Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
‘Οσο κι αν ίσως μοιάζει παράδοξο, το πέρασμα του τυφώνα Σάντυ από τις ΗΠΑ εμπεριέχει διδάγματα εξόχως σημαντικά για τους ‘Ελληνες – πολύ σημαντικότερα από όσα μπορούμε ή θέλουμε να παραδεχτούμε. ‘Όχι μόνο λόγω της παγκόσμιας σημασίας των κλιματικών απειλών, που μας αφορούν πολύ πιο άμεσα και δραστικά από ότι νομίζουμε, αλλά και των ειδικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Ελλάδα.
Στο παρόν στάδιο των γνώσεών μας, λόγω και του πιθανοθεωρητικού, στατιστικού χαρακτήρα των μετεωρολογικών μεθόδων, της έλλειψης επαρκών ιστορικών στοιχείων, ιδίως για τυφώνες, δεν μπορούμε να εγκαθιδρύσουμε αυστηρό αιτιοκρατικό σύνδεσμο ανάμεσα στη δημιουργία κάθε συγκεκριμένου τυφώνα και την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Αν και μια επιστημονική μελέτη που δημοσιεύτηκε προ μηνός υποδεικνύει ισχυρή συσχέτιση έντασης τυφώνων και θαλάσσιας θερμοκρασίας. Η θαλάσσια θερμοκρασία ανεβαίνει ως αποτέλεσμα ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. ‘Eνας νέος κλάδος, στα σπάργανα, η attributivemeteorology και climatology, επιχειρεί να συνδέσει συγκεκριμένα καιρικά φαινόμενα με γενικούς κλιματικούς παράγοντες. Παρά την πολύ ατελή μας γνώση, μόνο προκατάληψη, άγνοια ή ιδιοτέλεια μπορούν να μας εμποδίσουν να συσχετίσουμε, τουλάχιστο ποιοτικά, την πληθώρα «ακραίων καιρικών φαινομένων» με την αποδεδειγμένη και αναμενόμενη επίδραση της ανθρώπινης δραστηριότητας στο κλίμα ή πάντως να απορρίψουμε μια τέτοια υπόθεση. Ο Σάντυ είχε «μικρές» ανθρώπινες απώλειες, αλλά τις ιστορικά μεγαλύτερες υλικές (περίπου 20 δις δολλάρια).
Ελλάδα – η οικολογική απειλή
Στην Ελλάδα, η οικονομική κρίση μοιάζει να έχει υποβαθμίσει στη γενική συνείδηση όλα τα άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα. Δυστυχώς όμως δεν τα αναιρεί, τα κάνει χειρότερα. Καλό είναι να θυμόμαστε ότι, αν η οικονομική ήρθε πρώτη, δεν είναι η μόνη ούτε αναγκαστικά η χειρότερη από τις κρίσεις που απειλούν τη χώρα μας, τη δημογραφική, την πολιτική, τη γεωπολιτική και την οικολογική. Την Ελλάδα την έχτισαν οι εργολάβοι και οι εισαγωγείς αυτοκινήτων και την έχτισαν, θα λέγαμε, έστω και αδικώντας μερικούς, σαν τα μούτρα τους. Τα μούτρα μιας μεγαλο-μεσαίας αστικής τάξης, προσφάτως και ταχέως αστικοποιηθέντων αγροτικών στρωμάτων, που κρεμάνε ανάποδα στους τοίχους των σπιτιών τους τούς πίνακες που αγοράζουν, προσπαθούν να υποδυθούν ξενόγλωσσους, αγαπάνε πολύ το σκι και τους ανανάδες και αγόρασαν τα περισσότερα Καγιέν κατ’ άτομο στην υφήλιο, ξοδεύοντας το μισό εθνικό χρέος σε ανάλογες εισαγωγές. Τα «μούτρα» επίσης μιας «μικροαστικής θάλασσας» που υιοθέτησε στην πλειοψηφία της τα μέτρα και τα κριτήρια που της πλάσαραν, αλλά και των διανοούμενων που, αφού καυτηρίασαν ενίοτε όλα αυτά, «απολαβάνοντάς» τα, δεν θέλησαν να θυσιάσουν ούτε το ελαχιστότατο προσωπικό συμφέρον, σε μια προσπάθεια να τα εμποδίσουν. Λυπάμαι που τα γράφω, αλλά αυτή είναι η αλήθεια.
