Η συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου 2011 – Κούρεμα του χρέους

oikonomica

Πολύς λόγος γίνεται από την πρώτη εμφάνιση της ελληνικής κρίσης χρέους για «κούρεμα» ομολόγων. Τι σημαίνει όμως αυτό το κούρεμα και πως μπορεί να διευκολύνει την αποπληρωμή του χρέους μιας χώρας. Έχουμε εξηγήσει σε προηγούμενο άρθρο τι είναι το ομόλογο. Κούρεμα σημαίνει ότι απομειώνεται η ονομαστική του αξία του ομολόγου κατά ένα ποσοστό, και ο κάτοχος λαμβάνει πλέον μικρότερα μερίσματα και μικρότερο ποσό με τη λήξη του ομολογιακού δανείου. Είναι όμως τόσο απλά τα πράγματα; Με μια συμφωνία κουρέματος 50%, όπως αυτή της 26ης Οκτωβρίου 2011, μειώνει το κρατικό χρέος στο μισό; Ως συνήθως ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Το κούρεμα αυτό στην περίπτωση του ελληνικού χρέους είναι εθελοντικό και δεν περιλαμβάνει το σύνολο του χρέους της χώρας.

Η εθελοντική φύση της συμμετοχής στο πρόγραμμα είναι βασικό συστατικό έτσι ώστε να μην ενεργοποιηθούν τα CDS τη λειτουργία των οποίων εξηγήσαμε σε προηγούμενοάρθρο. Επιπρόσθετα από το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων εξαιρείται το δάνειο που έχει λάβει η χώρα από την τρόικα, καθώς και τα ομόλογα που κρατάει στο χαρτοφυλάκιό της η ΕΚΤ. Εξαιρούνται επίσης τα ομόλογα που έχουν ημερομηνία λήξης μετά το 2020.

Ας εξετάσουμε όμως τις τρεις αυτές εξαιρέσεις μία μία. Η εξαίρεση πρώτη φαντάζει φυσιολογική, αφού το κούρεμα αφορά ομόλογα και όχι δάνεια, όπως είναι αυτό που έχει λάβει η χώρα από την τρόικα. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς εύκολα ότι ο λόγος που συνάφθηκε αυτό το δάνειο ήταν όχι μόνο για να αποπληρωθούν ομόλογα επενδυτικών οργανισμών που έληγαν αυτή την περίοδο, αλλά και να διαφοροποιηθεί η φύση αυτού του κομματιού του χρέους, έτσι ώστε να αποφευχθεί το κούρεμά του σε μεταγενέστερη ημερομηνία. Το κούρεμα του ελληνικού χρέους ήταν βέβαιο από την αρχή. Το αντικείμενο των συνομιλιών και διαπραγματεύσεων που λαμβάνει χώρα από το 2010 και μετά είναι το πως θα εξασφαλίσει η κάθε πλευρά την αποπληρωμή όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κομμάτι του ελληνικού χρέους που έχει στην κατοχή της.

