Πρωτογενείς κρατικές δαπάνες και επιβάρυνση επιτοκίων – Η παγίδα των ποσοστών και ο στόχος της αναδιάρθρωσης

oikonomica

Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά με ατελείωτα νούμερα σχετικά με την πορεία της οικονομίας, το ποσό του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, την πορεία των δημοσίων εσόδων και εξόδων, ενώ διάφοροι «ειδικοί» μας υποδεικνύουν «λύσεις» στα προβλήματά μας. Γίνεται μεγάλη κριτική στο ελληνικό κράτος ότι δεν έχει πράξει τα δέοντα για να μειώσει το πρωτογενές έλλειμμα του, για το γεγονός ότι οι δαπάνες είναι εκτός ελέγχου κλπ. Ας εξετάσουμε όμως λίγο την πραγματικότητα.

Το μεγαλύτερο σφάλμα που γίνεται με την παράθεση στοιχείων είναι η χρήση ποσοστών. Τα περισσότερα οικονομικά μεγέθη παρατίθενται ως ποσοστό του ΑΕΠ της χώρας. Η χρήση ποσοστών είναι πολύ χρήσιμη σε μια ανάλυση, σε δευτερεύον στάδιο όμως. Μια ανάλυση πρέπει να ξεκινάει πάντα με τα απόλυτα νούμερα.

Αν για παράδειγμα οι κρατικές δαπάνες σε ετήσια βάση είναι 100 και θέλουμε να τις μειώσουμε, θα πρέπει να τις ρίξουμε στο 95. Αυτή είναι μια ικανοποιητική μείωση, αν όμως το ΑΕΠ της χώρας μειωθεί με ταχύτερους ρυθμούς, οι κρατικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ θα αυξηθούν. Ας δούμε όμως την εξέλιξη κάποιων βασικών μεγεθών της ελληνικής οικονομίας.

Κατ’ αρχή παρατηρούμε ότι κυκλοφορούν γύρω μας νούμερα από διάφορες πήγες. Το Ελληνικό υπουργείο οικονομικών, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο ΟΑΣΑ, όλοι δημοσιεύουν τις δικές τους εκθέσεις με τις δικές τους παραδοχές και τις περισσότερες φορές με διάφορες μεταξύ τους. Σε αυτή την ανάλυση θα χρησιμοποιήσουμε στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Θα αντλήσουμε τα δεδομένα μας από την έκθεση του Διεθνούς νομισματικού ταμείου το Δεκέμβριο του 2011. Θα επικεντρωθούμε στη σελίδα 55.

Ας ξεκινήσουμε με τις πρωτογενείς δαπάνες του προϋπολογισμού. Αυτές είναι οι δαπάνες πλην των τόκων. Αυτές είναι οι πιο σημαντικές δαπάνες του προϋπολογισμού, μιας και ο έλεγχός τους είναι ο σημαντικότερος σε μια χρεοκοπία ή μια αναδιάρθρωση του χρέους, μιας και η δαπάνη για πληρωμή επιτοκίων μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τους πιστωτές.

Οι πρωτογενείς δαπάνες του προϋπολογισμού για το 2009 ήταν 111,8 δις ευρώ. Κατά το 2010 υπήρξε μια μείωση 9% στα 101,3 δις Ευρώ. Υπήρξε λοιπόν μια ανεξέλεγκτη αύξηση των πρωτογενών δαπανών όπως διατείνονται οι «ειδικοί» στις τηλεοράσεις; Είναι οι δαπάνες ανεξέλεγκτες; Δεν δείχνουν κάτι τέτοιο τα στοιχεία. Κατά το 2011 οι πρωτογενείς δαπάνες ανήλθαν στα 92,8 δις Ευρώ, μια περαιτέρω μείωση κατά 8%. Μια αναλυτικότερη ματιά μαρτυράει ότι η δαπάνη για μισθοδοσία του ελληνικού δημοσίου το 2011 ήταν κατά 19% χαμηλότερη από το 2009, ενώ το 2015 προβλέπονται 33% χαμηλότερες από το 2009. Στην πράξη αυτή είναι μια τεράστια μείωση στις δαπάνες του κράτους.

Την ίδια στιγμή οι ίδιες δαπάνες δεν μειώνονται με την ίδια ταχύτητα αν τις παρουσιάσουμε ως ποσοστό επί του ΑΕΠ της χώρας, λόγω του γεγονότος ότι αυτό μειώνεται με μεγαλύτερη ταχύτητα. Η πραγματικότητα είναι ότι η Ελλάδα πέτυχε ασύλληπτα καλές επιδόσεις στην μείωση των κρατικών δαπανών.

Αντίθετα όμως με την μείωση των πρωτογενών δαπανών παρατηρούμε ότι μια άλλη κατηγορία δαπανών παραμένει σχετικά σταθερή με κάποιες αυξομειώσεις μέχρι το 2015. Η δαπάνη για πληρωμές επιτοκίων. Το ποσό που θα δαπανηθεί για τόκους το 2015 προβλέπεται να είναι μεγαλύτερο από το ποσό που πληρώθηκε το 2009 ή το 2010. Ως ποσοστό του ΑΕΠ μάλιστα θα αυξηθεί.

Εσφαλμένα έχει καλλιεργηθεί η εντύπωση στον ελληνικό λαό ότι ένα κούρεμα του χρέους θα επιφέρει μείωση των δαπανών για την εξυπηρέτησή του. Το κούρεμα της ονομαστικής αξίας των ομολόγων μπορεί εύκολα να αντισταθμιστεί με μια αύξηση του επιτοκίου. Τα ομόλογα, το κούρεμα των οποίων ολοκληρώθηκε μέσα στο Μάρτιο του ’12, αντικαταστάθηκαν με νέα με «προνομιακό», όπως έχουμε πληροφορηθεί, επιτόκιο. Η παγίδα είναι ότι το 5% μπορεί να είναι προνομιακό σήμερα σε σχέση με την τωρινή κατάσταση της αγοράς. Αν όμως ένας επενδυτής κατείχε ένα εικοσαετές ομόλογο, με ημερομηνία έκδοσης το 2004, ονομαστική αξία €1.000 και επιτόκιο 1%, θα είχε ετήσιο εισόδημα €10 μέχρι το 2024. Αν το ανταλλάξει με ένα νέο «κουρεμένο ομόλογο» με ονομαστική αξία €500, διάρκεια 30 ετών και επιτόκιο 5%, θα έχει ετήσιο εισόδημα €25 μέχρι το 2042.

Σύμφωνα με την έκθεση του ΔΝΤ η δαπάνη για πληρωμές τόκων θα αυξηθεί στο μέλλον παρά το κούρεμα που έχουν υποστεί τα ομόλογα. Όπως έχουμε εξηγήσει και παλαιότερα  το χρέος δεν μπορεί να αποπληρωθεί ποτέ ούτως ή άλλως. Σίγουρα κάποιοι επενδυτές υπέστησαν ζημιές. Αυτοί όμως δεν περίμεναν ποτέ να πάρουν τα λεφτά τους πίσω. Ακόμα και όταν έληγαν τα ομόλογα και εισέπρατταν την ονομαστική τους αξία, το πιο πιθανόν θα ήταν να αγοράσουν νέα ομόλογα. Αυτό που επιζητούν από την επένδυση σε ομόλογα είναι ένα σταθερό εισόδημα, το οποίο δεν πρόκειται να το χάσουν, αν πιστέψουμε την έκθεση του ΔΝΤ.

Ο στόχος της κάθε αναδιάρθρωσης, όπως φαίνεται και από τη διαχρονική δαπάνη για επιτόκια δεν είναι να ελαφρυνθεί το κράτος και κατ’ επέκταση ο λαός. Ο «στόχος» είναι να μην «πεθάνει» η αγελάδα, με μια άτακτη χρεοκοπία πχ, για να μπορεί να αρμέγεται εις το διηνεκές.