Μακροπρόθεσμες οικονομικές συνέπειες και προκλήσεις μιας πιθανής εξόδου από την ευρωζώνη για την Ελλάδα: το «συντηρητικό» σενάριο

Νέα Πολιτική

 του Νικολάου Ματθαίου Σαντή*

Οι βραχυπρόθεσμες οικονομικές συνέπειες μιας εξόδου από το ευρώ για την Ελλάδα φαντάζουν επίφοβες. Σε μακροχρόνιο ορίζοντα όμως, τα δεδομένα δύνανται να έχουν θετική εξέλιξη, αναλόγως αν προτιμηθεί το «συντηρητικό» ή το «ριζοσπαστικό» σενάριο.

Μια «συντηρητική» επιστροφή στη δραχμή θα καταστήσει δυνατή την υποτίμηση του νομίσματος ανάλογα με τις ανάγκες της ελληνικής οικονομίας, κάτι που δεν είναι δυνατό με το σημερινό καθεστώς του ευρώ. Η υποτίμηση είναι χρήσιμη για την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, απορροφώντας μέρος της πίεσης για προσαρμογή των μισθών (εσωτερική υποτίμηση) μέσω της πτώσης της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Μέσω της υποτίμησης, οι εξαγωγές θα ενισχυθούν ως αποτέλεσμα της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας και μέσω πολιτικών συγκράτησης των μισθών, καθώς και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα σε μεσο/μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Η υποτίμηση της δραχμής θα είναι δαπανηρή για τους Έλληνες πολίτες, δεδομένου ότι μείωνει την αγοραστική τους ισχύ για εισαγώμενα αγαθά, αλλά θα είναι επίσης δαπανηρή για μεγάλο μέρος των ελληνικών επιχειρήσεων και τραπεζών οι οποίες κατέχουν εξωτερικό χρέος. Με την εισαγωγή του νέου νομίσματος, η προσωρινή ή οριστική (ολική ή μερική) παύση της αποπληρωμής του εταιρικού και κρατικού χρέους, θα έχει ως αποτέλεσμα την αποκοπή της Ελλάδας από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές για αρκετά χρόνια. Μάλιστα, εξαιτίας της μέσης/χαμηλής τεχνολογικά δομής της οικονομίας της, η Ελλάδα θα αντιμετώπισει σκληρό ανταγωνισμό στις διεθνείς και εγχώριες από τις αναδυόμενες χώρες (κυρίως της Ασίας – Κίνα, Νότιος Κορέα, αλλά και Τουρκία κ.α.) και υπό δυσμενείς όρους (υψηλότερους πραγματικούς μισθούς).

Για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, ο μακροχρόνιος στόχος της αύξησης της παραγωγικότητας και αλλαγής του στρεβλού παρόντος μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης της χώρας θα απαιτούσε από την υπάρχουσα επιχειρηματική και πολιτική ελίτ την αναδιάρθρωση της παραγωγής, την  ενίσχυση των επενδύσεων (μέσω πχ. της ενθάρρυνσης της αποταμίευσης) και την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών πεδίων. Το έργο αυτό αντιπροσωπεύει μια μεγάλη πρόκληση για τις άρχουσες ελίτ στην Ελλάδα που φαίνεται ότι πιστεύουν πως είναι πάνω από τις δυνατότητές τους. Δεν εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός ότι μέχρι σήμερα δεν φαίνονται πρόθυμες να αναλάβουν αυτή την ιδιαίτερα περίπλοκη επιλογή. Σύμφωνα με μια έρευνα του, βουλευτή πλέον του ΣΥΡΙΖΑ, πρώην καθηγητή του SOAS Κ. Λαπαβίτσα (Μάρτιος 2010), το σενάριο της συντηρητικής εξόδου χωρίς δραστικές αλλαγές στο υπάρχων παραγωγικό μοντέλο θα μπορούσε κάλλιστα να οδηγήσει σε ένα συνδυασμό παρατεταμένης στασιμότητας, υψηλού πληθωρισμού, διαδοχικών υποτιμήσεων του νομίσματος και μια σταθερή πτώση του εισοδήματος διαχρονικά.

Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη οτι ακόμα και τώρα, με την πανθομολογούμενη αποτυχία του προγράμματος λιτότητας και τις συνεχείς εκκλήσεις, εντός και εκτός της χώρας, για έξοδο από την ευρωζώνη, ορισμένες από τις ελληνικές ελίτ προτιμούν την «ασφάλεια» της παραμονής εντός της ΟΝΕ. Η ελληνική άρχουσα τάξη, προσπαθεί με όλα τα μέσα να κρατηθεί εντός της ευρωζώνης, με την ελπίδα να συνεχίσει έστω να αποκομίζει κάποια οφέλη (π.χ. μέσω ιδιωτικοποιήσεων), χρησιμοποιώντας τα προγράμματα λιτότητας για να μετατοπίσει το κόστος της προσαρμογής στην εργατική τάξη. Αντιτιθέμενη σθεναρά σε κάθε σκέψη εξόδου από το ευρώ καλλιεργεί πολλές φορές ένα κλίμα φόβου με καταστροφολογική επιχειρηματολογία.  Δυστυχώς στην Ελλάδα απουσιάζει ένας συγκροτημένος διάλογος για τις επιλογές της χώρας στην, εξαιρετικά πιθανή πλέον περίπτωση εξόδου από το ευρώ. Βεβαίως όσο εμποδίζεται η δημόσια συζήτηση για μια ήπια μετάβαση στη δραχμή, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες για μια ριζοσπαστική μετάβαση, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για το μέλλον της χώρας.

*Νικόλαος Ματθαίος Σαντής, οικονομολόγος, M.A. Development Economics