Παγκόσμια οικονομική Βαβέλ

Νέα Κρήτη

Εκεί που τελειώνει η λογική, αρχίζει η παγκόσμια οικονομία. Η οποία συνεχίζει τις αγχώδεις πτήσεις της μέσα από κενά αέρος και αναταράξεις, κινδυνεύοντας διαρκώς με ανώμαλες προσγειώσεις, όπως με την περιπέτεια της περασμένης εβδομάδας, όταν απειλήθηκε από μίνι κραχ. Με την Ελλάδα, βέβαια, να βρίσκεται σταθερά σε πρώτο πλάνο από το 2010 και ύστερα.

Φημισμένοι οικονομολόγοι υψηλού κύρους, ακόμη και νομπελίστες, σχίζουν τα πτυχία τους με τόσες αποτυχημένες προβλέψεις, προσπαθώντας κάθε φορά να εξηγήσουν τα ανεξήγητα. Οι πολιτικοί ταλαντεύονται όλο και πιο αποδυναμωμένοι, παλεύοντας με κύματα αμφισβήτησης και πιεζόμενοι από κολοσσιαία συμφέροντα. Οι λαοί σφίγγουν διαρκώς το ζωνάρι. Κι όλα αυτά μέσα σε ένα σκηνικό χαοτικό, με τους δείκτες να ανεβοκατεβαίνουν άλλες φορές με αιτία κι άλλες χωρίς να καταλαβαίνει κανένας το «γιατί».

Οι ιστορίες καθημερινής τρέλας δεν έχουν τελειωμό, αποδεικνύοντας πόσο εύθραυστη, τραγελαφική και ενίοτε «εικονική» είναι η παγκόσμια οικονομία και οι περιβόητοι δείκτες της, σε σχέση με την πραγματικότητα. Ειδικά στην Ελλάδα το έχουμε καταλάβει περισσότερο απ' όλους.

Το κραχ της Lehman Brothers το 2008 φέρνει συνεχώς στην επιφάνεια αδυναμίες, κενά και αστοχίες που απειλούν με ρήγματα ή και κατεδάφιση την οικονομική Βαβέλ του πλανήτη. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα από την... ανάπτυξη δεν υπάρχει. Έχει γίνει η καραμέλα στο στόμα της ελληνικής κυβέρνησης, σαν να πρόκειται όλα να διορθωθούν αυτόματα όταν το «μείον» γίνει «συν». Αρκεί, όμως, να δούμε τους απίστευτους θετικούς ρυθμούς άλλων χωρών για να καταλάβουμε ότι από μόνη της η λέξη «ανάπτυξη» δεν λέει και πολλά.

Δεν συμβαδίζουν

Πραγματικότητα και δείκτες δεν συμβαδίζουν πάντα.

1 Το Αφγανιστάν το 2009 σημείωσε ανάπτυξη 21% και το 2012 ανέβηκε με ένα ακόμα 14,4%. Ποιος, όμως, ζηλεύει το παραδομένο στους Ταλιμπάν και ρημαγμένο από τον πολυετή πόλεμο Αφγανιστάν; Μάλλον κανείς.

2 Η πολύπαθη Αιθιοπία, με τα εκατομμύρια ορφανά, τη φτώχεια και την πείνα, είχε ανάπτυξη 12,6% το 2010, 11% την επόμενη χρονιά και 10,4% πέρυσι. Με όρους καθαρά οικονομικούς, πετάει. Ενδεχομένως να θεωρείται και το πρότυπο ανταγωνιστικότητας, αφού έχει και μισθούς στο ναδίρ. Προφανώς, όμως, δεν αποτελεί το όνειρο κάθε επενδυτή. Και πολύ περισσότερο του κάθε πολίτη.

