλοιπους λαούς της Ευρώπης. Απευθυνόμενος στους εξόριστους προγραμμένους συμπατριώτες του στη Μεγάλη Βρετανία, συγγράφει ένα μεγαλειώδες αντιπολεμικό κείμενο, ένα απαστράπτον «κατηγορώ» εναντίον της μοναρχίας και της απολυταρχίας, συνθέτοντας ταυτόχρονα τον ύμνο της Ενωμένης Ευρώπης, ενός οράματος συγκλονιστικά επίκαιρου στις μέρες μας, ιδιαίτερα μετά τα αποτρόπαια τρομοκρατικά γεγονότα του Παρισιού. Καταγγέλλοντας τις καταστρεπτικές συνέπειες των αλλεπάλληλων ευρωπαϊκών πολεμικών συγκρούσεων, εμπνέεται από μια πολιτική που κάνει λόγο για την αναγκαιότητα της Ενωμένης Ευρώπης! 

 

«Αυτό που ορθώνεται ετούτη τη στιγμή δεν είναι η Ευρώπη των λαών· είναι η Ευρώπη των βασιλέων», διατυμπανίζει απερίφραστα ο μεγαλοφυής δημιουργός, ο εξόριστος, ο προγραμμένος της πατρίδας του, ο μέγας μυθιστοριογράφος που πιστεύει στο μεγαλείο της Ενωμένης Ευρώπης, μιας Ευρώπης όπου θα ήταν «η Γερμανία για τη Γαλλία και η Γαλλία για την Ιταλία ό,τι είναι σήμερα η Νορμανδία για την Πικαρδία και η Πικαρδία για τη Λωρραίνη»· μιας Ευρώπης όπου «δεν θα υπήρχαν σύνορα, ούτε τελωνοφύλακες, ούτε δασμοί· οι συναλλαγές θα ήταν ελεύθερες· μια γιγαντιαία πλημμυρίδα και άμπωτη χρημάτων και προϊόντων θα επικρατούσε»· μιας Ευρώπης που θα είχε «ένα κοινό νόμισμα σε δύο μορφές, μεταλλική και χάρτινη, που θα είχε για στήριγμά του το κεφάλαιο"Ευρώπη” και για κινητήριο δύναμή του την ελεύθερη εργασία 200 εκατομμυρίων ανθρώπων»· μιας Ευρώπης όπου «… η αδελφοσύνη θα γεννούσε την αλληλεγγύη· κέρδος όλων θα ήταν η περιουσία του καθενός, και η εργασία του καθενός εγγύηση όλων». 

 

Αποδομώντας την αυτοκρατορική Ευρώπη (στις μέρες μας την Ευρώπη των αγορών και του ακραίου αδιεξόδου νεοφιλελευθερισμού) για να συνηγορήσει υπέρ της Ευρώπης της δημοκρατίας, ο Ουγκώ εξαπολύει ένα καταιγιστικό «κατηγορώ» εναντίον του Ναπολέοντος Γ’. Ο συγγραφέας υψώνει το ανάστημά του στον αυτοκράτορα - δυνάστη, τον καταχραστή πραξικοπηματία, στον οποίο απαριθμεί με παροιμιώδη παρρησία με τη σειρά τις κακουργηματικές του πράξεις, τα εγκλήματα που τον βαρύνουν απέναντι στην Ιστορία και στον λαό, εγκαλώντας τη συνείδησή του να αναλογιστεί το βάρος των κατηγοριών. Μέσα από έναν ύμνο στα ανθρώπινα δικαιώματα και γενικότερα στα προτάγματα του Διαφωτισμού, φιλοτεχνείται η εικόνα του δυτικού ανθρώπου, του πολίτη της Δημοκρατίας, μια εικόνα που σήμερα τίθεται σε άμεσο κίνδυνο. 

 

Τα κείμενα αυτά, σφραγισμένα από την ιδιοφυΐα του Ουγκώ, αποτελούν, εκτός από αδιάψευστα τεκμήρια μιας ταραχώδους και μεγαλειώδους εποχής, την πολιτική παρακαταθήκη του, στην οποία συνέθεσε με εμπνευσμένη ακρίβεια το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης. 

 

Σήμερα, το μέλλον αυτής της πολιτικής οντότητας δοκιμάζεται σκληρά από τα οικονομικά αδιέξοδα και την ανικανότητα μικρονόων πολιτικών ηγετίσκων, που αδυνατούν να κατανοήσουν και να σηκώσουν το βάρος ενός ονείρου που τόσο γλαφυρά μας παρέδωσε η γραφίδα και η δράση ενός μεγάλου Ευρωπαίου, ο οποίος τίμησε το όνομά του και την πατρίδα του στους αιώνες. 

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1892 στις 26-11-2015