“Ένας κόσμος ανάποδα” και χωρίς τον Γκαλεάνο…

ΕΛευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση

του Διονύση Ελευθεράτου

Όσα έκαναν τον ανεκτίμητο συγγραφέα σοφό μα και προσιτό «θείο» όλων μας

Μοιάζει αλλόκοτο, αλλά τα απανταχού αφιερώματα για τον εκλιπόντα Εντουάρ­ντο Γκαλεάνο έγιναν ο λό­γος για τον οποίο πολύς κό­σμος συνειδητοποίησε ότι η Ουρουγουάη ήταν η πατρίδα του ανεκτίμητου συγγραφέα. Προ­σέξτε: Πολύς κόσμος που κατά τα άλλα γνώ­ριζε κάποια ή και αρκετά πράγματα γι’ αυτόν…

Κατά βάθος το φαινόμενο είναι εξηγήσιμο. Ο Γκαλεάνο αποδείχθηκε φωνή, μυαλό και σαρκασμός ολόκληρης της Λατινικής Αμερι­κής. Κι απ’ αυτή την πολλαπλή ιδιότητα έως την αναγωγή του σε «πνευματικό θησαυρό» πα­γκόσμιας εμβέλειας, η απόσταση φάνηκε ελά­χιστη. Ευκολότατα διαβατή.

Οι Ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής – Πέντε αιώνες της λεηλασίας μιας ηπείρου(1971) απαγορεύτηκαν κατά καιρούς από τις δικτα­τορίες διαφόρων χωρών της περιοχής. Ήταν δε ο Ούγο Τσάβες, ο ηγέτης της Βενεζουέλας, εκείνος που δώρισε (2009) το εν λόγω βιβλίο στον Μπαράκ Ομπάμα, στη Σύνοδο των Κρα­τών της Λ. Αμερικής, προκαλώντας τη «δια­κριτική» αμηχανία του προέδρου των ΗΠΑ.

Τον Γκαλεάνο όμως δεν τον διαβάζαμε απλώς – τον βλέπαμε κιόλας. Τον βλέπαμε σε ντοκιμαντέρ για τη χρεοκοπία της Αργεντινής, να εξηγεί με ευφυή απλότητα τι σήμαινε ΔΝΤ, μονεταρισμός, κοινωνική και οικονομική κατα­στροφή. Τι σήμαιναν όλα αυτά, πώς κατέφθα­ναν, από πού αντλούσαν «άλλοθι» και «νομι­μοποίηση».

Κάποτε οι πολιτικές, ανατρεπτικές πεποι­θήσεις και η τόλμη του τον έστειλαν στη φυ­λακή και την εξορία. Ο ίδιος όμως έγινε ο πλέ­ον αποτελεσματικός κατήγορος και «δεσμοφύ­λακας» αξιών, ιδεών και δογμάτων του κόσμου της εκμετάλλευσης, της βαρβαρότητας. Τα δι­κά του «κελιά» ήταν κατασκευασμένα από «υλι­κά» που είχαν αναμειχθεί ιδιοφυώς. Η αναλυ­τική δεινότητα πλάι στην εκφραστική ευθύτη­τα. Η εμβάθυνση μαζί με την αέναη σκωπτική διάθεση. Η παρατηρητικότητα δίπλα την ιστο­ρία. Από τέτοιον «εγκλεισμό» ήταν αδύνατο να ξεφύγουν οι καταδικασμένες συστημικές αξίες.

«Το χρήμα είναι το μοναδικό είδος που ανα­παράγεται κάνοντας έρωτα με τον εαυτό του» έγραψε πριν από κάμποσα χρόνια. Δύσκολα θα υπάρξει περισσότερο διαυγής και περιεκτι­κός ορισμός γι’ αυτό που συνηθίσαμε να απο­καλούμε «καπιταλισμός – καζίνο», «παρασιτικός καπιταλισμός». Στην επόμενη δεκαετία ίσως να γραφτούν άρτιες, αριστουργηματικές ανα­λύσεις για τις οικονομικές και χρηματιστηρι­ακές «φούσκες», αλλά θα μοιάζουν με «παρά­γωγα» (χρησιμότατα ίσως) αυτής της φράσης των 14 λέξεων του Εντουάρντο.

Όταν ο Γκαλεάνο αποφάσισε να γράψει βι­βλίο για το πολυαγαπημένο του ποδόσφαιρο, μας προσέφερε μια επική αλληλουχία αφήγη­σης, πληροφόρησης, ευαισθησίας. Κάτι παρα­πάνω από 300 σελίδες αποδείχθηκαν αρκετές για ένα συναρπαστικό ταξίδι (στο χρόνο) από τις «ποδοσφαιρικές» ατάκες του Σαίξπηρ έως τον Ζιντάν και (στο χώρο) από τις βραζιλιάνι­κες φαβέλες μέχρι την έδρα του διευθυντηρίου του αθλήματος, στην Ελβετία. Μια διεισδυτι­κή, αριστερή ματιά στο λαοφιλέστερο άθλημα, μια πένα που δεν εξωράιζε ούτε έκρυβε τίπο­τε. Θα μπορούσε όμως να αναγκάσει τους ελι­τιστές όλου του κόσμου να κρυφτούν, εκείνους που συνηθίζουν να χρεώνουν στην μπάλα τα πάντα (από τη βία έως τον εθνικισμό), μόνο με τον απλό του παραλληλισμό: «Τα δάκρυα δεν βγαίνουν από το μαντίλι…».

Δεν έλεγε να βγει όμως και η περιπαικτική διάθεση από την ψυχή και το μυαλό του Εντου­άρντο… Στο ίδιο βιβλίο (Τα χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου), τις αναφορές του στα Παγκό­σμια Κύπελλα τις «προανήγγειλε» μια συνοπτι­κή επισκόπηση πολιτικών, κοινωνικών, καλλιτε­χνικών ή κοσμικών γεγονότων των αντίστοιχων εποχών. Από το 1962 και εντεύθεν, σε έναν κό­σμο που άλλαζε με ρυθμούς γρήγορους κι ενίο­τε κατακλυσμιαίους, μια φράση παρέμενε ακλό­νητη: «Καλά πληροφορημένες πηγές του Μαϊ­άμι ανακοίνωναν την επικείμενη ανατροπή του Φιντέλ Κάστρο, η οποία ήταν θέμα ωρών…».

Ναι, ήταν «θέμα ωρών» η ανατροπή του Φιντέλ από το 1962 έως το 1998… Το χιού­μορ που τσακίζει κόκαλα ήταν ανέκαθεν ευερ­γετικό για τον κόσμο, που νιώθει ότι απειλεί­ται να τσακιστεί από την πολιτική και οικονο­μική εξουσία. Ο Γκαλεάνο το ήξερε καλά αυ­τό. Το υπηρετούσε και μάλλον το απολάμβα­νε. Όχι μόνο σαν τιμωρός που «τσάκιζε κόκα­λα», αλλά και σαν σύντροφος όσων τρέμουν το άνωθεν επιδιωκόμενο τσάκισμα της εργα­σίας, της φύσης, της ανθρώπινης υπόστασης των ανθρώπων.

«Είμαστε όλοι υποχρεωμένοι να ταυτίζου­με την ελευθερία της έκφρασης με την ελευθε­ρία της αγοράς» είχε γράψει πριν από 17 χρό­νια (Ένας κόσμος ανάποδα). Στη συνέχεια εί­δε την «ελευθερία της αγοράς» να αναβαθμί­ζεται σε τυραννία των αγορών. Το είδε, το ανέ­λυσε, το χλεύασε.

Ήταν 2009, όταν είπε στη Μαδρίτη, όπου βρέθηκε: «Δεν είχα την τύχη να γνωρίσω τη Σεχραζάντ. Δεν έμαθα την τέχνη της αφήγη­σης στο ανάκτορο της Βαγδάτης. Τα δικά μου πανεπιστήμια ήταν τα παλιά καφέ του Μοντεβί­δεο». Ευτυχώς! Κάπως έτσι ο Γκαλεάνο έγινε ο σοφός μα και απολύτως προσιτός «θείος» όλων μας. Έτοιμος να μας διδάξει για όλα (από απλά οικονομικά μέχρι ηθογραφία της μπάλας), κά­νοντας κάθε μάθημα ευχάριστο, σαν παιχνίδι μεταξύ φίλων – και συναγωνιστών.

Καλό ταξίδι, Εντουάρντο. Κάποτε, πού θα πάει, θα τον «φέρουμε τούμπα» τον ήδη βάναυ­σα αναποδογυρισμένο κόσμο. Και τότε, ναι, «οι απελπισμένοι θα ξαναβρούν την ελπίδα τους και οι χαμένοι τη ζωή τους, αφού απελπίστη­καν επειδή ήλπισαν πολύ και χάθηκαν επειδή έψαξαν πολύ»…

πηγή – Πριν