Οι συμφωνίες δεν τηρούνται!*

«Οι συμφωνίες έχουν νόημα μόνο εφόσον τηρούνται. Σε διαφορετική περίπτωση, η εμπιστοσύνη καταστρέφεται». Τα συγκεκριμένα λόγια ειπώθηκαν από τον υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας λίγες μέρες μετά την ανάληψη των πρωθυπουργικών καθηκόντων από τον Αλ. Τσίπρα και τις φιλολαϊκές δηλώσεις των πρωτοκλασάτων υπουργών του, σε μια προσπάθεια να αποσύρει η ελληνική πλευρά το αίτημα της επαναδιαπραγμάτευσης του χρέους και του προγράμματος λιτότητας.

Του Λεωνίδα Βατικιώτη 

Είναι όμως έτσι; Πράγματι, οι συμφωνίες γράφονται για να τηρούνται;

Οι συμφωνίες πριν καν γραφτούν δεν είναι ποτέ, ή σχεδόν ποτέ, προϊόν της ελεύθερης βούλησης των μερών που την υπογράφουν. Σε κάθε τους παράγραφο κι ειδικά στα πιο επίμαχα σημεία τους αποτυπώνεται ο συσχετισμός δύναμης κι οι άνισες σχέσεις των συμβαλλομένων, έστω κι αν αυτή η ωμή πραγματικότητα συγκαλύπτεται πίσω από εύηχες κενολογίες που υμνούν τη συνεργασία, την αλληλεγγύη, κ.α. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ευρωζώνη. Η εικονική πραγματικότητα των ισότιμων κρατών κονιορτοποιείται από την διαφορά μεγεθών μεταξύ των κρατών, προϊόν διαφορετικής κλίμακας οικονομιών, ιστορικών καταβολών, κ.α. Ο ισχυρισμός πως η Γερμανία με ένα πληθυσμό 81 εκ. κι η πρόσφατα εισαχθείσα στην ευρωζώνη Λιθουανία των 3 εκ. μοιράζονται την ίδια επιρροή μεταξύ των 19 κρατών μελών της, θυμίζει το παλιό ανέκδοτο με την Αλβανία που επαιρόταν για τον πληθυσμό που έχει μαζί με την …Κίνα. Κι αν από μόνη της η διαφορά μεγεθών δεν φαντάζει πειστική για να προβλεφθούν τα αποτελέσματα της νομισματικής ενοποίησης, αρκεί μια ματιά στην διαίρεση της ευρωζώνης σε ένα πολλαπλώς κερδισμένο κέντρο και μια πολλαπλώς χαμένη περιφέρεια για να αποδειχθεί ότι η συμφωνία της ευρωζώνης έμοιαζε με την Φάρμα των ζώων του Όργουελ, όπου όλα τα ζώα ήταν ίσα μεν, αλλά μερικά ήταν πιο ίσια από τ’ άλλα.

Λεόντειες συμφωνίες

Ο διαφορετικός συσχετισμός δύναμης που αποτυπώνεται στις συμφωνίες κι οι βλάβες που εισάγουν ενίοτε …προκαλούν. Αρκεί μια ματιά στην συμφωνία Δουβλίνο 2 βάσει της οποίας, σε τελική ανάλυση, ανατίθεται στην «υπερδύναμη» της Ελλάδας η διαφύλαξη των εξωτερικών συνόρων όλης της ΕΕ, για να μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι οι Γερμανοί ξέροντας πώς η Ελλάδα θα αποτελεί το μαντρόσκυλο τους. Γιατί η Ελλάδα να συνεχίσει να σέβεται μια συμφωνία που την καταδικάζει να κρατάει αιχμάλωτους στο εσωτερικό της εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες που εισήλθαν στην Ελλάδα απλώς και μόνο για να φύγουν;

Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα λεόντειας συμφωνίας είναι η Κοινή Αγροτική Πολιτική, με την οποία θυσιάστηκε η ελληνική γεωργία και κτηνοτροφία. Το ντιλ μεταξύ ελληνικών κυβερνήσεων και ΕΕ ήταν εμφανές από χιλιόμετρα μακριά: Σας δίνουμε χρηματοδοτήσεις, που θα τις πάρει υπό μορφή ζεστού χρήματος η διαπλοκή δηλαδή οι χρηματοδότες σας, κι εσείς καταστρέψετε την γεωργία, μέσω πχ των ποσοστώσεων, για να μπορούν να εξάγουν οι γερμανικές και βορειοευρωπαϊκές βιομηχανίες γάλακτος. Όπερ και εγένετο, με την Ελλάδα να μπορεί να παράξει το γάλα που έχει ανάγκη η εσωτερική αγορά αλλά να μην επιτρέπεται λόγω ποσοστώσεων κι έτσι να εισάγει…

Η άπειρη ελαστικότητα του κανόνα που θέλει τις συμφωνίες να τηρούνται φαίνεται επίσης και στις ιδιωτικοποιήσεις, που πριν (και για να) γίνουν ιερός κανόνας για κάθε συντηρητική κυβέρνηση επιβλήθηκαν από χιλιάδες, κυριολεκτικά, οδηγίες της ΕΕ, στο όνομα της απελευθέρωσης της αγοράς, και ειδικές αποφάσεις της αρμόδιας Επιτροπής Ανταγωνισμού. Μοναδική κι εύκολα προβλέψιμη εξαίρεση η Γερμανία που αψηφώντας τον κανόνα όχι μόνο διατηρεί πανίσχυρα κρατικά μονοπώλια, αλλά επεκτείνει τα οικονομικά της σύνορα μέσα από ένα χορό βίαιων εξαγορών σε βάρος των ασθενέστερων κρατών. Έτσι ο ελληνικός ΟΤΕ ιδιωτικοποιήθηκε από την, επί της ουσίας, κρατική Ντόιτσε Τέλεκομ, τα ελληνικά δημόσια περιφερειακά αεροδρόμια συμφωνήθηκε να πουληθούν στην κρατική Λουφτχάνσα, κι η κρατική ΔΕΗ ετοιμαζόταν να πουληθεί στο όνομα του «ανοίγματος της αγοράς σε νέους παίκτες» στην κρατική γερμανική εταιρεία ενέργειας RWE.

Αυτές οι συμφωνίες, που αποδεδειγμένα πλέον, είναι σκανδαλωδώς άνισες και ετεροβαρείς γιατί να γίνουν σεβαστές, όταν ο μόνος που κερδίζει είναι, εν προκειμένω, η Γερμανία;

Παραβίαση των συμφωνιών από τους πιστωτές

Ακριβώς το ίδιο ισχύει για τις δανειακές συμφωνίες και τα μνημόνια που υπέγραψαν οι τρεις προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις (Παπανδρέου, Παπαδήμος, Σαμαράς) αρχής γενομένης από το 2010. Τυπικά, δημιουργούν σαφείς υποχρεώσεις σε κάθε ελληνική κυβέρνηση για να εφαρμόσουν μέτρα λιτότητας, μείωσης κοινωνικών δαπανών και μισθών, μέσα σε αυστηρά μάλιστα χρονοδιαγράμματα ως αντάλλαγμα για τα δάνεια που δόθηκαν. Αξίζει να επισημανθεί πως τα χρονοδιαγράμματα αυτά συχνότατα παραβιάζονταν από όλες τις προηγούμενες υποτελείς κυβερνήσεις, συνήθως για να μην αναλάβουν το πολιτικό κόστος της ψήφισης αντιλαϊκών μέτρων, παραπέμποντάς τα στις επόμενες. Έτσι φτάσαμε για παράδειγμα κατά την έναρξη της τρέχουσας διαπραγμάτευσης το φθινόπωρο του 2014 να υπενθυμίζουν οι Τροϊκανοί πως υπάρχουν περισσότερα από 1.000 μέτρα τα οποία ψηφίστηκαν μεν στο πλαίσιο των Μνημονίων, ουδέποτε όμως έγιναν εφαρμοστικοί νόμοι. Πουκάμισο αδειανό κατέστησαν τις συμφωνίες και πιο ειδικά τα χρονοδιαγράμματα που τις συνοδεύουν κι οι ίδιοι οι πιστωτές, που όταν έπρεπε να εκβιάσουν την ψήφιση από την Βουλή των Μνημονίων έβαζαν, με την βοήθεια των ΜΜΕ, το πιστόλι στον κρόταφο κυβερνήσεων και πολιτών με το δίλημμα «Μνημόνιο ή χρεοκοπία». Όταν όμως είχαν την κυβέρνηση στο τσεπάκι τους, όπως συνέβη με την τρικομματική ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ μετά τις εκλογές του 2012, μπορούσαν κάλλιστα να περιμένουν, οι αυστηρές προθεσμίες να πάνε περίπατο και οι δόσεις να αργήσουν να καταβληθούν αρκετούς μήνες. Καθυστέρηση που κάλλιστα μπορούσε να στοιχειοθετήσει από την μεριά της Ελλάδας το αίτημα της αθέτησης των δεσμεύσεων των πιστωτών, προχωρώντας σε μονομερή καταγγελία τους και ακύρωση των υποχρεώσεων μας, δηλαδή την αποπληρωμή του χρέους.

Το σημαντικότερο ωστόσο, είναι ότι οι συμφωνίες που ζητά ο Σόιμπλε να σεβαστούμε είναι διάτρητες! Κομμένες και ραμμένες στα συμφέροντα των πιστωτών, δίνουν κάθε δικαίωμα σε μια κυβέρνηση που θέλει να ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα, όπως είναι θεμελιωμένα στο διεθνές και εθνικό δίκαιο, να τις καταγγείλει και μονομερώς να αποσυρθεί από τις υποχρεώσεις που προβλέπουν.