Μαζέψαμε στην Αθήνα, «διαμαντόπετρα στης Γης το δαχτυλίδι» πριν από τον πόλεμο, το μισό πληθυσμό της χώρας, χωρίς ανάλογες υποδομές, μετατρέποντάς την σε μια θερμική, πολεοδομική, ενδεχομένως και επισιτιστική βόμβα έτοιμη να σκάσει και σε μια «χαβούζα» όλο και πιο εξαθλιωμένων μεταναστών. Δεν μάθαμε τίποτα από τις μεγαπυρκαγιές της Πελοποννήσου και δεν τιμωρήσαμε κανένα για τη δηλητηρίαση της Πτολεμαϊδας, της Μεγαλόπολης ή του Ασωπού. Κάναμε «χημικό πόλεμο» στα θερμοκήπια της Κρήτης και της Μεσσηνίας, τώρα δύσκολα βρίσκεις αγρότη πάνω από 50 χρονών εκεί πέρα. Η αναισθησία εμπόρων και κυβερνώντων έφτασε να προτείνουν, στις σημερινές συνθήκες, πώληση με χαμηλές τιμές για ληγμένα τρόφιμα – όχι για να βοηθήσουν τους πεινασμένους και τους φτωχούς, αλλά για να μην τους τα μοιράζουν τζάμπα! Αντιμετωπίσαμε ως «κουλτουριάρικη ενασχόληση» τη φροντίδα για το περιβάλλον, τις προϋποθέσεις δηλαδή της επιβίωσής μας. Αλλά και μερικές φορές έγινε τέτοια. Στη δεκαετία του 1980, ένας φοβερός καύσων έπληξε την Ελλάδα, αλλά μόνο στην Αθήνα είχε χιλιάδες θύματα, αποδεικνύοντας με τον πιο απάνθρωπο τρόπο την έκταση των απειλών που προκαλέσαμε. ‘Ηταν μια ευκαιρία να τεθεί πολιτικά και δημόσια το πρόβλημα της Αθήνας. ‘Εψαξα να βρω τους φίλους μου οικολόγους, που τους εντόπισα τελικά μακριά από την πρωτεύουσα, σε ένα χρήσιμο και ευχάριστο συνέδριο για κάποιο θέμα στη Σαμοθράκη. Δεν σκεφτόντουσαν να γυρίσουν ή να κάνουν κάτι.
Αυτή η Ελλάδα θα δεχθεί, σύμφωνα με τους καλύτερους διεθνώς κλιματολόγους, σοβαρή απειλή, χρονικά μη δυνάμενη να προσδιορισθεί, από την κλιματική αλλαγή, αφού το νοτιοανατολικό τμήμα της Ευρώπης είναι αυτό που κινδυνεύει να πληγεί περισσότερο από όλη την ήπειρο από τις κλιματικές αλλαγές.
Η οικολογία ως «κουλτουριάρικη ενασχόληση»
Η υποχώρηση του προβληματισμού για την οικολογία και τα άλλα θέματα δεν μας κάνει ικανότερους, αλλά ανίκανους να τα αντιμετωπίσουμε. Στις ΗΠΑ, είναι τεράστια η πίεση των οργανωμένων συμφερόντων που θέλουν να αποτρέψουν τη λήψη μέτρων για την ανακοπή των κλιματικών αλλαγών ή που, ακόμα χειρότερα, επιδιώκουν να τις επιταχύνουν για κερδοσκοπικούς λόγους (π.χ. την εκμετάλλευση της Αρκτικής). Ως αποτέλεσμα αυτής της πίεσης, οι κλιματικές αλλαγές απουσίασαν σχεδόν ολοκληρωτικά από τη φετεινή προεκλογική εκστρατεία. Οι πολιτικοί στις ΗΠΑ, όπως και στην Ελλάδα, μπορούνε στις σημερινές συνθήκες όχι μόνο να λένε ότι θέλουν, ακόμα και να χρησιμοποιούν την επιρροή των μέσων για να χειραγωγούν την κοινωνία να σκέφτεται ότι θέλουν και με τους όρους που το θέλουν. Και μέσα και πολιτικοί είναι άλλωστε, στις περισσότερες περιπτώσεις, ταπεινοί υπάλληλοι του Χρήματος, της δύναμης που καταστρέφει τώρα τον κόσμο μας και απειλεί το Γένος και τον πλανήτη μας.
Αλλά βέβαια είναι δυσκολότερο να χειραγωγήσεις την πραγματικότητα, παρά τα μυαλά των ανθρώπων. Μερικές μέρες πριν τις εκλογές, η Φύση αποφάσισε να θυμίσει κι εκείνη τη δύναμή της στους δύο προεδρικούς υποψηφίους και τους πολίτες της ισχυρότερης χώρας του κόσμου, στέλνοντάς τους την «τέλεια καταιγίδα». Η κινητοποίηση του αμερικανικού κράτους υπό τον Ομπάμα απέτρεψε μια εκατόμβη θυμάτων – το πώς οργανώνει ένα κράτος και μια κοινωνία την άμυνά του είναι συνάρτηση των μέσων τους, είναι όμως ακόμα περισσότερο συνάρτηση και καθρέφτης της φύσης τους, όπως αποδεικνύει το παράδειγμα της καταστροφής της Νέας Ορλεάνης, που χρησιμοποιήθηκε για να περάσουν τα πιο ανάλγητα κοινωνικά σχέδια των νεοφιλελεύθερων και αυτό της φτωχής Κούβας που κατάφερε συχνά να μην έχει καθόλου θύματα από φοβερούς τυφώνες, όπως αυτόν που κατέστρεψε ολοσχερώς την Αϊτή.
(Αυτό που κάνουν οι στοιχειακές δυνάμεις της Φύσης στους Αμερικανούς πολιτικούς, το κάνουν οι στοιχειακές δυνάμεις της Ιστορίας και της Κοινωνίας στους ‘Ελληνες πολιτικούς, αδιαφορώντας παντελώς για την κενολογία τους, καταστρέφοντας τα κόμματα και τους πολιτικούς τους σχεδιασμούς, εκτινάσσοντας τους μεν και συντρίβοντας τους δε, με τη δύναμη ενός κοινωνικο-πολιτικού «Κινγκ- Κονγκ», που ξεπηδάει και ανδρώνεται στο υλικό υπόστρωμα που παράγει η «τήξη» κοινωνίας και οικονομίας)
Ο προβληματισμός στη χώρα μας μοιάζει αντιστρόφως ανάλογος προς την ένταση και το βάθος των αντικειμενικών προβλημάτων, σε όλους τους τομείς, γεγονός που ετοιμάζει νέες και χειρότερες καταστροφές. ‘Όπως αδιαφορούσαμε για την άνοδο του χρέους, έτσι αδιαφορούμε και για τις απειλές προς το περιβάλλον μας. Δεν συζητώ για τους ανενημέρωτους, αν και συχνά καλόπιστους ανθρώπους που, ορθώς εντοπίζοντας και υποπτευόμενοι την «ύπαρξη συνωμοσιών», αλλά μη διαθέτοντας τα μέσα να ξεχωρίσουν την παράνοια από τη λογική, νομίζουν, για διάφορους λόγους και εκ διαφόρων κινήτρων κινούμενοι, ότι και η ίδια η θεωρία της κλιματικής αλλαγής είναι μια «συνωμοσία». Αναφέρομαι και σε όσους πιστεύουν ότι επειδή αντιμετωπίζουμε κρίσιμα οικονομικά προβλήματα, μπορούμε να αγνοήσουμε τα υπόλοιπα, ακόμα και να κάνουμε ότι μας κατεβαίνει στο κεφάλι (και συνήθως βοηθάει την τσέπη). (Και η άλλη πλευρά της εξίσωσης πρέπει βέβαια να είναι σοβαρή. Να προσέχουμε που βάζουμε ανεμογγενήτριες, αλλά να βάζουμε).
Το μόνο που κάνουμε έτσι είναι να επιδεινώσουμε και το οικονομικό πρόβλημα, λόγω κόστους ανισορροπιών και καταστροφών που προκαλούμε. Είναι αυτοκτονία να χρησιμοποιούμε π.χ. εύφορη καλλιεργήσιμη γη για φωτοβολταϊκά. Αγνοούμε ότι το προσεγμένο περιβάλλον είναι δυνητικά τεράστιος οικονομικός πόρος. Μια Ελλάδα που θα πρόσεχε τον απαράμιλλο φυσικό της πλούτο και τα αμέτρητα μνημεία της, θα προγραμμάτιζε σοβαρά τον τουρισμό της, θα μπορούσε ευκολότατα να πολλαπλασιάσει τα τουριστικά της έσοδα.
Μόνο αντιμετωπίζοντας την κρίση/κρίσεις ως ευκαιρία/ευκαιρίες εθνικής αναγέννησης, μπορούμε να ελπίσουμε σε σωτηρία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου