Outside the Wall
Εδώ και κάμποσα χρόνια ακούμε για το "κινεζικό θαύμα". Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστήριζαν ότι σύντομα η Κίνα θα κυριαρχήσει στον κόσμο λόγω της αλματωδώς αναπτυσσόμενης οικονομίας της. Κάποιοι, μάλιστα, επιμένουν ακόμη σ' αυτή την άποψη. Μεταξύ δε των οπαδών τής θεωρίας τού Φρήντμαν, η Κίνα συνιστά το καλύτερο παράδειγμα των ωφελειών τις οποίες απολαμβάνουν όσες οικονομίες υιοθετούν τις νεοφιλελεύθερες δοξασίες. Προσωπικά, όμως, εκτιμώ πως όλη αυτή η κουβέντα περί "κινεζικού θαύματος" δεν αποτελεί παρά έναν ακόμη μύθο κι ας δούμε γιατί.
Η παρουσίαση της Κίνας ως νέας οικονομικής υπερδύναμης βασίζεται σε ουδέτερους στατιστικούς δείκτες, όπως το ΑΕΠ και το πλεόνασμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών. Μόνο που αυτοί οι δείκτες δεν λαμβάνουν υπ' όψη μερικά βασικά δεδομένα, όπως π.χ. το γεγονός ότι το "θαύμα" οφείλεται κατά μείζονα λόγο στις πολυεθνικές, οι οποίες εκμεταλλεύθηκαν το εξευτελιστικό κόστος εργασίας και την εξωπραγματικά χαμηλή ισοτιμία τού γουάν προς τα άλλα νομίσματα. Με άλλα λόγια, η ταχύτατη ανάπτυξη της Κίνας δεν οφείλεται στον Φρήντμαν και στα "παιδιά του Σικάγου" αλλά στην ύφεση και την απένδυση των παραδοσιακών μητροπολιτικών κέντρων τού παγκόσμιου καπιταλισμού.
Ας κάνουμε μια στάση εδώ, να δούμε λίγο και τα περί ΑΕΠ. Η αλήθεια είναι ότι παρ' ότι το κινεζικό ΑΕΠ (9,24 τρισ. δολλάρια το 2013) υπολείπεται εκείνου των ΗΠΑ (16,77 τρισ. δολλάρια), εκτιμάται ότι η αγοραστική του δύναμη φτάνει και ίσως ξεπερνάει την αγοραστική δύναμη του πολιτειακού ΑΕΠ (κυρίως λόγω ισοτιμίας). Όμως, ο πληθυσμός τής Κίνας είναι υπερτετραπλάσιος εκείνου των ΗΠΑ. Έτσι, το κατά κεφαλήν εισόδημα των κινέζων δεν φτάνει ούτε το 13% του κατά κεφαλήν εισοδήματος των πολιτειακών (6.807 δολ. έναντι 53.042 δολ. το 2013). Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το κατά κεφαλήν εισόδημα αποτελεί πολύ σημαντικώτερο οικονομικό δείκτη από το ΑΕΠ.
Συνεχίζουμε. Η βασικώτερη παράμετρος, η οποία κλονίζει συθέμελα τον μύθο περί "κινεζικού θαύματος" είναι η εσωτερική κατανάλωση. Τόσο ιστορικά όσο και πρακτικά πιστοποιείται ότι κύριο μοχλό για την ανάπτυξη μιας οικονομίας αποτελεί η εσωτερική της κατανάλωση. Και η εσωτερική κατανάλωση της Κίνας, με κατά κεφαλήν εισόδημα 6.807 δολλάρια, είναι από ανύπαρκτη έως αστεία.
Παρένθεση. Για να μπορέσει ο αναγνώστης να καταλάβει το μέγεθος αυτής της αστειότητας, να σημειώσω ότι το κατά κεφαλήν εισόδημα των ελλήνων το 2013 άγγιξε τα 22.000 δολλάρια. Και όμως, η χώρα βυθιζόταν στην ύφεση, η κατανάλωση έπεφτε, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις έκλειναν, οι μεγαλύτερες πάλευαν να κρατηθούν με τα δόντια και μόνο οι πολύ μεγάλες εξακολουθούσαν να αναπτύσσονται και να συσσωρεύουν πλούτο. Κλείνει η παρένθεση και πάμε να συνδυάσουμε τα στοιχεία που προαναφέραμε.
Είπαμε, λοιπόν, ότι η εσωτερική κατανάλωση της Κίνας είναι αστεία και η οικονομική της ανάπτυξη οφείλεται κυριως στις πολυεθνικές, οι οποίες εκμεταλλεύτηκαν τα "καλά" της παγκοσμιοποίησης, κυρίως δε το εξευτελιστικά χαμηλό κόστος εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα πατάει σε ξένα πόδια. Έτσι, αν κάποια στιγμή οι πολυεθνικές αποφασίσουν να μετακομίσουν σε άλλους παραδείσους, η κινεζική οικονομία θα σωριαστεί.
Ίσως αναρωτιέστε γιατί να μετακομίσουν οι πολυεθνικές από την Κίνα, αφού περνάνε μια χαρά. Η απάντηση δεν είναι δύσκολη. Μη ξεχνάμε ότι η συγκεντρωτική (σχεδόν δικτατορική) εξουσία τής Κίνας έχει να αντιμετωπίσει δυο τεράστιους κινδύνους αποσταθεροποίησής της. Από την μια, υπάρχει ένα προλεταριάτο εκατοντάδων εκατομμυρίων, το οποίο είναι εξαθλιωμένο και εξαθλιώνεται όλο και περισσότερο, άρα ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεσηκωθεί απαιτώντας την λήψη μέτρων για την αναβάθμιση του βιοτικού του επιπέδου. Κι από την άλλη, υπάρχει ένα εξαιρετικά επιβαρυμένο φυσικό περιβάλλον, το οποίο είναι σίγουρο πως πολύ σύντομα θα απαιτήσει κι αυτό λήψη μέτρων προστασίας του. Όταν, λοιπόν, φτάσει η στιγμή που η κινεζική εξουσία θα υποχρεωθεί να επιβάλει οποιασδήποτε μορφής ελέγχους που θα θίγουν την ασυδοσία τού κεφαλαίου, είναι φυσικό να αρχίσει η απένδυση και η έξοδος των πολυεθνικών από την χώρα. Πολύ περισσότερο δε, αφού σε συνθήκες παγόσμιας κρίσης, το κόστος εργασίας καταρρέει παγκοσμίως, κάνοντας ευκολώτερη την εξεύρεση νέων "παραδείσων".
Όλα αυτά τα γνωρίζει η κινεζική ηγεσία, γι' αυτό προσπαθεί να διατηρήσει τεχνητά σε υψηλά επίπεδα την ανταγωνιστικότητά της φτηναίνοντας το γουάν ακόμη περισσότερο, μολονότι η ισοτιμία του είναι ήδη αφύσικα χαμηλά, όπως προαναφέραμε. Όμως, έτσι πλήττει ακόμη περισσότερο την εσωτερική της κατανάλωση και πριονίζει ακόμη βαθύτερα το κλαδί στο οποίο στηρίζεται. Πόσο θα αντέξει ακόμη αυτό το κλαδί; Θα δούμε. Προσωπικά, πιστεύω ότι δεν θα χρειαστεί να περιμένουμε πολύ...
Δεν ξέρω πόσες και ποιες αντιρρήσεις μπορεί να εγερθούν στις απόψεις που διατύπωσα αλλά πρέπει να συμπληρώσω ότι το πρόβλημα της εσωτερικής ζήτησης άρχισε να γίνεται αισθητό μέχρι και στην Γερμανία, όπου 7,5 εκατομμύρια εργαζόμενοι ζουν με λιγώτερα από 400 ευρώ το μήνα λόγω των mini jobs. Το γερμανικό ΑΕΠ είχε αύξηση στο β' τρίμηνο του 2015 κατά 0,4% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, με τις εξαγωγές να είναι ο βασικός μοχλός αύξησής του. Κι αν το ΑΕΠ της χώρας αυξήθηκε κατά 1,6% σε ετήσια βάση, η εσωτερική κατανάλωση είχε την μικρότερη από ποτέ συμβολή.