Η δεύτερη εξαίρεση είναι η πιο παράλογη από όλες. Η ΕΚΤ έχει τη δυνατότητα να εκδώσει χρήμα. Η αποδοχή από μέρους της κουρέματος των ομολόγων που κατέχει θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πρακτική ανοικτής αγοράς, η οποία θα αύξανε το χρήμα στην οικονομία. Η ΕΚΤ όμως δεν θέλει να αυξήσει την ποσότητα του χρήματος στην οικονομία. Προτιμάει να κερδοσκοπεί εις βάρος του ελληνικού κράτους και μάλιστα εκ του ασφαλούς. Η ΕΚΤ ήξερε ότι μπορούσε να επηρεάσει τη συμφωνία για το κούρεμα του ελληνικού χρέους, και να πετύχει την εξαίρεση των ομολόγων που διατηρούσε στο χαρτοφυλάκιό της. Αγόρασε λοιπόν με πρακτικές ανοικτής αγοράς, τους τελευταίους μήνες ελληνικά ομόλογα αξίας 60 δισεκατομμυρίων ευρώ, στο μισό σχεδόν της ονομαστικής τους αξίας. Η αγορά αυτή ήταν ένας καθαρός εκβιασμός από μέρους της. Ολόκληρη η αγορά ήξερε ότι η συμφωνία της 21ης Ιουλίου δεν ήταν βιώσιμη και ανέμενε ένα μεγαλύτερο κούρεμα. Οι κάτοχοι αυτών των ομολόγων ήξεραν ότι κινδυνεύουν να υποστούν κούρεμα έως και 70%, και έδωσαν μισοτιμής αυτά τα ομόλογα στην ΕΚΤ, κερδίζοντας παρ” όλα αυτά τη διαφορά μεταξύ του 50% που πούλησαν και μιας πιθανής μείωσης 70% που κινδύνευαν να υποστούν σε μερικούς μήνες. Η ΕΚΤ από την πλευρά της εξαιρώντας τα ομόλογα του χαρτοφυλακίου της από τη συμφωνία πέτυχε αποδόσεις της τάξεως του 100% μέσα σε λίγους μήνες για κεφάλαια 30 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Η τρίτη εξαίρεση αφορά τα ομόλογα με ημερομηνία λήξης μετά το 2020. Αυτή η εξαίρεση είναι η μοναδική που είναι και άνευ σημασίας. Σε ένα περιβάλλον, όπου σημαντικά οικονομικά μεγέθη διαπραγματεύονται και μεταβάλλονται μέσα σε λίγους μήνες ή και εβδομάδες, μια τωρινή συμφωνία με χρονικό ορίζοντα 10ετίας είναι βέβαιο ότι θα μεταβληθεί. Σε αυτή την περίπτωση αυτό που κατά πάσα πιθανότητα ειπώθηκε στις διαπραγματεύσεις είναι: » … εξαίρεσέ τα και αυτά και μέχρι το 2020 ποιος ζει ποιος πεθαίνει …»

Σύμφωνα λοιπόν με τη συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου ένα σημαντικό κομμάτι του χρέους δε θα υποστεί κούρεμα. Η ελάφρυνση για το δημόσιο θα κυμανθεί ανάμεσα στα 20 και 30 δις ευρώ. Ένα ποσοστό λιγότερο από το 10% του δημοσίου χρέους. Ο λόγος που προβάλλεται σαν 50% είναι απλώς για λόγους διαφήμισης της συμφωνίας. Κανένας δεν θα μπορούσε να προβάλει σαν επιτυχημένη μια συμφωνία που προέκυψε μετά από μήνες διαπραγματεύσεων αν είχε σαν αποτέλεσμα μια ελάφρυνση χρέους μικρότερη του 10%.

Ακόμα όμως και για το τμήμα του χρέους που θα υποστεί κούρεμα δεν έχουν αποσαφηνιστεί οι όροι αυτού του κουρέματος. Στην πράξη οι παλιοί ομολογιούχοι θα προσέλθουν εθελοντικά για να ανταλλάξουν τα παλιά ομόλογά τους με νέα μικρότερης ονομαστικής αξίας. Δεν έχει αποσαφηνιστεί ακόμα το επιτόκιο αυτών των ομολόγων. Αν πχ ανταλλαχθεί ένα ομόλογο με επιτόκιο 2,5% με ένα άλλο που θα έχει επιτόκιο 8%, όπως επιδιώκεται από κάποιους τραπεζίτες, το όφελος από το «κούρεμα» θα είναι πάρα πολύ μικρό. Αυτή η διαπραγμάτευση είναι και το κύριο έργο της κυβέρνησης Παπαδήμου. Ο λόγος που επιλέχθηκε ένας πρώην τραπεζίτης για αυτή τη θέση δεν είναι για να βάλει σε τάξη τη χώρα, αλλά για να μπορεί να φέρει σε πέρας τις διαπραγματεύσεις και να οριστικοποιήσει τις λεπτομέρειες μιας συμφωνίας εξασφαλίζοντας όσο το δυνατόν περισσότερο τα συμβαλλόμενα μέρη.