3 Η πιο εξωφρενική περίπτωση, όμως, είναι η Λιβύη. Το 2011 το ΑΕΠ της έπεσε κατά 62,1%! Βομβαρδισμοί, τέλος εποχής για Καντάφι, κόλαση. Βυθισμένη στον εμφύλιο η χώρα έφτασε στο χείλος της καταστροφής. Από το πρόβλημα δεν έχει βγει ακόμα και σήμερα. Τρία χρόνια από τον θάνατο του Καντάφι, τέτοιες μέρες (20.10.2011), η χώρα εξακολουθεί να συγκλονίζεται από ένοπλες συγκρούσεις, με δεκάδες νεκρούς στη Βεγγάζη. Ο κίνδυνος διάσπασης ορατός. Χάος. Παρά ταύτα, η χώρα από το 2012 μπήκε, υποτίθεται, σε ανάπτυξη. Με επίδοση - ρεκόρ! Στο 104%! Ναι, δεν διαβάσατε λάθος. Η Λιβύη το 2012 είχε ανάπτυξη 104%! Δείκτες για γέλια και για κλάματα, δηλαδή.

Τι σχέση μπορεί να έχουν τέτοιοι αριθμοί - φούσκες με την πραγματικότητα; Με όσα περνάει ένας λαός; Ουσιαστικά, λοιπόν, μόνο η ύφεση αφορά όλους! Η ανάπτυξη ευνοεί μόνο τους λίγους κι εκλεκτούς στον σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Στην πείνα μαζί, στη μάσα χώρια...

Εκπλήξεις

Αρκετοί εντυπωσιάστηκαν όταν άκουσαν πριν από λίγα 24ωρα ότι η χρεοκοπημένη Αργεντινή εκτόξευσε τον πρώτο της τηλεπικοινωνιακό δορυφόρο στο διάστημα. Οι εκπλήξεις, όμως, δεν σταματάνε εδώ. Από τον περασμένο Ιούλιο, οπότε έγινε το «βελούδινο» κραχ στην οικονομία της χώρας, με τα ομόλογα που έμειναν στα χέρια των πιστωτών, το χρηματιστήριο απογειώθηκε. Τέτοια... ζημιά έπαθε ο δείκτης στο Μπουένος Άιρες.

• Στις 30 Ιουλίου, που γινόταν κόλαση στην παγκόσμια ειδησεογραφία για στάση πληρωμών, ο αργεντίνικος δείκτης ήταν στις 8.937 μονάδες. Την επόμενη μέρα που έσκασε η βόμβα, το χρηματιστήριο της Αργεντινής έπεσε στις 8.187 μονάδες. Αμέσως, όμως, ξεκίνησε το τρελό ράλι ανόδου των «χρεοκοπημένων» γκαούτσος.

• Στις 17 Οκτωβρίου ο δείκτης είχε σκαρφαλώσει στις 10.542 μονάδες, δηλαδή μια αύξηση της τάξης του 20% σε λιγότερο από τρεις μήνες, ενώ στο μεσοδιάστημα είχε κάνει ακόμα μεγαλύτερο και ιστορικό λίμιτ απ (12.500 τον Σεπτέμβριο).

Αξίζει να αναφερθεί ότι την περίοδο 2001-2002, όταν βάρεσε κανόνι η αργεντίνικη οικονομία, το χρηματιστήριο είχε πέσει στις 200 μονάδες. Τον Μάιο του 2008, λίγο πριν ξεκινήσει η παγκόσμια κρίση, ήταν πια στις 2.200 μονάδες. Τον Νοέμβριο του 2013 είχε εκτιναχθεί στις 5.700. Κι έφτασε πλέον στα σημερινά επίπεδα, άνω των 10.500 μονάδων.

Από την αρχή του 2014 μέχρι τώρα η απόδοση του αργεντίνικου χρηματιστηρίου είναι άνω του 80%! Επενδυτικό Ελ Ντοράντο! Κι όλα αυτά για μια χώρα που μέσα στο έτος χρεοκόπησε! Υπάρχει καμία λογική σε όλα αυτά;

Την περασμένη εβδομάδα, εξάλλου, δεν ήταν μόνο το ελληνικό χρηματιστήριο που έκανε βουτιά, με ταυτόχρονη εκτίναξη των δεκαετών ομολόγων. Και τα διεθνή χρηματιστήρια βούλιαξαν, καθότι στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία ένας φτερνίζεται, δέκα συναχώνονται. Το σύστημα τραντάχτηκε διεθνώς.

Κι όλα αυτά μέσα σε ένα κλίμα κατήφειας, μετά και τις πρόσφατες προβλέψεις της παγκόσμιας οικονομίας ότι η ανάπτυξη διεθνώς για το τρέχον έτος θα είναι στο 3,3% κι όχι στο 3,7%, όπως είχε εκτιμηθεί αρχικά. Ταυτόχρονα η βιομηχανική παραγωγή στην ευρωζώνη έκανε «κοιλιά» -1,8% τον Αύγουστο. Κι αναμένονται, βέβαια, στο τέλος της εβδομάδας και τα στρες τεστ των τραπεζών.

Οι αναταράξεις στα διεθνή χρηματιστήρια, οι πιέσεις που ασκούνται στις οικονομίες λόγω της ύφεσης, η ανασφάλεια στην ευρωζώνη, οι αναζωπυρώσεις σε διάφορα σημεία του πλανήτη (Ουκρανία, Ιράκ κ.α.) κάνουν τους επενδυτές ακόμα πιο νευρικούς, όπως είδαμε και την περασμένη εβδομάδα, με ουσιαστικά απρόβλεπτες και μαζικές μετακινήσεις πανικού, επιδεινώνοντας κι άλλο την κατάσταση, με κίνδυνο το καράβι να μπατάρει.

Το ότι, λοιπόν, το τραπεζικό σύστημα διεθνώς έχει γίνει ασφαλέστερο απ' ό,τι ήταν προ κρίσης δεν σημαίνει ότι οι κίνδυνοι στις «αγορές» μειώθηκαν για τους απανταχού επενδυτές. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει... Κάτι που φαίνεται κι από τις πρόσφατες σπασμωδικές κινήσεις.

Τελευταία στις μεταρρυθμίσεις η Γερμανία

Μέσα στον παραλογισμό της παγκόσμιας οικονομίας βρίσκει κανείς και διάφορες κραυγαλέες αντιφάσεις. Για παράδειγμα, η δήθεν «γιατρός» Γερμανία, που κοιτάζει να θεραπεύσει όλους τους δήθεν «ασθενείς» της ευρωζώνης, είναι η ίδια πιο ανακόλουθη από τους άλλους σε κάποιους τομείς.

Σε πρόσφατη συνάντηση του ΔΝΤ η Γερμανία κατηγορήθηκε από αρκετούς ομιλητές ότι με την εμμονή της στη λιτότητα κρατάει πίσω την παγκόσμια οικονομία. Τονίστηκε ότι τη συγκεκριμένη στιγμή η Γερμανία θα έπρεπε να προχωρήσει σε γενναίες επενδυτικές κινήσεις. Η μόνιμη επωδός του Σόιμπλε, βέβαια, παραμένει ότι οι υπόλοιπες χώρες καλά θα κάνουν να ακολουθήσουν το γερμανικό παράδειγμα και να επιμείνουν στη λιτότητα και τις μεταρρυθμίσεις. Τη Δευτέρα, 20.10.14, γνωστοποιήθηκε ότι το Παρίσι προτείνει επενδύσεις ύψους 50 δισ. από τη Γερμανία ώς το 2018.

Το χειρότερο απ' όλα είναι ότι, ενώ η Μέρκελ απαιτεί από τους υπόλοιπους, και ειδικά από την Ελλάδα, μεγάλες μεταρρυθμίσεις, συχνά... βιβλικών διαστάσεων, δεν συμβαίνει το ίδιο όσον αφορά τα του οίκου της. Η Γερμανία βρίσκεται σχεδόν στον πάτο της κατάταξης στη λίστα ΟΟΣΑ των μεταρρυθμίσεων για τις ανεπτυγμένες χώρες.

Η απροθυμία της Μέρκελ για μεταρρυθμίσεις όταν πρόκειται για τη Γερμανία είναι πια τόσο έντονη, ώστε αρχίζει να ξεσηκώνει αντιδράσεις από τους σκληροπυρηνικούς νεοφιλελεύθερους και παραδοσιακούς «φίλους» της, που την κατηγορούν πλέον ανοιχτά ότι χρησιμοποιεί τη δύναμή της για να μπλοκάρει αλλαγές, παρά για να προωθήσει.

H τιμή του πετρελαίου εν μέσω μιας τρελής οικονομίας

Έπειτα από χρόνια τριψήφιων αριθμών στην τιμή του πετρελαίου, η κατρακύλα ξεπέρασε το 20%, από 115 στα 85 δολάρια το βαρέλι μέσα σε τέσσερις μήνες. Πολλοί αναλυτές, μάλιστα, εκτιμούν ότι ίσως πέσει και κάτω από 80 δολάρια.

Και κάπου εδώ αρχίζουν τα δύσκολα και οι γρίφοι. Κανονικά η πτώση στην τιμή του πετρελαίου υποτίθεται ότι δίνει ώθηση στην παγκόσμια οικονομία. Υπολογίζεται ότι μια μείωση της τάξης των 10 δολαρίων ανά βαρέλι μεταφέρει περί το 0,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ από τους εξαγωγείς πετρελαίου στους εισαγωγείς. Το φθηνότερο πετρέλαιο, προωθώντας την κατανάλωση, συνήθως αυξάνει την παγκόσμια παραγωγή.

Τη συγκεκριμένη στιγμή, όμως, τα πράγματα είναι μπερδεμένα. Σε μια τρελή οικονομία, τίποτα δεν λειτουργεί... κανονικά. Δεν είναι σαφές, λοιπόν, αν η πτώση στην τιμή του πετρελαίου αντανακλά τη μειωμένη ζήτηση, ως σύμπτωμα της ασθενικής οικονομικής ανάπτυξης, ή αν οφείλεται στην απότομη αύξηση της προσφοράς.

Η παγκόσμια οικονομία είναι αναμφισβήτητα αδύναμη. Το ΑΕΠ της Γερμανίας μειώθηκε το δεύτερο τρίμηνο, της Ιαπωνίας το ίδιο και, παρ' ότι η ανάπτυξη της Αμερικής έχει πάρει μπροστά, πολλοί θεωρούν ότι η ανάρρωσή της είναι αναιμική αναλογικά με τα ιστορικά της στάνταρ. Πριν από λίγες ημέρες, εξάλλου, το ΔΝΤ χαμήλωσε την πρόβλεψή του για την παγκόσμια ανάπτυξη το 2014 τρίτη φορά μέσα στον χρόνο. Αυτό σημαίνει και μικρότερες ενεργειακές ανάγκες.

Την περασμένη εβδομάδα ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας ανακοίνωσε ότι αναμένει η παγκόσμια πετρελαϊκή ζήτηση να αυξηθεί κατά 700.000 βαρέλια την ημέρα για φέτος. Κάτι που μεταφράζεται σε 200.000 βαρέλια λιγότερα από την εκτίμησή του πριν από μόλις έναν μήνα.

Υπάρχει, πάντως, μια μεγάλη αύξηση στην προσφορά, που προέρχεται ως επί το πλείστον από χώρες μη μέλη του ΟΠΕΚ. Κυρίως λόγω του fracking, οι ΗΠΑ παρήγαγαν 8,8 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα τον Σεπτέμβριο, ποσοστό 13% πάνω από την αντίστοιχη περσινή περίοδο και στο +56% από τα στοιχεία του 2011. Η ρωσική παραγωγή, εξάλλου, παρά τις δυτικές κυρώσεις, έφτασε τον προηγούμενο μήνα τα 10,6 εκατ. βαρέλια ημερησίως.

Η Λιβύη, η ημερήσια παραγωγή της οποίας τον Απρίλιο καταποντίστηκε σε μόλις 200.000 βαρέλια, έφτασε τώρα τα 900.000 και ανεβαίνει. Παραδόξως, ακόμη και η παραγωγή του «φλεγόμενου» από το Ισλαμικό Κράτος Ιράκ αυξάνεται. Η ένταση με την Ουκρανία, το χάος στην Λιβύη και η κόλαση του Ιράκ ουδόλως εμποδίζουν την προσφορά σε μαύρο χρυσό.

Με τέτοια αφθονία θα είναι μάλλον απίθανο να μην πέσει κι άλλο η τιμή του πετρελαίου, εκτός βέβαια αν η παγκόσμια ζήτηση αυξηθεί δραματικά ή κάτι συμβεί και η παραγωγή μειωθεί.

Λόγω της εκμετάλλευσης, μέσω του fracking, σχιστολιθικών κοιτασμάτων στα οποία μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε πρόσβαση, οι ΗΠΑ παράγουν τώρα πάνω από 8,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα, σχεδόν διπλάσια «επίδοση» συγκριτικά με έξι χρόνια πριν. Και παρ' ότι η μέθοδος του fracking είναι πολυδάπανη, Αμερικανοί παραγωγοί «κομπάζουν» ότι χάρη στις νέες τεχνικές η κερδοφορία τους θα συνεχιζόταν ακόμη και σε μια υποτιθέμενη τιμή των 70 δολαρίων το βαρέλι. Εδώ, όμως, θα πρέπει να λάβουμε υπ' όψιν και μερικές ακόμα κρίσιμες παραμέτρους:

- Η Σαουδική Αραβία, η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα του κόσμου, παίζει τη δική της τακτική στη σκακιέρα. Και δεν δείχνει πρόθεση να μειώσει την παραγωγή της, με σκοπό να μετριάσει την πτώση στην τιμή. Κάτι που, αν συνέβαινε, θα κρατούσε το βαρέλι ψηλά στα 100 δολ.

- Η Ρωσία αντλεί το 45% των εσόδων της από πετρέλαιο και φυσικό αέριο, πράγμα που σημαίνει ότι η πτώση στην τιμή αναμένεται να πλήξει την οικονομία της.

- Αυτήν τη στιγμή οι ΗΠΑ - μέχρι πρόσφατα ενεργειακοί εισαγωγείς και όχι εξαγωγείς - θεωρούν ότι η ενεργειακή τους επανάσταση μέσω του fracking καθιστά σήμερα την Αμερική τον μεγαλύτερο παραγωγό παγκοσμίως αργού πετρελαίου και LNG.

Σε αντιστοιχία με την πτώση στην τιμή του πετρελαίου σημειώθηκε και πτώση στο ρούβλι, το οποίο στις 13.10.14 σημείωσε ιστορικό χαμηλό 40.438 έναντι του δολαρίου. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σιλουάνοφ, μάλιστα, ανακοίνωσε ήδη ότι η Μόσχα πιθανώς να μην είναι πια σε θέση να προχωρήσει στο μελλοντικό της πλάνο για ανασχεδιασμό κόστους πολλών δισεκατομμυρίων στις ένοπλες δυνάμεις της. Η Δύση θεωρεί ότι απ' όλα της τα όπλα το φθηνό πετρέλαιο είναι αυτό που ίσως καταφέρει το μεγαλύτερο πλήγμα στη Ρωσία. Κι ένα ερώτημα, βέβαια, είναι μήπως γίνεται και κάποιου είδους χειραγώγηση της τιμής προς αυτήν την κατεύθυνση...

Πηγή: topontiki.gr