Τι μάθαμε από το φιάσκο της Κύπρου

Σοφοκλέους 10

Παρακάτω  παραθέτουμε τα πιο προφανή διδάγματα που οι ιστορικοί του μέλλοντος θα αντλήσουν από την εμπειρία της Κύπρου στο ευρώ. Με την καταστροφή του τραπεζοκεντρικού επιχειρηματικού μοντέλου και με την επιβολή αυστηρών μέτρων λιτότητας στην Κύπρο μέσα σε ένα ευρώ-ζουρλομανδύα, και του πακέτου διάσωσης από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Κύπρος είναι πιθανό να οδηγηθεί στην κυριολεκτική κατάρρευση της οικονομίας της κατά το 2014 και να οδηγηθεί εκτός ευρώ.

Μια τέτοια αλληλουχία γεγονότων θα έχουν σημαντικές συνέπειες για το υπόλοιπο της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης. Τα ακόλουθα συμπεράσματα θα γίνουν προφανή σε λίγα χρόνια όσον αφορά την Κύπρο αλλά και την Ευρώπη.

Η ένταξη της στο ευρώ ήταν ένα τραγικό λάθος.

Πριν την ένταξή της στη ζώνη του ευρώ, η Κύπρος θα έπρεπε να είχε αναλογιστεί ότι η οικονομία της που βασίζεται στους τραπεζικούς και τουριστικούς τομείς δεν είχε τίποτα κοινό με το υπόλοιπο της ευρωπαϊκής οικονομίας. Θα έπρεπε επίσης να αναγνωριστεί ότι εάν η οικονομία της λάμβανε ένα μεγάλο αρνητικό εξωτερικό σοκ, η Κύπρος δεν θα μπορούσε να επωφεληθεί από δημοσιονομικές μεταβιβάσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από χαμηλά επιτόκια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η Κύπρος τώρα πληρώνει ένα πολύ υψηλό τίμημα για αυτό το λάθος, καθώς η οικονομία της είναι πιθανό να συρρικνωθεί κατά τουλάχιστον 25 τοις εκατό κατά το επόμενο έτος.
Επιτρέποντας στις άναρχες τράπεζες της να αυξηθούν τόσο πολύ σε όγκο ήταν ένα λάθος.

Αποδείχτηκε μέγα λάθος ότι το ‘ελαφρύ’ ρυθμιστικό πλαίσιο επέτρεψε στο μέγεθος του κυπριακού τραπεζικού συστήματος να αυξηθεί σε πάνω από επτά φορές το μέγεθος της κυπριακής οικονομίας, κυρίως λόγω της μεγάλης ρωσικής εισροής καταθέσεων. Ωστόσο, είναι παράλογο ότι οι τραπεζικές ρυθμιστικές αρχές επέτρεψαν στις κυπριακές τράπεζες να αγοράσουν ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου ύψους 150 τοις εκατό του μεγέθους του ΑΕΠ. Αυτός ο συνδυασμός ήταν μια οικονομική ωρολογιακή βόμβα - και αυτό συνέβη όταν η ελληνική κυβέρνηση ουσιαστικά προχώρησε σε μερική στάση πληρωμών για τα ομόλογά της το 2012. Το αποτέλεσμα ήταν μια ζημιά των τραπεζών κοντά στα € 10 δισ. ευρώ, ή το 60 τοις εκατό του ΑΕΠ της Κύπρου.

Οι προσπάθειες να περικοπούν οι εγγυημένες κατάθεσεις των μικρών καταθετών ήταν ένα μνημειώδες λάθος.

Η πρόταση της κυπριακής κυβέρνησης να επιβάλει φόρο 6,75 τοις εκατό ακόμα και στις εγγυημένες τραπεζικές καταθέσεις ήταν μια τεράστια οικονομική και πολιτική γκάφα. Παρά το γεγονός ότι η πρόταση αποσύρθηκε τελικά, είχε πολύ μεγάλο αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη των πολιτών. Είχε ένα ακόμη μεγαλύτερο κόστος όσον αφορά την αξιοπιστία και τη δημοτικότητα της νέας κυβέρνησης, αφού η πρόταση θα επηρέαζε ενδεχομένως στο 90 τοις εκατό του πληθυσμού της Κύπρου.

Η βασική αναδιάρθρωση και η δημοσιονομική λιτότητα δεν είναι δυνατά εντός της δέσμης μέτρων της ευρωζώνης.

Με την τεράστια περικοπή στις μεγαλύτερες ρωσικές καταθέσεις στις κυπριακές τράπεζες, το πακέτο διάσωσης ΔΝΤ-ΕΕ κατέστρεψε εντελώς το επιχειρηματικό μοντέλο στο οποίο βασίστηκε η κυπριακή οικονομία. Την ίδια στιγμή, το πρόγραμμα διάσωσης επιδεινώνει περαιτέρω την κατάσταση μειώνοντας και άλλο την πλευρά της προσφοράς στην κυπριακή οικονομία, απαιτώντας η Κύπρος να λάβει μέτρα μείωσης του προϋπολογισμού συνολικού ύψους 7,25 τοις εκατό του ΑΕΠ στα επόμενα τρία χρόνια. Το βασικό μάθημα που η Κύπρος είναι έτοιμη να μάθει είναι ότι μια οικονομία δεν μπορεί να αλλάξει ριζικά και να στραθεί μακριά από τις τράπεζες και προς τον τουρισμό χωρίς να καταστρέψει την εγχώρια οικονομία – εφόσον πρέπει να συνεχίσει να υπακούει και στις προσταγές της ευρωζώνης συγχρόνως. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν στην οικονομία πρέπει επίσης να υποβληθούν μαζικές περικοπές στον προϋπολογισμό χωρίς να υπάρχει το όφελος από ένα φθηνότερο νόμισμα που θα να ενισχύσει τους τομείς του τουρισμού και των εξαγωγών.

Η Κύπρος έχασε μια καλή ευκαιρία για να εγκαταλείψει το ευρώ.

Οι χώρες σε μια νομισματική ένωση γενικά αποφεύγουν την επανεισαγωγή του δικού τους νομίσματος φοβούμενες την κατάρρευση των τραπεζών και την πιθανή επιβολή αυστηρών ελέγχων κεφαλαίων. Αυτό καθιστά ακόμη πιο δύσκολο να κατανοήσουμε γιατί η Κύπρος έχει καθυστερήσει την αναπόφευκτη επαναφορά στο δικό της νόμισμα. Εξάλλου, το φιάσκο της ‘λύσης’ του ΔΝΤ-ΕΕ οδήγησε σε κλειστές τράπεζες για δύο εβδομάδες και την επιβολή ελέγχων κεφαλαίου. Η Κύπρος θα έπρεπε τουλάχιστον να είχε ωφεληθεί από ένα νέο νόμισμα από όλο αυτό.

Διδάγματα για την Ευρώπη

Η Ευρώπη έπρεπε να είχε κρατήσει αποκλειστικά το ευρώ για τις χώρες του πυρήνα της και μόνο.

Το 2008, η Ευρώπη έκανε ένα τεράστιο λάθος με την αποδοχή της Κύπρου ως μέλος του ευρώ. Με αυτόν τον τρόπο, εισήγαγε στην ένωση ακόμη μια χώρα της οποίας η βασική δομή διαφέρει από εκείνη του πυρήνα των ευρωπαϊκών χωρών και της οποίας η ικανότητα να συμμορφωθεί με την πειθαρχία του ευρώ ήταν αμφισβητήσιμη από την αρχή. Αν η Κύπρος επιλέξει τώρα να εγκαταλείψει το ευρώ, θα θέσει υπό αμφισβήτηση την ευρωπαϊκή αρχή ότι το ευρώ είναι για πάντα και δεν υπάρχει δυνατότητα εξόδου μιας χώρας από τη στιγμή που θα έχει ενταχθεί στο νόμισμα. Μια έξοδος της Κύπρου είναι πιθανό να είναι πολύ ανησυχητική για την Ελλάδα, την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία. Θα ήταν καλύτερα να μην είχε καν εισαχθεί η Κύπρος.

Η συμφωνία για το φόρο επί των μικρών καταθετών έστειλε ένα κακό μήνυμα.

Η ΕΚΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκαναν ένα σοβαρό λάθος αφήνοντας την κυπριακή κυβέρνηση να καταθέσει νομοσχέδιο που θα φορολογούσε τους μικρούς ασφαλισμένους καταθέτες. Η συμφωνία αυτή έριξε σε αμφισβήτηση την ασφάλεια των μικρών τραπεζικών καταθέσεων στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή περιφέρεια. Αυτό ισχύει παρόλο που η πρόταση δεν πέρασε τελικά από το κυπριακό κοινοβούλιο και παρόλες τις δηλώσεις που έγιναν από Ευρωπαίους πολιτικούς ότι οι εγγυημένες καταθέσεις είναι ασφαλείς. Φαίνεται ότι η ζημιά στην αξιοπιστία της πολιτικής στην Ευρώπη έχει ήδη γίνει.

Η συμμετοχή μεγάλων καταθετών ως πρότυπο για μελλοντικές διασώσεις κατά πάσα πιθανότητα θα είναι μια δαπανηρή προσέγγιση για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στο πλαίσιο του πακέτου διάσωσης του ΔΝΤ-ΕΕ για την Κύπρο, οι καταθέσεις άνω των € 100.000 μειώθηκαν κατά περίπου 60 τοις εκατό. Η συζήτηση μεταξύ των Ευρωπαίων αξιωματούχων υποδηλώνει ότι η κυπριακή διάσωση θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πρότυπο για μελλοντικές ευρωπαϊκές διασώσεις – κάτι που πιθανώς θα αποδειχθεί ένα δαπανηρό λάθος. Εν αναμονή μιας ενδεχόμενης μελλοντικής διάσωσης, η φυγή κεφαλαίων αναμένεται να αυξηθεί στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή περιφέρεια, κάτι που θα θέσει εν αμφιβόλω την εφαρμογή κάθε επόμενου πακέτου διάσωσης.

Η Κύπρος θα πρέπει να δεχτεί τις παροτρύνσεις να εγκαταλείψει το ευρώ.

Με το σχεδιασμό ενός ακόμη αδύναμου πακέτου διάσωσης, το ΔΝΤ, η ΕΕ και η ΕΚΤ πρόκειται να βλάψουν περαιτέρω την ήδη μειωμένη αξιοπιστία τους. Θα ήταν καλύτερα για όλους να είχαν αντιμετωπίσει γενναία την αναπόφευκτη έξοδό της Κύπρου από το ευρώ και να έχουν παρουσιάσει την κίνηση ως μια ειδική περίπτωση, αντί να συνδέουν την Ευρώπη με ένα ακόμη πρόγραμμα διάσωσης που μπορεί να αποτύχει εύκολα. Αυτό μειώνει την ικανότητα της τρόικας να ασχοληθεί με μελλοντικές ευρωπαϊκές κρίσεις.

Η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχει περιορισμένα περιθώρια ελιγμών.
Η Καγκελάριος Μέρκελ αναγκάστηκε από την εγχώρια γερμανική πολιτική να επιβάλει δρακόντεια μέτρα διάσωσης στην Κύπρο και να τιμωρήσει αυστηρά τους Ρώσους καταθέτες των τραπεζών της. Το γεγονός ότι συμφώνησε σε ένα πρόγραμμα που θα καταστρέψει ουσιαστικά την κυπριακή οικονομία σε αντίθεση με μια χαλαρή πίστωση προς τους Κυπρίους δείχνει το πόσο περιορισμένη έχει γίνει η Μέρκελ στις σχέσεις της με την κρίση χρέους. Αυτό δεν αποτελεί καλό οιωνό για τις προοπτικές μείωσης της δημοσιονομικής λιτότητας που επιβλήθηκε στην ευρωπαϊκή περιφέρεια ή για τις κινήσεις προς μια ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση εν όψει των εκλογών της Γερμανίας στις 22 Σεπτεμβρίου.