Ρήξη ΔΝΤ – Ευρώπης σχετικά με τα Πακέτα Διάσωσης

Σοφοκλέους 10

Στις αρχές του 2010, η ευρωζώνη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είχαν οδηγηθεί σε έναν αναγκαστικό «γάμο» όταν ξεκίνησε η κρίση χρέους στην Ελλάδα. Σήμερα, σύμφωνα με αξιωματούχους, μπορεί να οδεύουν προς διαζύγιο.

Εκπρόσωποι και των δύο πλευρών συναντώνται στο τέλος της εβδομάδας στην Ουάσιγκτον για να συζητήσουν την ανάγκη της Ελλάδας για επιπλέον μετρητά και για ένα ελαφρύτερο φορτίο χρέους. Παράλληλα, οι συγκρούσεις που έχουν δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών, αναμένεται να φτάσουν στο απόγειό τους.

«Το διαζύγιο μεταξύ Ευρώπης και ΔΝΤ είναι πραγματικότητα», δήλωσε τον Ιούνιο σε συνέντευξή του ο Antonio Borges, πρώην Διευθυντής του ΔΝΤ στην Ευρώπη, μήνες προτού πεθάνει από καρκίνο στην ηλικία των 63. «Το ταμείο θα επανέλθει στον φυσιολογικό τρόπο της επιχειρηματικής του δραστηριότητας. Πρόκειται για έναν θεσμό που χρησιμοποιείται για να κάνει μόνος κουμάντο», δήλωσε ο κ. Borges.

Ο κ. Borges έφτασε στο Ταμείο το Νοέμβριο του 2010, έξι μήνες αφότου συμφωνήθηκε το πρώτο ελληνικό πακέτο διάσωσης. Αποχώρησε 12 μήνες αργότερα επικαλούμενος προβλήματα υγείας –δηλώνοντας ωστόσο σε συνέντευξή του ότι ο πραγματικός λόγος ήταν η περιθωριοποίησή του στον σχεδιασμό του ελληνικού προγράμματος των €73 δις.

Το ΔΝΤ, με βάση την Ουάσιγκτον, ένωσε τις δυνάμεις του με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ως η «τρόικα» των ιδρυμάτων που θα διαχειριζόταν το ελληνικό πακέτο διάσωσης και, κατά συνέπεια, τα πακέτα διάσωσης Ιρλανδίας, Πορτογαλίας και Κύπρου.

Όλα ξεκίνησαν καλά. Όταν έφτασε η ομάδα του ΔΝΤ στην Αθήνα τον Απρίλιο του 2010, ένας κοινοτικός υπάλληλος περιέγραψε τη στιγμή σαν να «καταφτάνει το σώμα πεζοναυτών των ΗΠΑ σε μία εμπόλεμη ζώνη». Το Ταμείο και η τεχνογνωσία του, δήλωσε, ήταν «απαραίτητα».

Ωστόσο, δεν χρειάστηκε πολύς καιρός μέχρι να δημιουργηθούν οι πρώτες εντάσεις. Το ταμείο, δήλωσε ο κ. Borges, τράβηξε ένα πρότυπο πρόγραμμα από το ράφι, παραλείποντας να λάβει υπόψη ότι οι επιλογές πολιτικής της Ελλάδας ήταν αυστηρά περιορισμένες εξαιτίας της συμμετοχής της στο ευρώ. «Η Ελλάδα είναι η πιο θλιβερή περίπτωση όλων», δήλωσε ο κ. Borges. «Το πρόγραμμα ήταν λάθος από την αρχή.»

Τρία χρόνια μετά, επιτελικά στελέχη της τρόικας αφηγούνται πως ενεπλάκησαν σε κοκορομαχίες σχετικά με τις ελληνικές προβλέψεις για την ανάπτυξη, την αναδιάρθρωση των τραπεζών και τις αναλογίες δημοσίου χρέους προς παραγωγή.  

«Χρειάστηκε να διαπραγματευτούμε τα στοιχεία… Κανονικά δε γίνεται έτσι η δουλειά», δήλωσε ευρωπαίος αξιωματούχος, αναφερόμενος σε πολύωρες συζητήσεις σχετικά με τις προβλέψεις του ρυθμού ανάπτυξης της Ελλάδας για το 2013.

Μεγάλη πηγή εντάσεων έχει υπάρξει η Ανάλυση Βιωσιμότητας Χρέους του ΔΝΤ, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις προβλέψεις της αναλογίας του δημόσιου χρέους προς την οικονομική παραγωγή. Οι κανονισμοί του ΔΝΤ εμποδίζουν το Ταμείο από το να παρέχει βοήθεια προς κράτη τα οποία αδυνατούν να εξοφλήσουν τα χρέη τους, συνεπώς η ανάλυση αυτή ήταν κρίσιμης σημασίας ως προς την εξασφάλιση της συνέχισης του δανεισμού από το Ταμείο.

Ωστόσο, ορισμένοι αξιωματούχοι δεν είχαν καθόλου καλή εντύπωση από την ανάλυση. Ένας αξιωματούχος του ΔΝΤ την αποκάλεσε «αστείο», ένας υπάλληλος της Κομισιόν την περιέγραψε ως «ένα παραμύθι για να βάλουμε τα παιδιά για ύπνο», και ένας Έλληνας αξιωματούχος του υπουργείου Οικονομικών δήλωσε ότι ήταν «επιστημονικά γελοία». Ο κ. Borges δήλωσε ευγενικά, ότι η συγκεκριμένη άσκηση ήταν «πολύ υποκειμενική».

Μία έκθεση του ΔΝΤ τον Ιούνιο σχετικά με το πρώτο πακέτο διάσωσης της Ελλάδας, περιείχε μια καυστική κριτική του ρόλου της Επιτροπής εντός της τρόικα. Παραδέχθηκε επίσης ότι το Ταμείο είχε παρακάμψει τους ίδιους του τους κανόνες δανείζοντας στην Ελλάδα.

Η έκθεση είχε άσχημη υποδοχή στις Βρυξέλλες. Ο Όλι Ρεν, Επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων της Κομισιόν, αντέδρασε με οργή. «Δεν είναι δίκαιο το ΔΝΤ να νίπτει τας χείρας του και να ρίχνει τα απόνερα στην Ευρώπη», δήλωσε. Αργότερα, διέψευσε τη διαμάχη ως «μια καταιγίδα σε ένα φλυτζάνι τσαγιού».

Ο κ. Ρεν υποστηρίζει την ιδέα ενός ανεξάρτητου ευρωπαϊκού μηχανισμού αντιμετώπισης κρίσεων για την αντιμετώπιση μελλοντικών κρίσεων, χωρίς τη συμμετοχή του ΔΝΤ. Το ίδιο υποστηρίζουν και κορυφαίοι αξιωματούχοι, όπως το ισχυρό μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ, ο Γερμανός Jörg Asmussen, καθώς και ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

Από την πλευρά του, το Ταμείο δεν θέλει να δει την αξιοπιστία του να συνεχίσει να διαβρώνεται στην Ευρώπη, δηλώνουν αξιωματούχοι. Προκειμένου να αποφευχθεί αυτό, έχει συμβάλλει όλο και λιγότερο με τον καιρό στις νέες διασώσεις, διατηρώντας ένα de facto δικαίωμα βέτο ως προς τις πολιτικές –προς μεγάλη ενόχληση των Ευρωπαίων αξιωματούχων. 

Τα ευρωπαϊκά ιδρύματα διαμόρφωσης πολιτικής εμφανίζουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση εξαιτίας της εξασθένιση της κρίσης. Το γεγονός αυτό τα έχει κάνει να νιώθουν λιγότερο εξαρτημένα από το ΔΝΤ. Ο Klaus Regling, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, του μόνιμου ταμείου διάσωσης της ευρωζώνης, αντανακλά τη νέα αυτή αντιμετώπιση στα σχόλια του σχετικά με την αναλογία του χρέους που χρησιμοποιήθηκε από το Ταμείο ως σημείο αναφοράς για το δανεισμό, αποκαλώντας την «άνευ νοήματος».

Η αναλογία αυτή, δήλωσε σε συνέντευξη του με την Wall Street Journal, απέτυχε να λάβει υπόψη τα πολύ χαμηλά επιτόκια και τις μεγάλες διάρκειες για τα χρέη της Ελλάδας στους εταίρους της στην ευρωζώνη. Επρόκειτο για έναν όχι και τόσο λεπτό υπαινιγμό ότι οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης επανεξετάζουν μία δέσμευση προς το Ταμείο για τα τέλη του 2012 ότι θα συγχωρήσουν μέρος της οφειλής.

Η Κριστίν Λαγκάρντ, επικεφαλής του ταμείου, πέρασε στην αντεπίθεση την Πέμπτη, σχολιάζοντας κατά τη συνεδρίαση του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον: «Δεν έχω κανέναν λόγο να αμφιβάλλω ότι [οι κυβερνήσεις] θα τιμήσουν και, αν χρειαστεί, θα επαναλάβουν τις δεσμεύσεις τους», δήλωσε.

Ο κοινός παρονομαστής στην εμπλοκή του Ταμείου στην Ευρώπη είναι η σχέση του με τη γερμανική κυβέρνηση. Το γερμανικό κοινοβούλιο έχει θέσει ως όρο τη συμμετοχή του ΔΝΤ για την στήριξή του στα πακέτα διάσωσης.

Ο άξονας Βερολίνου-Ουάσιγκτον κράτησε όσο τα συμφέροντά τους ήταν ευθυγραμμισμένα, όπως έγινε το 2012 όταν το ΔΝΤ πίεσε τους ιδιώτες πιστωτές της Ελλάδας να υποστούν απώλειες και η Γερμανία επεδίωκε να ελαχιστοποιήσει τη συμβολή της στη δεύτερη ελληνική διάσωση.

Τώρα, οι αξιωματούχοι λένε ότι η κα Μέρκελ είναι απρόθυμη να στραφεί στους ψηφοφόρους της –ακόμη και μετά την επανεκλογή της τον περασμένο μήνα- και να ανακοινώσει ότι τα δάνεια της χώρας προς την Ελλάδα δεν θα επιστραφούν στο ακέραιο, όπως έχει ζητήσει το ΔΝΤ.

«Αν η ευρωζώνη δεν χρειάζεται πια τις υπηρεσίες του ΔΝΤ, τότε αυτή είναι η καλύτερη δυνατή είδηση», δήλωσε η κα Λαγκάρντ τον Ιούλιο.

Αυτή η στιγμή μπορεί να μην είναι πλέον και πολύ μακριά.