Το transfer pricing και οι παγκόσμιες διαδρομές του χρήματος

oikonomica

Τις τελευταίες δεκαετίες οι οικονομικές ειδήσεις γίνονται άλλοτε βαθμιαία, άλλοτε πιο απότομα όλο και πιο ζοφερές. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στα δημόσια οικονομικά, αλλά και στον ιδιωτικό τομέα. Η εταιρική κερδοφορία σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες έχει μειωθεί δραστικά. Η μείωση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση των εσόδων από τη φορολογία της. Ο περιορισμός των φορολογικών εσόδων από τη φορολογία των επιχειρήσεων είναι που έχει οδηγήσει στην αδυναμία χρηματοδότησης του κοινωνικού κράτους και στην ολοένα και μεγαλύτερη επιβάρυνση της μεσαίας τάξης.

Αριστερές φωνές ζητούν τη φορολόγηση του πλούτου για τη χρηματοδότηση κοινωνικών προγραμμάτων. Οι φιλελεύθεροι από την άλλη πλευρά αντιτείνουν ότι αν δεν υπάρχουν κέρδη δεν μπορεί να υπάρξει φορολογία, κάτι το οποίο είναι απολύτως λογικό. Τα δε οικονομικά στοιχεία των μεγαλυτέρων επιχειρήσεων συνεπικουρούν σε αυτή την άποψη. Τα κέρδη εμφανίζονται μηδαμινά, πολλές φορές δε, δεν υπάρχουν κέρδη για να φορολογηθούν.

Τι συμβαίνει λοιπόν; Δεν παράγεται πλούτος στον κόσμο; Η διαίσθησή μας, μας λέει ότι παράγεται. Που πηγαίνει λοιπόν; Πηγαίνει στην Ελβετία; στο Λουξεμβούργο; σε άλλους φορολογικούς παραδείσους; Και πως καταλήγει εκεί;

Η απάντηση είναι εξαιρετικά περίπλοκη. Παλαιότερα η φόρο-αποφυγή ήταν ένα σπορ για λίγους. Τα σύνορα ήταν κλειστά και η μεταφορά κεφαλαίων εξαιρετικά δύσκολη. Παλαιότερα για να βγάλεις λεφτά από μια χώρα οι επιλογές ήταν περιορισμένες. Μια βαλίτσα με μετρητά, ή ακόμα και σακούλες με pampers. Σήμερα με την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων δεν υπάρχουν τέτοια θέματα. Ένα πάτημα ενός κουμπιού και τα λεφτά πέταξαν. Ακόμα και έτσι όμως το εισόδημα θα είχε καταγραφεί και ο φόρος θα ήταν απαιτητός. Πως λοιπόν κάνουν «φτερά» τα λεφτά;

Η πιο διαδεδομένη τεχνική είναι αυτή των ενδοομιλικών συναλλαγών ή αλλιώς transfer pricing. Τι κάνουν λοιπόν οι μεγάλες πολυεθνικές ή ακόμα και μεσαίου βεληνεκούς εταιρείες; Ιδρύουν θυγατρικές σε χώρες με χαμηλή φορολογία και πολύ χαλαρό εποπτικό πλαίσιο. Ακολούθως φροντίζουν έτσι ώστε, λογιστικά, ένα τουλάχιστον τμήμα όλων των προϊόντων ή υπηρεσιών που παράγουν να παράγονται στον φορολογικό παράδεισο από μια εταιρεία του ομίλου. Ακολούθως η θυγατρική πουλάει το τμήμα του προϊόντος στη μητρική σε εξωφρενικά υψηλή τιμή, έτσι ώστε η μητρική να ελαχιστοποιεί τα κέρδη της, τα οποία καταγράφονται εξ’ ολοκλήρου στη θυγατρική, η οποία εδρεύει σε χώρα με μηδενικό φορολογικό συντελεστή και έτσι η φορολογία αποφεύγεται.

Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό ας χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα μιας πολυεθνικής στο χώρο της λιανικής τροφίμων, η οποία μεταξύ άλλων εισάγει στην Ευρώπη κρέας από την Αργεντινή. Το κρέας εκτρέφεται από έναν κτηνοτροφικό συνεταιρισμό και πωλείται σε ένα χοντρέμπορα. Ταξιδεύει από την αργεντίνικη επαρχία στο λιμάνι του Μπουένος Αίρες, όπου φορτώνεται σε ένα πλοίο ενός Έλληνα εφοπλιστή για το λιμάνι του Ρότερνταμ και από εκεί με φορτηγά γερμανικής εταιρείας στα σουπερ μάρκετ όλης της Ευρώπης.

Αυτή είναι η πραγματική διαδρομή του κρέατος. Λογιστικά η διαδρομή του μπορεί να είναι πολύ διαφορετική. Ο κτηνοτρόφος πληρώνεται για το κρέας από το χονδρέμπορο, ο οποίος το μεταφέρει στο Μπουένος Αίρες. Ακολούθως το πουλάει με την ίδια τιμή με την οποία το αγόρασε σε μια δική του εταιρεία με έδρα τον Άγιο Μαυρίκιο. Η εταιρεία του χοντρέμπορα στην Αργεντινή εμφανίζει μηδενικά κέρδη μιας και παρουσιάζει μηδενικό περιθώριο κέρδους στη χώρα της. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγεται η υψηλή εταιρική φορολογία της Αργεντινής. Ακολούθως η εταιρεία του xοντρέμπορα με έδρα τον Μαυρίκιο, πουλάει το κρέας σε μια εταιρεία με έδρα τη νήσο Jersey. Αυτή η συναλλαγή γίνεται με ένα σεβαστό περιθώριο κέρδους, το οποίο όμως δε φορολογείται, μιας και η εταιρική φορολογία στον Άγιο Μαυρίκιο είναι μηδενική. Ακολούθως η εταιρεία με έδρα τη νήσο Jersey, πουλάει σε εξωφρενικά υψηλή τιμή, πολύ κοντά ή και υψηλότερα από την τιμή λιανικής πώλησης, το κρέας στη γαλλική πολυεθνική. Το κέρδος που αποκομίζει δε φορολογείται, μιας και η εταιρική φορολογία στη νήσο Jersey είναι μηδενική. Η ενδιάμεση εταιρεία ανήκει στη γαλλική πολυεθνική. Η γαλλική πολυεθνική που διαθέτει το κρέας στην αγορά καταγράφει ζημιές στη χώρα της και ζητάει χαμηλότερους μισθούς και πιο ευέλικτες συνθήκες εργασίας από τους υπαλλήλους της για να γίνει «πιο ανταγωνιστική».

Γιατί όμως οι κυβερνήσεις χωρών όπως ο Μαυρίκιος, η νήσος Jersey, τα νησιά Κέυμαν, η πολιτεία του Delaware στις ΗΠΑ, το Γιβραλτάρ ή το Λουξεμβούργο ανέχονται να γίνεται αυτό το παιχνίδι στο έδαφός τους; Το ανέχονται γιατί δεν έχουν επιλογή. Οι κυβερνήσεις τους έχουν «αλωθεί» από το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Μιλάμε για λιλιπούτεια κράτη, βουλευτές των οποίων είναι ψαράδες, γιδοβοσκοί ή στην καλύτερη περίπτωση μπακάληδες. Πείθονται με ευκολία ότι οι διευκολύνσεις που κάνουν στο διεθνές κεφάλαιο θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη του τόπου τους, αδιαφορώντας για την απώλεια φορολογικών εσόδων δισεκατομμυρίων, τα οποία θα μπορούσαν να ανακουφίσουν τη φτώχεια στις χώρες του τρίτου κόσμου ή να επιτρέψουν τη διάσωση του κοινωνικού κράτους στις δυτικές κοινωνίες.

Ξεκινάει έτσι ένας αγώνας προς τα κάτω με τις ανεπτυγμένες χώρες να αναγκάζονται να μειώνουν την εταιρική φορολογία τους και να επιτρέπουν παρόμοιες διευκολύνσεις στους επιχειρηματίες προκειμένου να καταστήσουν τις χώρες τους «ανταγωνιστικές».

Τα ποσά που διαφεύγουν της φορολογίας δεν είναι μόνο εφοπλιστών, βαρόνων όπλων και ναρκωτικών, όπως πολύς κόσμος νομίζει. Πάνω από το 50% του παγκόσμιου εμπορίου «περνάει» μέσα από φορολογικούς παραδείσους. Τα δε ποσά που διαφεύγουν της φορολογίας είναι ανυπολόγιστα. Αν δε προσθέσει κάνεις σ’ αυτά και τη χαμηλότερη φορολογία που απολαμβάνουν μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις στον ανεπτυγμένο κόσμο εξ’ αιτίας των πιέσεων που δέχονται οι κυβερνήσεις να χαμηλώσουν την εταιρική φορολογία για να γίνουν ανταγωνιστικές εύκολα καταλαβαίνει κάνεις από που προέρχονται τα ποσά που δανείζονται τα ανεπτυγμένα κράτη για να διατηρήσουν το λεγόμενο δυτικό «κοινωνικό κράτος».

Τα χρήματα που είναι «παρκαρισμένα» σε υπεράκτιους παραδείσους υπολογίζονται από 8 έως 32 τρισεκατομμύρια δολάρια. Πρόκειται για χρήματα τα οποία θα αποτελούσαν υπό κανονικές συνθήκες πόρους των κρατών από τη φορολογία, τα οποία όμως διαφεύγουν σε διάφορα παραδεισένια νησιά για να επιστρέψουν ξανά στη δύση ή στις αναπτυσσόμενες χώρες μέσω δανείων τα οποία για να αποπληρωθούν σήμερα στενάζει ολόκληρη η υφήλιος.