Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940-41: το φαινόμενο του πολέμου, η εθνική ασφάλεια και η εθνική στρατηγική ενός κράτους στην διεθνή πολιτική

Θέματα Ελληνικής Ιστορίας

Στοιχείο πυροβολικού σε δράση στο ύψωμα της Μοράβας

του Παναγιώτη  Ήφαιστου ( πανηγυρικός που εκφωνήθηκε στον Δήμο Πάφου στις 27.10.2011)

Το ΟΧΙ των Ελλήνων κατά του εισβολέα το 1940 είναι μια διαχρονικά αναλλοίωτη αξίωση ελευθερίας. Είναι ένα ΟΧΙ μορφικά πανομοιότυπο με χιλιάδες άλλα πολλών κοινωνιών της ιστορικής διαχρονίας. Όποτε και όταν απειλούνται οι έσχατες λογικές ενός έθνους επαναλαμβάνεται το χαρακτηριστικό αυτό ΟΧΙ των χιλιετιών. ΌΧΙ είπαν αναρίθμητες φορές οι πρόγονοί των Ελλήνων αλλά και οι πρόγονοι όλων των άλλων εθνών. ΟΧΙ λένε και σήμερα όσων επειδή τους αξίζει να είναι ελεύθεροι υπερασπίζονται την ανεξαρτησία τους. ΟΧΙ είπαμε το 1955-59 κατά της συνέχισης της αποικιοκρατίας, ΟΧΙ κατά των εισβολέων το 1974, ΟΧΙ παρατεταμένα επί δεκαετίες μετά το 1974 επειδή αρνούμαστε να ακυρώσουμε την εθνική μας ανεξαρτησία και να αναγνωρίσουμε τα τετελεσμένα και ΟΧΙ το 2004 παρά τις γιγαντιαίες έξωθεν πιέσεις και απειλές, πλην ότι λέω ισχύει και για κάθε άλλο κράτος.

Οι τρεις αλληλένδετες αξονικές έννοιες της ομιλίας μου είναι «εθνική ανεξαρτησία» «ελευθερία» και «δημοκρατία». Αποτελούν πάγιο προσανατολισμό και πάγια αξίωση όλων των διαμορφωμένων εθνών όλων των εποχών. Θα τα συνδέσω, όπως είναι φυσικό, με την Κύπρο και τους αγώνες της.

Ατομική ελευθερία, κοινωνική ελευθερία και το υπέρτατο στάδιο της δημοκρατίας, η πολιτική ελευθερία, μαζί με το θέσφατο της ανεξαρτησίας συγκροτούν και ορίζουν τις βαθμίδες και την φορά κίνησης του πολιτικού πολιτισμού των ανθρώπων. Η εθνική ανεξαρτησία, επιπλέον, είναι η υπέρτατη κοσμοθεωρητική παραδοχή όλων των εθνών. Είναι η κοσμοθεωρία όλων των εθνών. Ορίζει και οριοθετεί τους έσχατους και ασυμβίβαστους σκοπούς της εθνικής στρατηγικής κάθε βιώσιμου κράτους. Το ακριβές αντίστοιχο της εθνικής ανεξαρτησίας στην κλασική εποχή ονομαζόταν το «ιδεώδες της ανεξαρτησίας». Χωρίς αυτό το ιδεώδες εθεωρείτο πως δεν είναι εφικτή η αδέσμευτη αυτοδιάθεση και η άνευ εξωτερικών καταναγκασμών δημοκρατία στο εσωτερικό των Πόλεων.

Δημοκρατία κλασικά νοούμενη είναι ένα άθλημα και μια διαρκής κίνηση κατάκτησης της ατομικής ελευθερίας, της κοινωνικής ελευθερίας και το ανώτατο στάδιο της δημοκρατίας, της πολιτικής ελευθερίας. Αυτά δεν εκπληρώνονται αν εθνική ανεξαρτησία δεν είναι κατοχυρωμένη. Στον σύγχρονο κόσμο, εδώ και ένα αιώνα η εθνική ανεξαρτησία ορίζεται και οριοθετείται επακριβώς από τις Υψηλές Αρχές του Διεθνούς Δικαίου: Της διακρατικής ισοτιμίας, της μη επέμβασης και της εσωτερικής αυτοδιάθεσης όπως καταγράφονται στο άρθρο 2 του Κεφαλαίου Ι του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Είναι η εσωτερική και εξωτερική κυριαρχία, υψηλές αρχές που αποτελούν το πολιτικό καθεστώς διαχείρισης των διεθνών υποθέσεων και το ηθικό θέσφατο μεταξύ των εθνοκρατών. Αρχές είπα, όχι κανόνες, καθότι πόρρω απέχουμε από το να υπάρχει πάντοτε ομοφωνία για το περιεχόμενό τους και για το πώς εφαρμόζονται. Σε ύστατο και έσχατο επίπεδο την εθνική ανεξαρτησία κάθε έθνους την διασφαλίζουν οι πολίτες του. Σ’ ένα διεθνές σύστημα όπου υποβόσκουν εγγενή αίτια πολέμου, μας πληροφορεί ο αιώνιος Θουκυδίδης, ο «ισχυρός επιβάλλει ότι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί και προσαρμόζεται». Και προσθέτει, «όσοι είναι ελεύθεροι το χρωστούν στην δύναμή τους».

Εξ ου και η βασική παράμετρος κάθε ορθολογιστικής στρατηγικής διέπεται από την θέση πως σ’ ένα άναρχο διεθνές σύστημα πλήρες αιτιών πολέμου και κυρίως πλήρες ιδιοτελών ηγεμονικών αξιώσεων όπου ο στρατιωτικός εκβιασμός και πόλεμος παραμονεύει σε κάθε γωνιά του, υπάρχει ανάγκη για επαρκούς ισχύος που να διασφαλίζει την επιβίωση ενός εθνοκράτους». Σήμερα, θα μιλήσουμε περισσότερο για τις πνευματικές, κοσμοθεωρητικές πτυχές της εθνικής στρατηγικής και λιγότερο για τις στρατιωτικές. Για ένα κράτος όπως η Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία επί δεκαετίες τώρα δέχεται εξωτερικές απειλές και πιέσεις για να υποχωρήσει ως προς την εθνική ανεξαρτησία και να δεχθεί εξωτερικές εγγυήσεις των θυτών (κατ’ ουσίαν παραχώρηση καταχρηστικού δικαιώματος επεμβάσεων), καθώς επίσης και ένα εξωτερικά αποφασισμένο και εποπτευόμενο διχαστικό και βραχυκυκλωμένο εσωτερικό πολιτικό σύστημα, το δίλημμα κανονικώς εχόντων των πραγμάτων δεν είναι δύσκολο.

Αυτό που ουσιαστικά υπερασπίζεται ο λαός της, είναι τόσο την ανεξαρτησία νοούμενη ως συλλογική ελευθερία των πολιτών της, όσο και την δημοκρατία νοούμενη ως αδέσμευτες και απαλλαγμένες καταναγκασμών εσωτερικές αποφάσεις που θα λαμβάνει ένα αδιαίρετο σώμα πολιτών εντός ενός ενιαίου και αδιαίρετου δημοκρατικού κρατικού Δήμου. Οτιδήποτε λιγότερο δεν είναι βιώσιμο και αποτελεί πράξη αυτοχειριασμού. Και ο παραμικρός συμβιβασμός ως προς τις θεμελιώδεις πτυχές της εσωτερικής και εξωτερικής κυριαρχίας είναι συνταγή κακουχιών και καταστροφής για όλους τους εμπλεκομένους. Πουθενά στον κόσμο μα πουθενά κυριολεκτικά, δεν υπάρχουν βιώσιμα κράτη με εσωτερικά σύνορα προσδιορισμένα σε εθνική ή ρατσιστική βάση οι πολίτες των οποίων καλούνται συνέχεια να παίρνουν πολιτικές αποφάσεις για τον καθημερινό τους βίο. Το ενιαίο και αδιαίρετο των Πολιτειακών συστημάτων είναι διαχρονικό θέσφατο και προϋπόθεση σταθερότητας, ειρήνης, ελευθερίας και δημοκρατίας.

Προσθέτω επίσης κάτι ουσιαστικό και συναφές παραμελημένο, πλην πολύ σημαντικό για την εθνική στρατηγική κάθε κράτους. Το ζήτημα του ρόλου των διεθνών θεσμών και ιδιαίτερα της επιδιαιτησίας. Για τους διεθνολόγους οι διεθνείς θεσμοί ως εκ της φύσεώς τους θεωρούνται αναπόδραστα εξαρτημένες μεταβλητές της ισχύος και δη αυτής των ηγεμονικών δυνάμεων. Οι αξιωματούχοι των διεθνών θεσμών στις θέσεις, στάσεις και προτάσεις δεσμεύονται από το Καταστατικό τους και δεν έχουν δικαίωμα να παρεμβαίνουν με οποιοδήποτε τρόπο στις εσωτερικές υποθέσεις των κρατών, όπως ρητά αναφέρεται στο άρθρο 2 του Κεφαλαίου Ι του Χάρτη του ΟΗΕ. Το θιγόμενο κράτος έχει απόλυτο νομιμοποιημένο και νόμιμο δικαίωμα να αποπέμψει τους αξιωματούχους του ΟΗΕ όταν οι θέσεις τους και προτάσεις σους αντιβαίνουν στις υψηλές αρχές του διεθνούς δικαίου και στον Καταστατικό Χάρτη. Αυτό είναι καθημερινή πρακτική μικρών και μεγάλων κρατών. Τα κράτη αντικρούουν κάθε ρόλο ενός διεθνούς θεσμού αν αυτό αντιβαίνει στα εθνικά τους συμφέροντα. Χαρακτηριστικά είναι τα συχνά βέτο των μεγάλων δυνάμεων στο Συμβούλιο Ασφαλείας όταν θίγονται τα συμφέροντά τους ή τα συμφέροντα των συμμάχων τους.

Το γεγονός ότι κάποιες ηγεμονικές δυνάμεις μετά τον Ψυχρό Πόλεμο επιχειρούν να παρακάμψουν την θεμελιώδη αρχή της μη επέμβασης είναι καταχρηστικό και ροκανίζει την διεθνή τάξη και τον διεθνή πολιτικό πολιτισμό όπως αποτυπώνεται στις Υψηλές Αρχές του Διεθνούς Δικαίου που απορρέουν εγγενώς από την ίδια την ύπαρξη των εθνοκρατών και την αξίωσή τους για εθνική ανεξαρτησία

Ευαγόρας Παλληκαρίδης

Τα φιλειρηνικά κράτη έχουν θεμιτό, νόμιμο και νομιμοποιημένο συμφέρον να παραμένουν προσκολλημένα στις υψηλές και έσχατες αρχές που διασφαλίζουν την ελευθερία τους και την δημοκρατία τους. Το εθνικό συμφέρον επιβίωσης ενός φιλειρηνικού κράτους είναι αδιαπραγμάτευτο εκτός και εάν μια κοινωνία θέλει να αυτοκτονήσει, πράγμα συνήθως απίθανο. Χωρίς μια τέτοια οριοθέτηση εθνική στρατηγική δεν υπάρχει. Η εθνική ανεξαρτησία είναι προϋπόθεση εσωτερικής αυτοδιάθεσης, αυτοσυγκρότησης, αυτοθέσμισης και φοράς κίνησης προς δημοκρατία και προς το προαναφερθέν ανώτατο στάδιό της, την πολιτική ελευθερία.

Με τον όρο δημοκρατία εννοούμε την άσκηση ελέγχου των εντολέων πολιτών επί της εντολοδόχου πολιτικής ηγεσίας. Όσο πιο άμεσος είναι αυτός ο έλεγχος τόσο περισσότερη δημοκρατία έχουμε, και το αντίστροφο. Και αυτό σε συνδυασμό με την πολιτισμική αυτονομία και ελευθερία όλων των πολιτών επιλύονται και ζητήματα εσωτερικής ανθρωπολογικής ανομοιομορφίας, εννοώ την ύπαρξη πλειοψηφιών και μειοψηφιών οποιουδήποτε είδους. Συνταγές και κατασκευές εκτός αυτής της πολιτικής λογικής είναι πολιτική παράκρουση και παραμύθιασμα ηγεμονικής έμπνευσης. Εθνική ανεξαρτησία, ελευθερία κατά εξωτερικών καταναγκασμών και πολιτική ελευθερία ως ανώτατο στάδιο της δημοκρατίας είναι αλληλένδετες έννοιες και είναι αδύνατο να εκπληρωθούν εάν ένα κράτος είναι υποχείριο εξωτερικής δεσποτείας οποιουδήποτε είδους.

Η άρνηση των αποικιοκρατών να αναγνωρίσουν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στον κυπριακό λαό μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα ήταν τραγικό να οδηγήσει τελικά στην εξάλειψη της ανεξαρτησία του κράτους που το 1959-60 οι Κύπριοι αποδέχθηκαν ως έσχατο συμβιβασμό. Το ΟΧΙ των χιλιετιών είναι σήμερα για την Κυπριακή Δημοκρατία επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε. Σ’ ένα κόσμο άνισων κρατών, άνισα αναπτυσσόμενων, με τον ανταγωνισμό και τον πόλεμο ως εγγενές χαρακτηριστικό της διεθνούς πολιτικής, και με τον ηγεμονισμό ως μόνιμη συμπεριφορά των μεγάλων δυνάμεων, το περιεχόμενο της εθνικής ανεξαρτησίας όπως ορίστηκε πιο πάνω είναι το πολυτιμότερο αγαθό των πολιτών ενός κράτους και ο έσχατος σκοπός που εκπληρώνει η εθνική στρατηγική. Για αυτό το αγαθό αγωνίζονται οι άνθρωποι και αν χρειαστεί επιδεικνύουν αυτοθυσία. Αυτό ισχύει για όλες τις κοινωνίες, όλων των εποχών και όλων των καθεστώτων: Οι πολίτες ανεξαρτήτως φιλοσοφικών παραδοχών τρέφουν πίστη και νομιμοφροσύνη στην πολιτεία στην οποία ανήκουν και αν χρειαστεί επιδεικνύουν αυτοθυσία.

Στην ιστορική διαδρομή των εθνών είναι αναρίθμητοι οι γνωστοί και αφανείς ήρωες που επέδειξαν αυτοθυσία και πέθαναν για να αποκτήσει ένα έθνος την ελευθερία του ή για να υπερασπιστούν την εθνική ανεξαρτησία όταν πλέον το έθνος τους κατάκτησε την πολιτική του κυριαρχία. Ελευθερία ή θάνατος» είναι η φράση όλων ανεξαιρέτως των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων από τον 18ο μέχρι τον 20ο αιώνα.

«Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή - παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή»,

Έγραψε ο Ρήγας Βελεστινλής. ΚΑΙ:

Θα πάρω μιαν ανηφοριά

Θα πάρω μονοπάτια

Να βρω τα σκαλοπάτια

Που παν στην λευτεριά

------

Μπορεί σε κάποια μάχη,

γραμμένο η μοίρα νάχει,

να μη γυρίσουμε.

Μα πάμε με καμάρι

Και λέμε όποιον πάρει, και θα νικήσουμε

«τα σκαλοπάτια θ' ανεβώ, θα μπω σ' ένα παλάτι,

το ξέρω - θαν' απάτη, δε θάναι αληθινό».

Απαγγέλλει ο αμούστακος Ρήγας Βελεστινλής της Κύπρου, ο εκ Πάφου ορμώμενος Ευαγόρας Παλληκαρίδης.

Και ο μεγάλος Αλεξανδρινός ποιητής αποτυπώνει την ίδια διαχρονική στάση ζωής αλλά και απαισιοδοξία του Ευαγόρα, όταν γράφει:

Τιμή σ' εκείνους όπου στην ζωή των

ώρισαν να φυλάγουν Θερμοπύλες.

Και περισσότερη τιμή τους πρέπει

όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)

πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,

κ' οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

Κωνσταντίνος Καβάφης

Η πολιτική ζωή είναι μια κύμανση μεταξύ των φυλάκων των Θερμοπυλών των Εφιαλτών και των Μήδων που κατά καιρούς εισβάλλουν φέροντας ποικίλες μεταμφιέσεις. Μήδοι πάντα υπάρχουν, είναι ποικίλων βαθμίδων, συχνά είναι ο ίδιος ο εαυτός μας και διαρκώς διεισδύουν και ροκανίζουν την ελευθερία μας. Τα πισωγυρίσματα, οι ανατροπές, οι ατυχίες, τα λάθη, οι μεγάλες και αβάστακτες καταστροφές των πολέμων, είναι και αυτά όπως φαίνεται ανθρωπίνως αναπόφευκτα στην εθνική θαλασσοπορία των εθνών. Την φορά κίνησης αναζητούμε, του αέναου αθλήματος των ανθρώπων για αδέσμευτη συλλογική ελευθερία και για ολοένα περισσότερη δημοκρατία. Και αν η φορά κίνησης δεν είναι τροχοδρομημένη προς τον σωστό προσανατολισμό, αναπόδραστα πολλά κακά έπονται. Το ουσιώδες, μας είπε ο Καβάφης, ο μεγάλος φιλόσοφος της ιστορίας και των ανθρώπων, είναι να είσαι σωστά προσανατολισμένος και να κουβαλείς μες την ψυχή σου την Ιθάκης, δηλαδή στην περίπτωσή μας, της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας. Και ιδεατή Ιθάκη μπορεί να μην υπάρχει.

Υπάρχουν βέβαια βαθμίδες προσκόλλησης στην ελευθερία των πολιτών στο εσωτερικό κάθε κράτους και μεταξύ των πολιτών διαφορετικών κρατών. Αυτές οι βαθμίδες είναι και το μέτρο στάθμισης για το κατά πόσο ένα έθνος του αξίζει να είναι ελεύθερο. Και πάλιν, όμως, αυτό διαρκώς σμιλεύεται, είναι ένα αέναο άθλημα της αστάθμητης, ρευστής και ευμετάβλητης ανθρώπινης ύπαρξης. Η ετοιμότητα των μελών ενός έθνους να υπερασπιστούν την ελευθερία τους συναρτάται με την διαχρονικά σμιλευμένη πολιτική ανθρωπολογία τους. Συνδέεται άρρηκτα με τα πνευματικά και πολιτικά επιτεύγματα της ιστορικής διαδρομής κάθε έθνους και την ωρίμανση συνεκτικών κριτηρίων και παραγόντων, που με τρόπο βασικά άγνωστο κρυμμένο στα ενδότερα και βαθύτερα στρώματα της ανθρώπινης ετερότητας, συγκροτούν και συγκρατούν ένα εθνοκράτος.

Η δύναμη με την οποία υπερασπίζονται οι πολίτες την πατρίδα τους συναρτάται με την ύπαρξη εσωτερικής συνοχής γύρω από κοσμοθεωρίες, ηθικές επιταγές και θεμελιώδεις συλλογικούς σκοπούς. Αυτά δεν είναι τα ίδια για όλα τα έθνη, τα συμφέροντα και οι παραδοχές των οποίων καταμαρτυρούμενα συχνά συγκρούονται. Τα εθνοκράτη δεν είναι τεχνητές θεσμικές συγκολλήσεις επίπεδων ανθρώπων και ούτε οι ανθρωπολογικές προϋποθέσεις που συγκροτούν και συγκρατούν μια πολιτική ανθρωπολογία κατασκευάζονται με μαγικά ραβδιά, με έξωθεν εντολές και με θεσμικά διατάγματα. Και όποτε αυτό επιχειρείται οι επίπλαστες κρατικές δομές είναι επιρρεπείς στην σύγκρουση και στην κατάρρευση. Μιλώντας για την σημασία της Πολιτείας, του εθνοκράτους δηλαδή μιας κοινωνικής οντότητας, Ο Θουκυδίδης με ιδιοφυή τρόπο περιγράφει τις κακουχίες των ανθρώπων όπως καταμαρτυρήθηκε στην Κέρκυρα όταν για οποιονδήποτε λόγο καταλύεται ο κοινωνικός και πολιτικός ιστός.