Για παράδειγμα, η πρώτη δανειακή σύμβαση (Μάιος 2010) ουδέποτε κυρώθηκε από την ελληνική Βουλή. Ούτε καν με απλή πλειοψηφία των 151 βουλευτών. Κι αυτό το γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα οι Γερμανοί που τότε πίεζαν ασφυκτικά τη ΝΔ να συναινέσει στο πρώτο Μνημόνιο και τώρα ζητούν να τηρηθούν τα συμφωνημένα. Λόγω αυτού του νομικού κενού μάλιστα η απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης κάλλιστα θα μπορούσε να ήταν …«ποια συμφωνία;» Η δεύτερη δανειακή σύμβαση χαρακτηρίστηκε ως αντισυνταγματική από τους σοβαρότερους έλληνες συνταγματολόγους σε μια μακροσκελή και υποδειγματικά τεκμηριωμένη ανακοίνωσή τους τον Φεβρουάριο του 2010.

Συμφωνία για άρνηση πληρωμής κερδοσκόπων

Παραπέρα, αν είναι θέμα αρχής η τήρηση των συμφωνιών, υπάρχουν άλλες συμφωνίες, ισχυρότερες των δανειακών ή των μνημονίων, που θα έπρεπε να γίνουν σεβαστές στη σημερινή συγκυρία από την Ελλάδα και τους πιστωτές της. Όπως είναι για παράδειγμα η συμφωνία που επήλθε στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, τον Σεπτέμβριο του 2014, βάσει της οποίας τα κράτη διατηρούν το δικαίωμα να προστατεύονται από τις αξιώσεις και τις επιθέσεις των «αρπακτικών κεφαλαίων» που διακρατούν ομόλογα τα οποία έχουν αρνηθεί να υπαγάγουν σε συμφωνίες κουρέματος. Η απόφαση, την οποία καταψήφισε η Γερμανία εγκρίνοντας το σημερινό χάος των παντελώς αρρύθμιστων αγορών ομολόγων, λήφθηκε με πρωτοβουλία της Αργεντινής για να νομιμοποιηθεί η γενναία απόφασή της να μην πληρώσει μέρος των πιστωτών της που κρατούσαν μη κουρεμένα ομόλογα (holds out). Κάλλιστα όμως μπορεί να εφαρμοστεί και στην περίπτωση της Ελλάδας και η κυβέρνηση Τσίπρα να την επικαλεστεί και να μην πληρώσει τα ομόλογα αξίας 80 εκ. ευρώ που λήγουν στις 3 Μαρτίου 2015, τα οποία οι κάτοχοί τους είχαν αρνηθεί να εντάξουν στην ανταλλαγή του Φεβρουαρίου του 2012 (PSI). Η Γερμανία άραγε θα στηρίξει την ελληνική κυβέρνηση στην τήρηση της συμφωνίας του ΟΗΕ, δεδομένου μάλιστα ότι ως κράτος δεν έχει να λαβαίνει από τις συγκεκριμένες πληρωμές, δείχνοντας έτσι τον σεβασμό της στις συμφωνίες; Η ερώτηση είναι προφανώς ρητορική δεδομένου ότι όλοι οι πιστωτές της Ελλάδας συμφώνησαν να πληρωθούν οι κερδοσκόποι που αρνήθηκαν την αναδιάρθρωση του 2012 και διακρατούσαν τότε ομόλογα συνολικής αξίας άνω των 6 δισ. ευρώ. Αν έπρεπε να γίνονται σεβαστές οι συμφωνίες έπρεπε από κοινού να συμφωνήσουν στην μη πληρωμή όσων ομολογιούχων δεν συμφώνησαν με το κούρεμα…

Εν κατακλείδι οι συμφωνίες δεν τηρούνται πάντα κι αυτό το διδάσκουν πρώτοι απ’ όλους όσοι έχουν δύναμη να τις παραβιάζουν, όταν δεν τις φτιάχνουν στα μέτρα τους! Κάθε φορά ο συσχετισμός δύναμης αποφασίζει αν θα γίνουν σεβαστές ή όχι. Σήμερα, το ασυνήθιστο προνόμιο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ είναι η ευρεία αποδοχή που συνάντησε στην κοινωνία η πρώτη κόντρα της με τους δανειστές, με αίτημα την εκδίωξη της Τρόικας και την συμφωνία σε ένα νέο πρόγραμμα, η οποία της ανοίγει τον δρόμο να αρνηθεί την υλοποίηση των συμφωνημένων, σεβόμενη και υλοποιώντας την ριζοσπαστική απόφαση του συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ για διαγραφή του χρέους μέσω λογιστικού ελέγχου! Επαφίεται στον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα και το οικονομικό του επιτελείο…

* Από το περιοδικό Unfollow, τεύχος Φεβρουαρίου 2015.