Ο Ανένδοτος Αγώνας του 1961 και το Κόμμα Προοδευτικών: Η πολιτική νηφαλιότητα, υπόδειγμα για το σήμερα

Νέα Πολιτική

Του Τάσου Πανουτσόπουλου*

Οι βουλευτικές εκλογές της 29 Οκτωβρίου του 1961 ανέδειξαν νικήτρια για τρίτη συνεχή φορά την ΕΡΕ (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις) του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Είχαν προηγηθεί οι εκλογές του 1958 που οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση του εκλογικού ποσοστού της Αριστεράς, κάτι που είχε προκαλέσει φόβο και έκπληξη στις αστικές πολιτικές δυνάμεις.

Πριν την προκήρυξη των εκλογών του 1961 , διεξήχθη μια μεγάλη συζήτηση για το εκλογικό σύστημα. Τελικά οι εκλογές προκηρύχθηκαν μία ημέρα μετά τη δημιουργία της Ενώσεως Κέντρου και την παραίτηση της κυβέρνησης Καραμανλή, ενώ τελικά υιοθετήθηκε ένα σύστημα ενισχυμένης αναλογικής.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, ο Γεώργιος Παπανδρέου και η Ένωσις Κέντρου είχαν καταγγείλει την κυβέρνηση για άσκηση βίας εναντίον του Κέντρου και της Αριστεράς, και για νοθεία του εκλογικού αποτελέσματος. Ο Γεώργιος Παπανδρέου κατήγγειλε την κυβέρνηση για άσκηση βίας και νοθείας, εξαγγέλλοντας παράλληλα τον Ανένδοτο Αγώνα με αίτημα τη διενέργεια νέων εκλογών, και ξεκινώντας σειρά διαδηλώσεων σε ολόκληρη τη χώρα.

Το Κόμμα των Προοδευτικών, που είχε κατέλθει σε εκλογικό συνασπισμό με την Ένωση Κέντρου υιοθέτησε μία μετριοπαθή στάση, κρατώντας τους τόνους χαμηλά. Αναγνωρίζοντας αρχικά την ύπαρξή της νοθείας, υποστήριξε πάντως ότι το εκλογικό αποτέλεσμα δεν ήταν εξ” ολοκλήρου νόθο, καθώς τα αποτελέσματα στα αστικά κέντρα δεν επηρεάστηκαν σημαντικά από τη βία και νοθεία, την οποία και αποδέχτηκε ως πλέον μη αναστρέψιμη. Προείχε η διαχείριση της κατάστασης.

Ο αρχηγός του Κόμματος Προοδευτικών, Σπύρος Μαρκεζίνης, αναγνώριζε την νομιμότητα της κυβέρνησης, παρά την παράνομη προέλευσή της. Απέκλειε, επίσης, ως εθνικά ασύμφορο τον δρόμο της επανάστασης, καθώς θεωρούσε ότι δεν ήταν δυνατό να ελεγχθούν οι επαναστατικές ενέργειες καθ’ όλη την πορεία τους. Από την άλλη πλευρά, θεωρούσε ότι ο όρκος με επιφύλαξη έθετε καθεστωτικό ζήτημα. Καθεστωτικό ζήτημα θα έθετε, κατά τον ίδιο, και η παραπομπή της υπηρεσιακής κυβέρνησης στο Ειδικό Δικαστήριο, καθώς θα προκαλούσε ανάμειξη του βασιλιά.

Ως μόνο αποτελεσματικό μέτρο ο Μαρκεζίνης θεωρούσε τη σύσσωμη παραίτηση των βουλευτών της αντιπολίτευσης, δεσμευόμενος αντίστοιχα για τους βουλευτές του κόμματός του, αν όμως τον ακολουθούσε το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων.

Τηρώντας προσεκτική και νηφάλια στάση υποστήριξε τη χάραξη πολιτικής στρατηγικής εντός της διαμορφωμένης πραγματικότητας, δηλώνοντας ότι «το καθεστώς θα πέση αφού φθαρή με τη συνεχή, καθημερινή σύγκρισή του προς μιαν νέαν, ακμαίαν και γεμάτην φαντασίαν πολιτικήν δύναμιν που το αντιπολιτεύεται δημιουργικά».

Παράλληλα, το Κόμμα των Προοδευτικών κατήγγειλε την Ένωση Κέντρου, ότι με τον Ανένδοτο Αγώνα επιχειρούσε μάλλον τον εντυπωσιασμό παρά τον ουσιαστικό αγώνα, καθώς οι αρχικά δεδηλωμένες, δυναμικές της προθέσεις μετατράπηκαν σε χλιαρές πράξεις.

Η ψύχραιμη στάση του Κόμματος των Προοδευτικών και η αποφυγή ανάληψης δράσης που θα όξυνε περαιτέρω τα πάθη, θρέφοντας την εκκολαπτόμενη λαϊκιστική πολιτική, θα έπρεπε να αποτελεί υπόδειγμα για τα σημερινά κόμματα και τους βουλευτές τους. 

*Μεταπτυχιακός φοιτητής σύγχρονης ελληνικής ιστορίας