Μια πολιτεία δεν μπορεί να είναι βιώσιμη όταν ετερόκλητα κοσμοθεωρητικά και ηθικά συστήματα καλούνται να συμφωνήσουν στην βάση αλτρουισμού και καλής θέλησης. Εκατέρωθεν δεν είναι καλά ή κακά. Απλά είναι διαφορετικά. Επίπλαστα συγκολλημένες Πολιτείες ποτέ δεν ήταν βιώσιμες και όποτε επιχειρήθηκαν καταρρεύσαν παταγωδώς. Στον πολιτικό βίο ο καθείς υιοθετεί ηθικοπολιτικές αποφάσεις συμβατές με το δικό του κοσμοθεωρητικό σύστημα. Ένα κρατικό συνονθύλευμα ατομιστών, ηδονιστών, φίλαυτων και φιλοτομαριστών δεν μπορεί να εμφορείται από φιλοπατρία και κοινή Πολιτειακή ταύτιση ικανή να διεγείρει και ενεργοποιήσει τις αξιώσεις ελευθερίας. Για οποιοδήποτε έθνος και αν μιλάμε, ένας άπατρις και κενός πνευματικής υπόστασης ατομιστής ανθρωπολογικά εκκενωμένος και μπερδεμένος, εξ αντικειμένου εμφορείται από μηδενική πίστη για την ελευθερία, την εθνική ανεξαρτησία και την δημοκρατία. Συγκρινόμενος με τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, τους 300 στις Θερμοπύλες, τον Αυξεντίου, τον Μακρυγιάννη ή τον αφανή ήρωα στα βουνά της Πίνδου το 1940, ή με οποιοδήποτε άλλο αγωνιστή της ελευθερίας κάποιου άλλου έθνους, βρίσκεται στον αντίποδά τους.

Η συγκρότηση και συγκράτηση των εθνών εμπεριέχει προϋποθέσεις που δεν είναι πάντα αναγνωρίσιμες. Δεν μετριούνται και σταθμίζονται ποσοτικά και με όρους συμβατικής λογικής. Είναι τόσο αστάθμητες όσο και ο έρωτας. Η γνώση των προϋποθέσεων συγκρότησης, συγκράτησης και ετοιμότητας υπεράσπισης ενός εθνοκράτους, απορρέει από την διϋποκειμενική ιστορική εμπειρία. Όπως η ιστορία διδάσκει, πολύ περισσότερο και από τα όπλα, αυτό που μετράει είναι στάσεις ψυχής και πνεύματος με τις οποίες σε όλα τα έθνη κάποιοι πολίτες είναι προικισμένοι και κάποιοι άλλοι όχι. Το εκκρεμές των στάσεων και συμπεριφορών, εξάλλου, κυμαίνεται ανάλογα με τις ψυχικές αντοχές, την δειλία, την γενναιότητα και τους πνευματικούς προσανατολισμούς του καθενός. Ο αλτρουισμός και η καλή πίστη ως μέθοδος συγκόλλησης εθνών διαφορετικών κοσμοθεωρητικών παραδοχών είναι πολιτειακή παιδική χαρά.

Τα διαχρονικά πολιτικά και πνευματικά επιτεύγματα ενός έθνους είναι η μαγιά συγκρότησης της πολιτικής ανθρωπολογίας που συγκροτεί και συγκρατεί ένα σύγχρονο εθνοκράτος και που εδραιώνει τη δική του ιδιαίτερη και ιδιόμορφη, ανόμοια με κάθε άλλη, οντολογική ετερότητα, τα δικά του κοσμοθεωρητικά και ηθικά συστήματα, κοντολογίς τον μοναδικό και ανόμοιο πνευματικό και αισθητό κόσμο κάθε έθνους. Πάνω σε αυτά είναι που εδράζεται το σύνολο των Πολιτειακών δομών καθιστώντας τες βιώσιμες και τροφοδοτώντας τες με πνευματικές και πολιτικές στάσεις που υπερασπίζονται την εθνική ανεξαρτησία σε ένα άκρως ανταγωνιστικό κόσμο.

Τώρα, υπάρχει ένα ζήτημα που πρέπει να τονιστεί και που αφορά ζωτικά την Κύπρο: Δεν έχουν όλα τα έθνη τις ίδιες κοσμοθεωρίες, την ίδια κοσμοθέαση και τα ίδια ηθικά και κανονιστικά πρότυπα. Ο τρόπος που τα μέλη των εθνών υπερασπίζονται την εθνική τους ανεξαρτησία είναι πανομοιότυπος πλην διαφέρει ως προς το περιεχόμενο των σκοπών. Η εικόνα ενός ανθόσπαρτου διεθνούς βίου ποτέ δεν υπήρξε. Ανθόσπαρτος σίγουρα δεν θα είναι ο 21ος αιώνας και δεν είναι σίγουρο αν ποτέ ο πλανήτης θα καταστεί ανθρωπολογικά και πολιτικά πανομοιότυπος και γι’ αυτό αγγελικός. Αυτή είναι και η διαφορά με τις ιδεολογικές εσχατολογίες και τα ποικιλόμορφα επίπλαστα δόγματά τους. Συχνά, αυτά που δύο ή περισσότερα έθνη εκατέρωθεν θεωρούν σωστά και δίκαια όχι μόνο δεν ταυτίζονται αλλά και συγκρούονται. Και για να επανέλθουμε στο ζήτημα της Πολιτειακής βιωσιμότητας, τεχνητές θεσμικές κατασκευές που επιχειρούν να συγκολλήσουν ασυμβίβαστους κόσμους θρέφουν και αναπτύσσουν την διαφορά, την σύγκρουση και τον εσωτερικό και διακρατικό πόλεμο.

Τα προβλήματα δεν οφείλονται στο γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι είναι στρεβλά μυαλά αλλά στο ότι κάθε έθνος εξ αντικειμένου είναι ένας διαφορετικός όπως είπαμε κόσμος από τον οποίο απορρέει η εγγενής οικεία αξίωση ελευθερίας και εθνικής ανεξαρτησίας, δηλαδή ύπαρξης και διασφάλισης της δικής του Πολιτείας και η εξίσου εγγενής αξίωση εσωτερικής δημοκρατίας σύμφωνα με τις οικείες ανθρωπολογικές προϋποθέσεις. Οι Βρετανοί κάτι ήξεραν φεύγοντας από τις αποικίες και υιοθετώντας την στρατηγική του «διαίρει και βασίλευε»: Έστησαν πολλές παγίδες μέσα στις οποίες πολλοί και συχνά συνεχίζουν να πέφτουν. Οι θεσμικές συγκολλήσεις διαφορετικών κόσμων εξυπηρετούν αυτούς που ωφελούνται από τις αναπόδραστες διενέξεις.

Η ανομοιότητα των εθνών απορρέει από την ιστορική διαμόρφωση του καθενός, τις θρησκείες, την γλώσσα, το πολιτισμικό υπόβαθρο, τις παραδόσεις πολιτικού πολιτισμού και άλλες ιδιότητες που διαχρονικά συγκροτούν την εθνική υπόσταση. Είναι ένα πράγμα, για παράδειγμα, ο ανθρωποκεντρικός πολιτικός πολιτισμός της μακραίωνης ελληνικότητας που κορυφώθηκε στην Βυζαντινή Οικουμένη και άλλο η θεοκεντρική ισλαμική κοσμοθεωρία. Σεβαστές αμφότερες οι κοσμοθεωρητικές και πολιτικές παραδοχές πλην η μια βρίσκεται στον αντίποδα της άλλης.

Κανείς δεν έχει παρά να διαβάσει το κατά τα άλλα πολύ σημαντικό βιβλίο του Αχμέτ Νταβούτογλου Εναλλακτικές Κοσμοθεωρίες, για να καταλάβει τις εκατέρωθεν πολιτειακές προεκτάσεις. Η σύζευξη των δύο διαφορετικών κοσμοθεωρήσεων μέσα σε μια πειραματική πολιτειακή δομή χρειάζεται πολύ τύχη για να μην προκαλέσει σύγκρουση ή ακαριαία διαίρεση και από την πρώτη κιόλας μέρα. Και οι φλούδες ελπίδες και ευσεβείς πόθοι είναι επικίνδυνες. Ο αιώνιος Θουκυδίδης είναι πάντα επίκαιρος όταν λέει, «η ελπίδα, παρηγοριά την ώρα του κινδύνου, όσους την έχουν από περίσσια δύναμη κι αν τους βλάψει δεν τους καταστρέφει όσοι όμως, στηριγμένοι πάνω της, τα παίζουν όλα για όλα (γιατί απ’ τη φύση της είναι σπάταλη), μονάχα όταν αποτύχουν την γνωρίζουν».

Η διεθνής πρακτική πανταχόθεν, όπως είναι γνωστό, είναι στο εσωτερικό να ισχύει η αρχή «ένας άνθρωπος μια ψήφος» ανεξαρτήτως εθνικής ή φυλετικής ιδιότητας. Δεν πρέπει να συγχέεται η εσωτερική φυλετική και εθνική διαίρεση της Πολιτείας με την διασφάλιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και της πολιτικής ελευθερίας όλων των πολιτών ανεξαρτήτως φυλής ή εθνικής καταβολής. Και σε αυτό δεν χωράνε εκλογικεύσεις του είδους «τον φόβο και τις δυσκολίες φιλοτιμία ποιούμενα». Η συγκρότηση μιας Πολιτείας είναι καταστατική συνθήκη και οι προϋποθέσεις πρέπει να αντέχουν στον χρόνο. Οι δομές να είναι στέρεες και ο προσανατολισμός σωστός. Τελειώνω λοιπόν λέγοντας ότι η δομή και η φυσιογνωμία του διεθνούς συστήματος είναι εύκολα αναγνωρίσιμη και αντιληπτή. Είναι ένα εθνοκρατοκεντρικό διεθνές σύστημα του οποίου η διαίρεση σύμφωνα με την εθνική ετερότητα κάθε Πολιτείας όχι μόνο δεν είναι τυχαία αλλά αποτελεί υπό τις περιστάσεις του σύγχρονου κόσμου προϋπόθεση συλλογικής ελευθερίας και εσωτερικής δημοκρατίας. Η εθνική ανεξαρτησία είναι αυτή που διασφαλίζει αμφότερα. Τα προβλήματα είναι αναπόδραστα. Τα αίτια πολέμου υποβόσκουν, κυρίως λόγω άνισης ισχύος, άνισης ανάπτυξης και ηγεμονικών αξιώσεων που εμφανίζονται πάντοτε μεταμφιεσμένες με κίβδηλα δόγματα εξισωτικής παγκοσμιότητας την εφαρμογή των οποίων επιφυλάσσουν για τους άλλους και ποτέ για τους εαυτούς τους.

Ο πόλεμος στις ποικίλες εκδοχές και εκδηλώσεις παραμονεύει στην διεθνή πολιτική και βλάπτει όσους παραμελούν τα συμφέροντά τους. Η σταθερότητα του εθνοκρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος και η ελευθερία κάθε μέλους του συστήματος κρατών θα είναι για πολύ ακόμη μια δύσκολη θαλασσοπορία γεμάτη θυμωμένους Ποσειδώνες, Λαιστρυγώνες, Κύκλωπες και πολλές μα πάρα πολλές μεταμφιεσμένες ηγεμονικές Σειρήνες. Υπό αυτές τις συνθήκες ισχύει αρχή της αυτοβοήθειας. Η διεθνής σταθερότητα και η εφαρμογή των Υψηλών αρχών του διεθνούς δικαίου είναι συνάρτηση αντί-ηγεμονικών αξόνων και η επιβίωση μιας κοινωνίας συνάρτηση επαρκούς ισχύος.

Ακριβώς, στην σημερινή μου ομιλία τόνισα αυτό τα κριτήρια και τους παράγοντες χωρίς τα οποία η εθνική στρατηγική ενός φιλειρηνικού κράτους δεν μπορεί να εκπληρώσει τους σκοπούς της. Τα πολεμικά μέσα προσφέρουν ισχύ. Όχι όμως μόνο αυτά. Ισχύς είναι επίσης η ευρωστία της ψυχής και του πνεύματος και οι κοσμοθεωρητικές και ηθικές παραδοχές ενός έθνους που στηρίζουν την ελευθερία και την ανεξαρτησία και πάνω στις οποίες στηρίζεται ένα εδραίο Πολιτειακό σύστημα. Ισχύς είναι ακόμη και το να έχεις το σθένος να αρνηθείς να αυτοκτονήσεις από φόβο μην και πεθάνεις αύριο.

Το έπος του 1940 ήταν μια ακόμη μαρτυρία ότι πέραν των εσωτερικών διαιρέσεων η κοσμοθεωρητική παραδοχή της εθνικής ανεξαρτησίας είναι έσχατη και κοινή λογική των Ελλήνων. Την κρίσιμη στιγμή αντιτάσσεται με δύναμη και αποφασιστικότητα. Πολλά εξαρτώνται από το κατά πόσο συνεχίζει αυτό να ισχύει.

Σας ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση