Σημάδια ανάσχεσης της χρηματοπιστωτικής παγκοσμιοποίησης.

του Κώστα Μελά

Παρατηρείται μείωση των διασυνοριακών κεφαλαιακών ροών σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχουν δύο πρωταρχικοί χώροι όπου το παραπάνω γίνεται εύκολα εμφανές.

Πρώτον, υπάρχει μια δραματική ανατροπή της χρηματοπιστωτικής ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής ένωσης και της ευρωζώνης. Μετά τη δημιουργία του ευρώ ο διασυνοριακός δανεισμός και οι επενδύσεις αυξήθηκαν εντός της ευρωζώνης αλλά και από χώρες εκτός αυτής , οι οποίες αξιολόγησαν ως θετική τη δημιουργία του ενιαίου νομίσματος. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία η ροή κεφαλαίων αυξήθηκε από 0,5 τρις δολάρια το 2000 σε 2,2 τρις δολάρια το 2006 όπου ήταν και η κορύφωση πριν την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Εκτιμάται ότι το 60,0% των ροών προήλθε από χώρες εκτός της ευρωζώνης[1]. 

Σήμερα η τάση προς την χρηματοπιστωτική ολοκλήρωση έχει αναστραφεί. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες μείωσαν το διασυνοριακό δανεισμό και τις άλλες συναφείς απαιτήσεις   εντός της ευρωζώνης κατά 2,8 τρις δολάρια από το τέλος του 2007 κάτι που προφανώς ενδυνάμωσε την κρίση των ευρωπαϊκών περιφερειακών χωρών.

Η  ΕΚΤ και άλλοι επίσημοι φορείς προσπάθησαν να υποκαταστήσουν το δραματικό κενό που διαμορφώθηκε μετά τη μείωση των ιδιωτικών κεφαλαιακών ροών  στην ευρωζώνη. Έτσι σήμερα περίπου το μισό των κεφαλαιακών ροών στην ευρωζώνη οφείλεται στις ροές της ΕΚΤ. Συγκεκριμένα : το 2007 η μέση τριμηνιαία ροή διασυνοριακών κεφαλαίων (σε σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες του 2011) ήταν 1026 δις δολάρια , εκ των οποίων το 99,0% ήταν ιδιωτικές και μόνο το 1,0% προερχόταν από τις ΚΤ.  Το 3 τρίμηνο του 2012 το ύψος των ιδιωτικών κεφαλαίων έπεσε στα 150 δις δολάρια παρουσιάζοντας μείωση περίπου 85,9% από το 2007. Το συνολικό ύψος των κεφαλαίων ήταν 303 δις δολάρια (48,0% ιδιωτικά. 35,0% διατραπεζικός δανεισμός εντός του Ευρωσυστήματος, 16,0% από EFSF/ESM και 1,0% από την αγορά ομολόγων της ΕΚΤ)[2].

Δεύτερον, η παρατηρούμενη απομόχλευση του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος. Οι μεγάλοι τραπεζικοί όμιλοι έχουν προχωρήσει από το 2007 σε από- επένδυση  ύψους 722 δις δολαρίων των στοιχείων του ενεργητικού τους σε μια προσπάθεια να ανταποκριθούν στις νέες κεφαλαιακές απαιτήσεις  και  να καλύψουν χρηματοδοτικά κενά που έχουν δημιουργηθεί.

Σε αντίθεση με τις παραπάνω εξελίξεις  οι διασυνοριακές ροές σε πολλές αναδυόμενες αγορές δεν έχουν επηρεαστεί . Σύμφωνα  με στοιχεία του β’ τριμήνου 2012 η διασυνοριακή ροή κεφαλαίων ανήλθε σε 1,5 τρις δολάρια, πολύ κοντά στα 1,6 τρις δολάρια το 2007 (το υψηλότερο σημείο την περίοδο πριν την κρίση).

Το γεγονός αυτό αντανακλά τις μακροχρόνιες στρατηγικές των επιχειρήσεων να διατηρήσουν υπό τον έλεγχο  τους καταναλωτές μέσω της δημιουργίας παγκόσμιων δικτύων προσφοράς. Μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και την εξαέρωση μεγάλου μέρους της φούσκας μέσω της υποχώρησης και της απομόχλευσης των μεγάλων τραπεζικών ομίλων  οι επενδυτές  φαίνεται να διαμορφώνουν περισσότερο μακροχρόνιες στρατηγικές .

Πάντως διαφαίνεται ότι με όλα αυτά, μείωση των διασυνοριακών κινήσεων κεφαλαίων, νέες κανονιστικές διατάξεις λειτουργίας και τη διάθεση ορισμένων κυβερνήσεων να εμποδίσουν την έξοδο των κεφαλαίων παγιδεύοντάς τα στο εσωτερικό , μια «βαλκανικοποίηση» του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος το οποίο όλο και περισσότερο επιχειρεί να βασισθεί στον εγχώριο σχηματισμό κεφαλαίου. Η παρατηρούμενη περιφερειοποίηση πιθανά θα οδηγήσει σε διαφοροποίηση του κόστους χρήσης του κεφαλαίου επιβαρύνοντας ιδιαίτερα εκείνες της περιοχές αλλά και τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές που θα βρεθούν μακριά από τις παγκόσμιες  αγορές.  

www.kostasmelas.gr

---

[1] Πηγή:  International Monetary Fund (IMF) Balance of Payments; Institute of International Finance (IIF); McKinsey Global Institute analysis.

[2] Πηγή: Eurostat; individual central banks’ balance sheets; McKinsey Global Institute analysis.