Η Ιταλία θα οδηγήσει την εξέγερση της ευρωζώνης ενάντια στη λιτότητα

Σοφοκλέους 10

Τι έχουν κοινό μεταξύ τους τα ακόλουθα: ο φόρος που επιβλήθηκε στις κυπριακές τραπεζικές καταθέσεις τον περασμένο μήνα, η ακύρωση ορισμένων μέτρων λιτότητας από ένα πορτογαλικό δικαστήριο, και η πρόσφατη πολιτική αντιπαράθεση στην Ιταλία;

Όλα τα παραπάνω υποδεικνύουν ότι η ευρωπαϊκή κρίση απέχει πολύ από το να τελειώσει, παρά την ηρεμία που επέφερε στις χρηματοπιστωτικές αγορές η υπόσχεση του Μάριο Ντράγκι, Προέδρου της ΕΚΤ, το περασμένο καλοκαίρι, να αγοράσει απεριόριστα ποσά υποχρεώσεων από τις υπερχρεωμένες χώρες.

Στην περιοχή επικρατεί ένα κακό προαίσθημα. Υπάρχει πλέον και ο κίνδυνος φυγής των τραπεζικών καταθέσεων προς ασφαλέστερες χώρες, και οι οξείες οικονομικές συσπάσεις έχουν επεκταθεί στη Γερμανία και την Γαλλία κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2012. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι η περιφερειακή ανεργία θα συνεχίσει να αυξάνεται, και θα φτάσει στην τιμή-ρεκόρ 11%, το 2014.

Ευτυχώς, υπάρχει και κάτι θετικό μέσα σε όλη αυτή τη μαυρίλα. Όλο και περισσότερες κυβερνήσεις αναγνωρίζουν το γεγονός ότι το τρέχον σύστημα διασώσεων, το οποίο συνοδεύεται από μέτρα λιτότητας, καταδικάζει τις οικονομίες σε αέναη ύφεση και χειροτερεύει τις αναλογίες του χρέους. Ενώ οι μικρότερες χώρες, όπως η Ελλάδα ή η Πορτογαλία δεν έχουν τη δύναμη να αναγκάσουν μία εναλλακτική λύση, η προοπτική μίας μακράς ύφεσης στην Ισπανία και στην Ιταλία θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα.

Η οικονομική ανάκαμψη της ευρωζώνης μπορεί να έρθει μόνο μέσω της μείωσης του επίπεδου του χρέους και της εξυπηρέτησης χρέους, επιτρέποντας στους ελεύθερους πόρους να ενισχύσουν την εγχώρια παραγωγή και την απασχόληση. Οι Ιταλοί ψηφοφόροι απέρριψαν την προσήλωση του πρώην πρωθυπουργού Μάριο Μόντι στη λιτότητα, μέσα από τα αποτελέσματα των εκλογών που διεξήχθησαν τον Φεβρουάριο. Ο νέος πρωθυπουργός Ενρίκο Λέτα, έχει ήδη απαιτήσει λιγότερη λιτότητα, αντί να δεχθεί τα μέτρα σύσφιξης όπως έκαναν η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία.

Εξαιτίας του μεγέθους της Ιταλίας –πρόκειται για την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης, και έχει το υψηλότερο επίπεδο δημοσίου χρέους στην ΕΕ, στα €2 τρις- θα έλεγα ότι είναι η πιο σωστή χώρα για να εξαναγκάσει μία θεμελιώδη αλλαγή πολιτικής. Οι παραχωρήσεις προς την Ιταλία και, στη συνέχεια, προς τις υπόλοιπες χώρες, είναι πολύ πιθανό να λάβουν χώρα μετά τις γερμανικές εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τον Σεπτέμβριο.

Η Ισπανία, είναι πιθανό να απαιτήσει παραχωρήσεις παρόμοιες με εκείνες που θα λάβει η Ιταλία. Οι τιμές των κατοικιών έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 30 τοις εκατό από το 2007, σύμφωνα με τον Ισπανικό οργανισμό εθνικών στατιστικών στοιχείων, και αναμένεται να συνεχίσουν να πέφτουν το 2013 και το 2014. Η Ισπανία δε μπορεί να αναζωογονήσει την οικονομία της, ή να βελτιώσει τις αναλογίες του χρέους της, χωρίς παραχωρήσεις από τους πιστωτές της.

Ο δεύτερος λόγος για την πιθανή αλλαγή στην πολιτική, αποτελεί υποπροϊόν της κακής διαχείρισης της κρίσης στην Κύπρο από μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον περασμένο μήνα. Οι τεράστιες απώλειες που επιβλήθηκαν στις καταθέσεις άνω των €100.000, και οι περιορισμοί στις αναλήψεις και στις μεταφορές κεφαλαίων από τους μικρούς καταθέτες, λειτουργούν ως προειδοποίηση προς όλους τους αποταμιευτές της ευρωζώνης ότι μπορεί να χρειαστεί να πληρώσουν για κάποιες από τις διασώσεις.

Εσείς, θα προτιμούσατε να φυλάτε τις καταθέσεις σας στο Μιλάνο ή τη Μαδρίτη, ή στο Μόναχο, εφόσον δεν αποζημιώνεστε για το ρίσκο; Οι φυγές κεφαλαίων θα μπορούσαν να αυξήσουν δραματικά την ανάγκη για κεφάλαια, και να επιταχύνουν την αναζήτηση για μία εναλλακτική λύση.

Τι θα σήμαινε η αλλαγή στην πολιτική του χρέους της ΕΕ για τις χρηματοπιστωτικές αγορές; Μία πιθανή μείωση του επιπέδου του χρέους, ή μία μείωση στους καταβαλλόμενους τόκους, θα σήμαινε ότι τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα ισπανικά ομόλογα, αποτιμώνται πλουσιοπάροχα επί του παρόντος. Γιατί να αγοράσει κανείς έναν 10ετή ιταλικό τίτλο με ένα κουπόνι 5,5% έναντι €1.115 σήμερα, εφόσον μία τράπεζα μπορεί σύντομα να είναι έτοιμη να πουλήσει τον ίδιο τίτλο έναντι €950;

Μία άλλη συνέπεια είναι ότι η άλλη όψη της μείωσης του χρέους, θα σήμαινε απώλειες στα χαρτοφυλάκια των δανειστών, και αύξηση της ανάγκης των τραπεζών για κεφάλαιο. Αν και οι δανειστές θα αμφισβητήσουν τις απομειώσεις, η πολιτική επιταγή για αναζωογόνηση της ανάπτυξης είναι πιθανό να αποτελέσει τον καθοριστικότερο παράγοντα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.

Θα υπάρξουν οφέλη για τους επενδυτές. Πρώτον, η αναγνώριση των απωλειών από τα δάνεια θα οδηγήσουν σε υψηλότερες αποδόσεις στα ευρωπαϊκά κρατικά και εταιρικά ομόλογα. Αυτό θα προσελκύσει νέα κεφάλαια από αντισταθμιστικά κεφάλαια και ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, με θετικές συνέπειες για την ανάπτυξη και την απασχόληση.

Δεύτερον, η αναδιάρθρωση του χρέους αναμένεται να εκδοθεί με νέες εγγυήσεις, για παράδειγμα υπό τη μορφή υποθέματος σε γερμανικά ομόλογα, ώστε να καθησυχαστούν οι δανειστές ότι δεν θα υποστούν πρόσθετες απώλειες. Αυτό, λογικά θα ενισχύσει την πιστωτική ποιότητα του χρέους.

Τρίτον, όπως τόνισε και η νέα Πρωθυπουργός της Σλοβενίας Αλένκα Μπράτουσεκ, το «πρόγραμμα σταθερότητας» το οποίο θα παρουσιάσει τον ερχόμενο μήνα σχετικά με την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους της χώρας, θα περιλαμβάνει την πώληση κρατικών εταιρειών. Είναι λογικό να προβλέψουμε ότι το παράδειγμα της Σλοβενίας θα το ακολουθήσουν και άλλες χώρες της ευρωζώνης. Μέσω της αγοράς μετοχών σε χώρες που βρίσκονται στα πρόθυρα της οικονομικής ανάκαμψης, οι επενδυτές μπορούν να αναμένουν ελκυστικές αποδόσεις.

Εν ολίγοις, προβλέπω ότι η κόπωση από τη λιτότητα στην Ευρώπη, μετά από περισσότερο από τρία χρόνια, θα οδηγήσει σε μέτρα τα οποία θα έχουν ως αποτέλεσμα να συναλλάσσονται σε πιο ρεαλιστικές αποτιμήσεις τα στοιχεία ενεργητικού όπως τα ομόλογα, οι μετοχές και οι ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις. Πρόκειται για απαραίτητο προάγγελο για την προσέλκυση νέων κεφαλαίων, καθώς και για την αναζωογόνηση της ανάπτυξης.