Το Δημόσιο Χρέος στο τέλος του 2013.

του Κώστα Μελά

1.       Πόσο είναι σήμερα το δημόσιο χρέος και ποιοί είναι η μορφή του;

Πίνακας 1

Σύνθεση χρέους Κεντρικής Διοίκησης.(σε εκατ. Ευρώ)

		2011	2012	2013	2014*
Ομόλογα		259774	86297	76296,25	59610
Βραχυπρόθεσμοι  τίτλοι		15059	18357	14970,82	14950
Δάνεια		93145	200883	230210,90	251040
Δάνεια	Μηχανισμού Στήριξης	73210	183099	213152,48	235600
Διακρατικά				52900,00
ΕFSF				132100,00
ΔΝΤ				28630,00
Άλλα				17058,42
Σύνολο		367978	305537	321477,97	325600
ως % ΑΕΠ		176,50%	157,70%	176,58%	177,80%
ΑΕΠ		208532	193749	182054	183089

*Προβλέψεις.

Πηγή: Προϋπολογισμός 2014, Δελτίο Δημοσίου Χρέους Νο 72 Δεκέμβριος 2013.

Χρέος ΚΔ ως προς την υπολειπόμενη φυσική διάρκεια.

(ποσά σε εκατ. ευρώ)

			31.12.2013	%
	Συνολικό ποσό		321477,9	100
Βραχυπρόθεσμο (μέχρι 1 έτος)			39896	12,4
Μεσοπρόθεσμο (1 έως 5 έτη)			34942,6	10,9
Μακροπρόθεσμο (άνω των 5 ετών)			246639,4	76,7

Πηγή: Δελτίο Δημοσίου Χρέους Νο 72 Δεκέμβριος 2013.

Η μέση υπολειπόμενη φυσική διάρκεια χρέους ΚΔ είναι 16,02 έτη.

2. Να τα πάρουμε κάθε ένα χωριστά. Το χρέος που κατέχουν τα κράτη μέλη, τι διάρκεια έχει,  Να περάσουμε στον Μηχανισμό Χρηματοδοτικής Σταθερότητας (EFSF).

Η ΕΚΤ; Το ΔΝΤ, τα ομόλογα μετά το PSI κ.α

Αναλυτικά ως προς το είδος δανεισμού.

Δάνεια

- Το ύψος της πρώτης δανειακής σύμβασης με τις χώρες της ZτΕ (Μάιος 2010), έφθασε τα €80 δις υπό τη μορφή διακρατικών δανείων με αναλογική συμμετοχή των 16 κρατών – μελών της Ζώνης του Ευρώ. Από αυτά εκταμιεύθηκαν τα 52, 9 δις ευρώ. Κάθε ένα από τα δάνεια της εν λόγω δανειακής σύμβασης έχει περίοδο χάριτος 4,5  ετών ως προς την αποπληρωμή του κεφαλαίου και συνολική διάρκεια αποπληρωμής 10 έτη. Παραδείγματος χάριν, η πρώτη δόση που εκταμιεύθηκε το Μάιο του 2010 είχε περίοδο χάριτος ως προς την αποπληρωμή του κεφαλαίου μέχρι το Νοέμβριο του  2014 ενώ η αποπληρωμή του κεφαλαίου προβλέπεται  να γίνει τμηματικά μέχρι τον Απρίλιο του 2020.

- Το ΔΝΤ, συνεισέφερε με €30 δις, ανεβάζοντας έτσι το ύψος του πρώτου δανειακού «πακέτου» στα €110 δις. Από αυτά εκταμιεύθηκαν τα 20 δις ευρώ. Παράλληλα το Μάρτιο του 2012 το ΔΝΤ συνεισέφερε ακόμη άλλα €28 δις για τη χρηματοδότηση της Ελλάδας, συμψηφίζοντας τα μη εκταμιευθέντα έως τότε ποσά από το αρχικό δάνειο των €30 δις (~10 δις). Δηλαδή η συνολική χρηματοδότηση του ΔΝΤ προς την Ελλάδα μπορεί να φθάσει στα 48 δις ευρώ. Από αυτά έχουν εκταμιευθεί μέχρι το τέλος του 2013 28,63 δις ευρώ. Το πρώτο χρηματοδοτικό πρόγραμμα του ΔΝΤ έχει περίοδο χάριτος περίπου 3 ¼ ετών ως προς την αποπληρωμή του κεφαλαίου και συνολική διάρκεια αποπληρωμής 5 ετών (3¼+2 έτη).. Το δεύτερο χρηματοδοτικό πρόγραμμα του ΔΝΤ έχει περίοδο χάριτος περίπου 4 ½ ετών ως προς την αποπληρωμή του κεφαλαίου και συνολική διάρκεια αποπληρωμής 10 ετών (4 ½ + 5½ έτη).

- Από το EFSF σύμφωνα με τις υπογραφείσες δανειακές συμβάσεις (Μάρτιος 2012) η Ελλάδα θα δανειστεί  συνολικά 143,8 δις ευρώ. Μέχρι σήμερα έχουν εκταμιευθεί 132,1 δις ευρώ και απομένουν 11,7 δις ευρώ. Τα ποσά που εκταμιεύθηκαν στην Ελλάδα βάσει των παραπάνω συμβάσεων έχουν περίοδο χάριτος από 15 έως και 30 έτη για την αποπληρωμή του κεφαλαίου.

Ομόλογα.

-    Η ΕΚΤ και οι Εθνικές ΚΤ παρακρατούν ομόλογα ύψους 27,7 δις ευρώ.

-    Τα Hedge Funds που δεν εισήλθαν στο PSI παρακρατούν ομόλογα ύψους περίπου 5 δις ευρώ

-    Τα υπόλοιπα παρακρατούνται από τα θεσμικά και φυσικά πρόσωπα που εισήλθαν στο PSI και έχουν υποστεί την γνωστή απομείωση.

Βραχυπρόθεσμος δανεισμός.

-    Πρόκειται για Έντοκα Γραμμάτια του Δημοσίου το ύψος των οποίων το 2013 ανήλθε σε 14,970 δις ευρώ. 

3 - Με τι κόστος (επιτόκια)επιβαρύνεται η κάθε μορφή του χρέους.

Στα  δάνεια  η Ελλάδα επιβαρύνεται  με τα εξής επιτόκια:

-           Για τα δάνεια από τα κράτη μέλη (52,9 δις ευρώ) με κυμαινόμενο επιτόκιο Euribor3M+0,5%. Με ημερομηνία14.04.2014 το ύψος του  Euribor3M είναι στο 0,328%. Οι τόκοι καταβάλλονται κάθε τρίμηνο

-          Για τα δάνεια από το ΔΝΤ με  κυμαινόμενο επιτόκιο SDR + 2%[1]. Με ημερομηνία 15.04.2014 το επιτόκιο  SDR = 0,13%

-          Για τα δάνεια από τον ΕΤΧΣ (EFSF)  δεν καταβάλει τόκους ,για περίοδο μέχρι 10 ετών από την εκταμίευση των δανείων  Β.

Για το βραχυπρόθεσμο δανεισμό , το επιτόκιο κυμάνθηκε  στο  4,3 %.

Για τα ομόλογα  τα επιτόκια είναι:

-          Για τα ομόλογα που κατέχει η ΕΚΤ ,  το μέσο  επιτόκιο θα πρέπει να κυμαίνεται γύρω στο 4,8 %.

-          Για τα ομόλογα που δεν εισήλθαν στο PSI , ύψους περίπου 5 δις ευρώ , το μέσο επιτόκιο είναι περίπου4,8,0%.

-          Για τα ομόλογα που εισήλθαν στο PSI ,  το επιτόκιο είναι 2,0%.

Το χρηματοπιστωτικό κόστος διαχείρισης του ΔΧ για το 2013 ανέρχεται στα 6,4 δις ευρώ[2] από 12,764 δις ευρώ το 2012.

4. Ας δούμε ποιό μέρος μπορεί να αναδιαρθρωθεί και με ποιό τρόπο με στόχο την απομειωσή του: Είναι όλο το χρέος το ίδιο ως προ την δυνατότητα απομείωσης; και τι μπορεί να γίνει;

Ανακύπτει το ερώτημα επομένως με βάση όσα παραθέσαμε σε τι θα συνίσταται μια αναδιάρθρωση του χρέους  όπως αυτή που αναμένεται να ληφθεί τον Μάιο του 2014 σύμφωνα με τις αποφάσεις του Eurogroup 27.11.2012 ώστε να έχει σημαντικές θετικές επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία, δεδομένου ότι  σύμφωνα με την κυρίαρχη λογική της ΕΕ και της ΕΚΤ δεν προβλέπεται απομείωση του μέσω «κουρέματος».

Αυτό που μπορεί να γίνει , σύμφωνα πάντα με την λογική αυτή, είναι:

-          Περαιτέρω μείωση του περιθωρίου για τα διακρατικά δάνεια. Το ανώτερο ύψος της μείωσης είναι να μηδενιστεί το περιθώριο. Υπολογιζόμενο ετήσιο όφελος περίπου 260 εκατ. ευρώ.

-          Η δαπάνη εξυπηρέτησης του ΔΧ με τη μορφή ομολόγων που κατέχουν οι ιδιώτες.  Αυτό θα συνεπάγετε νέα απομείωση  των ομολόγων των ιδιωτών (φυσικά πρόσωπα, θεσμικοί φορείς, επενδυτικά ταμεία) τα οποία έχουν ήδη απομειωθεί με το PSI . Θεωρώ ότι κάτι τέτοιο   δεν μπορεί εκ νέου να αποφασιστεί.

-          Η δαπάνη εξυπηρέτησης του ΔΧ με τη μορφή δανείων από το ΔΝΤ επίσης δεν μπορεί να μεταβληθεί εκτός απίθανων αλλαγών στη πολιτική του ταμείου

-          Η χρονική επιμήκυνση των ομολόγων που διακρατούνται από την ΕΚΤ, (ανταλλαγή με ομόλογα μεγαλύτερης ωρίμανσης ) φαίνεται ότι αποκλείεται  διότι θα αποτελούσε δημοσιονομική διευκόλυνση προς χώρα μέλος . Στο ίδιο επίπεδο θα πρέπει να συμπεριληφθούν και τα ομόλογα των θεσμικών εκείνων φορέων που δεν δέχθηκαν να εισέλθουν στη διαδικασία PSI. Συνολικά το ύψος των ομολόγων- δανείων  που λήγουν την περίοδο 2014-2020 ανέρχονται σε 72,4 δις ευρώ (Γραφική Παράσταση 1) τα οποία βεβαίως πρέπει να αποπληρωθούν.  Εξ αυτών μόνο τα δάνεια του πρώτου πακέτου από τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να επιμηκυνθούν.

-          H περαιτέρω των δανείων   του EFSE θα ήταν καλοδεχούμενη αλλά χωρίς θετικό αντίκρισμα στην παρούσα φάση ανάκαμψης της οικονομίας. Θα είχε θετικές συνέπειες μετά το 2022, τόσο ως προς το χρηματοδοτικό κόστος όσο και προς την αναχρηματοδότηση τους ή την εξόφλησή τους.

-          Εκεί που θα επικεντρωθεί η προσπάθεια  των ευρωπαίων είναι τα διακρατικά δάνεια , τα οποία μπορούν να επιμηκυνθούν ως προς το χρόνο αποπληρωμής μειώνοντας τις ανάγκες της ελληνικής οικονομίας στο κρίσιμο διάστημα μέχρι το 2020 , παράλληλα με τη μείωση του κόστους εξυπηρέτησης  όπως είπαμε.  

Όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι τα περιθώρια σημαντικής ελάφρυνσης του ελληνικού δημοσίου χρέους είναι σχετικά περιορισμένα αν αυτή περιορισθεί στην απλή χρονική  επιμήκυνση ή στη μείωση των επιτοκίων.  Μόνο αν πεισθεί η ΕΚΤ και οι υπόλοιπες Εθνικές ΚΤ να μετακυλήσουν τα ομόλογα μετά το 2022 θα ήταν κάτι το θετικό για την παρούσα φάση δεδομένου ότι όλα τα  ελληνικά ομόλογα που κατέχουν λήγουν μέχρι και το 2020, δηλαδή την περίοδο που η χώρα χρειάζεται βαθειά ανάσα για να μπορέσει να προχωρήσει στην επανεκκίνηση της οικονομίας της. 

Γραφική Παράσταση 1

Πηγή : Δελτίο Δημοσίου Χρέους Νο 72 , Δεκέμβριος 2013.

5. Ας κάνουμε τώρα μια συνολική αξιολόγηση για να δούμε με ποιό τρόπο θα μπορούσε το ελληνικό δημόσιο χρέος να γίνει βιώσιμο.

Δεν νομίζω ότι με ο παραπάνω τρόπος είναι ο ενδεδειγμένος για την βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους αλλά και της ελληνικής οικονομίας. Μάλιστα δεν υπάρχει κανένας αναλυτής που να μην θεωρεί ότι το ύψος του δημοσίου χρέους δεν αποτελεί «τον υπερκείμενο βασικό περιορισμό» για την ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας. Η απομείωση του ΔΧ πρέπει να διεκδικηθεί πάση θυσία. Για αυτό χρειάζεται προετοιμασία και συγκεκριμένες προτάσεις οι οποίες θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη όλες τις διαστάσεις του προβλήματος (νομικές, πολιτικές, οικονομικές). Δεύτερον η αποπληρωμή του ΔΧ με ρήτρα ανάπτυξης θεωρώ ότι αποτελεί άκρως ρεαλιστική πρόταση και πρέπει να αποτελέσει την αιχμή του δόρατος της επιχειρηματολογίας προς τους ευρωπαίους.  

Η ευρωπαϊκή πολιτική  πρέπει να αντλήσει μαθήματα από τη χρηματοοικονομική ιστορία: η αποκατάσταση ομαλής μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης μετά από μία τόσο καταστροφική (για τον Ευρωπαϊκό Νότο) κρίση δεν μπορεί να γίνει μόνον με προσφυγή στις αγορές και στην αποτίμηση κινδύνων που θα προκύψουν από αγοραίες τιμολογήσεις.

Θα πρέπει να στηριχθεί σε πολιτικές που θα θεσπίσουν εγγυοδοτικά εργαλεία στηριγμένα στη συνολική δανειοληπτική ικανότητα της Ευρώπης.

---

[1] Η συμμετοχή της Ελλάδας στο ΔΝΤ φτάνει το €1.3 δις, συνεπώς όλες οι εκταμιεύσεις του ΔΝΤ προς την Ελλάδα, πλην ενός τμήματος της πρώτης δόσης, φέρουν επιτόκιο SDR+2%. Δηλαδή το επιτόκιο που καταβάλει η Ελλάδα καθορίζεται βάση κανονισμού του ΔΝΤ.

[2] Αν συμπεριλάβουμε το ποσό των καταπτώσεων των εγγυήσεων του δημοσίου, 1,027 δις ευρώ, τις δαπάνες εκταμίευσης των δανείων ESM, 0,13 δις ευρώ και τις δαπάνες για τόκους  των εξοπλιστικών προγραμμάτων , 0,75 δις ευρώ, το ύψος των δαπανών εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους ανέρχεται σε 8,307 δις ευρώ.