Τα στοιχεία των διεθνών μελετών είναι σαφή και, μεταξύ άλλων, πιστοποιούν ότι: "Στην Γερμανία, σχεδόν το 40% των εργαζομένων είχε το 2013 άτυπες θέσεις εργασίας, κερδίζοντας μόνο το 56% του ετήσιου εισοδήματος ενός τακτικού υπαλλήλου. Οι φτωχοί εργαζόμενοι είναι πλέον η νέα πραγματικότητα η οποία θυμίζει συνθήκες του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με την Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, μόνο το ένα τέταρτο του συνόλου των εργαζομένων σε όλο τον κόσμο έχουν σταθερές συμβάσεις εργασίας. Η ανισότητα, που χαρακτηρίζει τις οικονομίες των ανεπτυγμένων χωρών, φρενάρει και την ανάπτυξη".
Υπάρχει λύση; Η απάντηση είναι απλή: μέσα στον καπιταλισμό, όχι. Αύξηση της κατανάλωσης σημαίνει αύξηση εργατικού εισοδήματος, άρα αύξηση κόστους εργασίας, άρα μείωση κερδών, άρα πτώση ανταγωνιστικότητας. Να, λοιπόν, ο φαύλος κύκλος που ανατροφοδοτεί αδιέξοδα τις κρίσεις του καπιταλισμού. Καθώς έχει τις ρίζες του στην μεγιστοποίηση του κέρδους, το πρόβλημα με τον καπιταλισμό δεν είναι ότι δεν εξανθρωπίζεται αλλά ότι δεν μπορεί να εξανθρωπιστεί.
Εδώ και κάμποσα χρόνια ακούμε για το "κινεζικό θαύμα". Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστήριζαν ότι σύντομα η Κίνα θα κυριαρχήσει στον κόσμο λόγω της αλματωδώς αναπτυσσόμενης οικονομίας της. Κάποιοι, μάλιστα, επιμένουν ακόμη σ' αυτή την άποψη. Μεταξύ δε των οπαδών τής θεωρίας τού Φρήντμαν, η Κίνα συνιστά το καλύτερο παράδειγμα των ωφελειών τις οποίες απολαμβάνουν όσες οικονομίες υιοθετούν τις νεοφιλελεύθερες δοξασίες. Προσωπικά, όμως, εκτιμώ πως όλη αυτή η κουβέντα περί "κινεζικού θαύματος" δεν αποτελεί παρά έναν ακόμη μύθο κι ας δούμε γιατί.
Η παρουσίαση της Κίνας ως νέας οικονομικής υπερδύναμης βασίζεται σε ουδέτερους στατιστικούς δείκτες, όπως το ΑΕΠ και το πλεόνασμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών. Μόνο που αυτοί οι δείκτες δεν λαμβάνουν υπ' όψη μερικά βασικά δεδομένα, όπως π.χ. το γεγονός ότι το "θαύμα" οφείλεται κατά μείζονα λόγο στις πολυεθνικές, οι οποίες εκμεταλλεύθηκαν το εξευτελιστικό κόστος εργασίας και την εξωπραγματικά χαμηλή ισοτιμία τού γουάν προς τα άλλα νομίσματα. Με άλλα λόγια, η ταχύτατη ανάπτυξη της Κίνας δεν οφείλεται στον Φρήντμαν και στα "παιδιά του Σικάγου" αλλά στην ύφεση και την απένδυση των παραδοσιακών μητροπολιτικών κέντρων τού παγκόσμιου καπιταλισμού.
Ας κάνουμε μια στάση εδώ, να δούμε λίγο και τα περί ΑΕΠ. Η αλήθεια είναι ότι παρ' ότι το κινεζικό ΑΕΠ (9,24 τρισ. δολλάρια το 2013) υπολείπεται εκείνου των ΗΠΑ (16,77 τρισ. δολλάρια), εκτιμάται ότι η αγοραστική του δύναμη φτάνει και ίσως ξεπερνάει την αγοραστική δύναμη του πολιτειακού ΑΕΠ (κυρίως λόγω ισοτιμίας). Όμως, ο πληθυσμός τής Κίνας είναι υπερτετραπλάσιος εκείνου των ΗΠΑ. Έτσι, το κατά κεφαλήν εισόδημα των κινέζων δεν φτάνει ούτε το 13% του κατά κεφαλήν εισοδήματος των πολιτειακών (6.807 δολ. έναντι 53.042 δολ. το 2013). Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το κατά κεφαλήν εισόδημα αποτελεί πολύ σημαντικώτερο οικονομικό δείκτη από το ΑΕΠ.
Συνεχίζουμε. Η βασικώτερη παράμετρος, η οποία κλονίζει συθέμελα τον μύθο περί "κινεζικού θαύματος" είναι η εσωτερική κατανάλωση. Τόσο ιστορικά όσο και πρακτικά πιστοποιείται ότι κύριο μοχλό για την ανάπτυξη μιας οικονομίας αποτελεί η εσωτερική της κατανάλωση. Και η εσωτερική κατανάλωση της Κίνας, με κατά κεφαλήν εισόδημα 6.807 δολλάρια, είναι από ανύπαρκτη έως αστεία.
Παρένθεση. Για να μπορέσει ο αναγνώστης να καταλάβει το μέγεθος αυτής της αστειότητας, να σημειώσω ότι το κατά κεφαλήν εισόδημα των ελλήνων το 2013 άγγιξε τα 22.000 δολλάρια. Και όμως, η χώρα βυθιζόταν στην ύφεση, η κατανάλωση έπεφτε, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις έκλειναν, οι μεγαλύτερες πάλευαν να κρατηθούν με τα δόντια και μόνο οι πολύ μεγάλες εξακολουθούσαν να αναπτύσσονται και να συσσωρεύουν πλούτο. Κλείνει η παρένθεση και πάμε να συνδυάσουμε τα στοιχεία που προαναφέραμε.
Είπαμε, λοιπόν, ότι η εσωτερική κατανάλωση της Κίνας είναι αστεία και η οικονομική της ανάπτυξη οφείλεται κυριως στις πολυεθνικές, οι οποίες εκμεταλλεύτηκαν τα "καλά" της παγκοσμιοποίησης, κυρίως δε το εξευτελιστικά χαμηλό κόστος εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα πατάει σε ξένα πόδια. Έτσι, αν κάποια στιγμή οι πολυεθνικές αποφασίσουν να μετακομίσουν σε άλλους παραδείσους, η κινεζική οικονομία θα σωριαστεί.
Ίσως αναρωτιέστε γιατί να μετακομίσουν οι πολυεθνικές από την Κίνα, αφού περνάνε μια χαρά. Η απάντηση δεν είναι δύσκολη. Μη ξεχνάμε ότι η συγκεντρωτική (σχεδόν δικτατορική) εξουσία τής Κίνας έχει να αντιμετωπίσει δυο τεράστιους κινδύνους αποσταθεροποίησής της. Από την μια, υπάρχει ένα προλεταριάτο εκατοντάδων εκατομμυρίων, το οποίο είναι εξαθλιωμένο και εξαθλιώνεται όλο και περισσότερο, άρα ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεσηκωθεί απαιτώντας την λήψη μέτρων για την αναβάθμιση του βιοτικού του επιπέδου. Κι από την άλλη, υπάρχει ένα εξαιρετικά επιβαρυμένο φυσικό περιβάλλον, το οποίο είναι σίγουρο πως πολύ σύντομα θα απαιτήσει κι αυτό λήψη μέτρων προστασίας του. Όταν, λοιπόν, φτάσει η στιγμή που η κινεζική εξουσία θα υποχρεωθεί να επιβάλει οποιασδήποτε μορφής ελέγχους που θα θίγουν την ασυδοσία τού κεφαλαίου, είναι φυσικό να αρχίσει η απένδυση και η έξοδος των πολυεθνικών από την χώρα. Πολύ περισσότερο δε, αφού σε συνθήκες παγόσμιας κρίσης, το κόστος εργασίας καταρρέει παγκοσμίως, κάνοντας ευκολώτερη την εξεύρεση νέων "παραδείσων".
Όλα αυτά τα γνωρίζει η κινεζική ηγεσία, γι' αυτό προσπαθεί να διατηρήσει τεχνητά σε υψηλά επίπεδα την ανταγωνιστικότητά της φτηναίνοντας το γουάν ακόμη περισσότερο, μολονότι η ισοτιμία του είναι ήδη αφύσικα χαμηλά, όπως προαναφέραμε. Όμως, έτσι πλήττει ακόμη περισσότερο την εσωτερική της κατανάλωση και πριονίζει ακόμη βαθύτερα το κλαδί στο οποίο στηρίζεται. Πόσο θα αντέξει ακόμη αυτό το κλαδί; Θα δούμε. Προσωπικά, πιστεύω ότι δεν θα χρειαστεί να περιμένουμε πολύ...
 |
| Ένα ενδιαφέρον γράφημα από την National Inflation Association, το οποίο συγκρίνει την φούσκα τού δείκτη Nasdaq με την φούσκα τού χρηματιστηρίου τής Σαγκάης. Τις δυο φούσκες χωρίζουν 15 χρόνια. |
Δεν ξέρω πόσες και ποιες αντιρρήσεις μπορεί να εγερθούν στις απόψεις που διατύπωσα αλλά πρέπει να συμπληρώσω ότι το πρόβλημα της εσωτερικής ζήτησης άρχισε να γίνεται αισθητό μέχρι και στην Γερμανία, όπου 7,5 εκατομμύρια εργαζόμενοι ζουν με λιγώτερα από 400 ευρώ το μήνα λόγω των mini jobs. Το γερμανικό ΑΕΠ είχε αύξηση στο β' τρίμηνο του 2015 κατά 0,4% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο, με τις εξαγωγές να είναι ο βασικός μοχλός αύξησής του. Κι αν το ΑΕΠ της χώρας αυξήθηκε κατά 1,6% σε ετήσια βάση, η εσωτερική κατανάλωση είχε την μικρότερη από ποτέ συμβολή.
Τα στοιχεία των διεθνών μελετών είναι σαφή και, μεταξύ άλλων, πιστοποιούν ότι: "Στην Γερμανία, σχεδόν το 40% των εργαζομένων είχε το 2013 άτυπες θέσεις εργασίας, κερδίζοντας μόνο το 56% του ετήσιου εισοδήματος ενός τακτικού υπαλλήλου. Οι φτωχοί εργαζόμενοι είναι πλέον η νέα πραγματικότητα η οποία θυμίζει συνθήκες του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με την Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, μόνο το ένα τέταρτο του συνόλου των εργαζομένων σε όλο τον κόσμο έχουν σταθερές συμβάσεις εργασίας. Η ανισότητα, που χαρακτηρίζει τις οικονομίες των ανεπτυγμένων χωρών, φρενάρει και την ανάπτυξη".
Υπάρχει λύση; Η απάντηση είναι απλή: μέσα στον καπιταλισμό, όχι. Αύξηση της κατανάλωσης σημαίνει αύξηση εργατικού εισοδήματος, άρα αύξηση κόστους εργασίας, άρα μείωση κερδών, άρα πτώση ανταγωνιστικότητας. Να, λοιπόν, ο φαύλος κύκλος που ανατροφοδοτεί αδιέξοδα τις κρίσεις του καπιταλισμού. Καθώς έχει τις ρίζες του στην μεγιστοποίηση του κέρδους, το πρόβλημα με τον καπιταλισμό δεν είναι ότι δεν εξανθρωπίζεται αλλά ότι δεν μπορεί να εξανθρωπιστεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου