Ευρώ: ένα νόμισμα κορώνα-γράμματα

sofokleous10

Το ευρώ αντιπροσωπεύει δεκαετίες διαπραγματεύσεων, σκληρής δουλειάς, διπλωματίας αλλά και ουτοπικού ρομαντισμού. Παρά τον πολυετή προγραμματισμό που χρειάστηκε για να εδραιωθεί το νέο νόμισμα, χρειάστηκαν λιγότερα από δέκα χρόνια για να φθάσει στο χείλος του γκρεμού.

Ήδη πριν από το 2010, οι συλλογικές παθογένειες του ευρώ είχαν κάνει την απειλητική τους εμφάνιση όχι μόνο στην απείθαρχη Ελλάδα, αλλά και στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία αλλά κυρίως την Ισπανία και την Ιταλία. Κάποιους συμφέρει να διαχωρίζουν την Ευρώπη στο φρόνιμο βορρά και τον άτακτο νότο, ρίχνοντας το φταίξιμο στον τρόπο ζωής των λαών της Μεσογείου για την τωρινή κατάσταση. Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική και έχει να κάνει με τον ίδιο τον κοινωνικό ιστό των λαών της Ευρώπης.

Ιστορικά το νόμισμα μιας χώρας δεν αναντακλά μόνο την παρούσα δημοσιονομική της θέση αλλά και την πορεία της στο χρόνο – είναι ένας συνδετικός κρίκος για τους πολίτες μέσα από τον οποίο καλούνται να συνταχθούν. Το νόμισμα αποτελεί κομμάτι της συνείδησης των πολιτών και πολύ συχνά η αξία του παίζει δευτερεύοντα ρόλο σε σχέση με την συναισθηματική φόρτιση που το περιβάλλει. 'Υπερβολές' αναφωνούν οι ευρωπαϊστές – ίσως όχι απαραίτητα όμως.

Η ωμή πραγματικότητα με την οποία αντιμετωπίζεται σήμερα το κοινό νόμισμα υπογραμμίζει γλαφυρά την έλλειψη συναισθήματος γύρω από την ύπαρξη του. Ακόμα και στην Ελλάδα, που γιόρτασε όσο λίγοι την είσοδο της στην ευρωζώνη, ο αποχαιρετισμός στην πολύπαθη δραχμή ήταν συγκινητική για πολλούς. Το ευρώ είναι απλώς ένα τραπεζικό τέχνασμα – δεν αποτελεί ταυτότητα κανενός και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει εύκολα. Και για αυτό το λόγο αποτελεί 'μονόδρομο' (όπως συνεχώς δηλώνουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες) μόνο εφόσον συνεχίζει να είναι κερδοφόρο για κάποιους τουλάχιστον...

Ας αναλογιστούμε τι σήμαινε το ευρώ για τις χώρες που το αποδέχτηκαν: μια δίοδος προς την κοινή αγορά, χωρίς δασμούς, μια αγορά εκατομυρίων πολιτών με άμεση σύγκριση τιμών προϊόντων και υπηρεσιών όπου ο ανταγωνισμός θα δρούσε σε πανευρωπαϊκό πλέον επίπεδο. Σε θεωρητικό επίπεδο, γιατί σπάνια τελικά συγκρίνουμε την τιμή του γάλατος στην Ισπανία και στην Αυστρία και τελικά γιατί να το κάνουμε; Όταν οι μισθοί παρουσιάζουν ακόμα τόσο μεγάλες διαφορές, πως μπορούμε να συγκρίνουμε τιμές αγαθών;

Ο μοναδικός 'πολιτισμικός' λόγος ύπαρξης του ευρώ ήταν ότι αποτελούσε ακρογωνιαίο λίθο στην οικοδόμηση μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Και εδώ φυσικά έγινε το μεγάλο λάθος – διότι πέρα από ένα όραμα η κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα είναι πολύ χαμηλά στη λίστα των στοιχείων που συνθέτουν το χαρακτήρα του μέσου Ευρωπαίου πολίτη. Με άλλα λόγια πολλοί από εμάς αισθανόμαστε πρώτα Έλληνες, Σλοβένιοι, Γάλλοι, σύζυγοι, άνεργοι, δημιουργοί, τεχνίτες και μετά Ευρωπαίοι.

Το κοινό νόμισμα αντί να εντείνει τη διαδικασία δημιουργίας κοινής συνείδησης 'έριξε φως' στα τεράστια χάσματα που χωρίζουν τις εθνικές ιδιοσυγκρασίες εντός της ευρωζώνης. Η ένωση όχι μόνο δεν επιταχύνθηκε με την είσοδο κάθε χώρας στην ευρωζώνη αλλά μάλλον εμποδίστηκε κιόλας. Και όταν οι διαφορές ιδιοσυγκρασίας μεταφράστηκαν ταχύτατα σε διαφορές δημοσιονομικής συμπεριφοράς το μίγμα έγινε εκρηκτικό. Οι πιέσεις που δέχεται το ευρώ είναι σημαντικές αλλά και το 'πείραμα' δημιουργίας νέου νομίσματος σε τέτοια κλίμακα δεν έχει ιστορικό προηγούμενο.

Το προφίλ του ευρώ είναι ταυτισμένο με το προφίλ της Ευρωπαϊκής Ένωσης: παρορμητική σε δηλώσεις, συγκρατημένη στις δράσεις της και πλέον με ένα έκδηλο έλλειμα οράματος για το μέλλον. Η δημιουργία της ευρωζώνης δεν ήταν επιτακτική – ακόμα και σήμερα πολλοί παραδέχονται πως ήταν μάλλον 'πειραματική' αν πρέπει να την περιγράψουμε με μια μόνο λέξη.

Το ευρώ δεν είναι σύμβολο των κοινών αγώνων των Ευρωπαίων – γιατί δεν υπάρχουν κοινοί αγώνες. Ούτε ανοίγει το δρόμο για ένα κοινό μέλλον, διότι πια είναι φανερό ότι ο δρόμος των Ελλήνων είναι πολύ πολύ διαφορετικός από εκείνο των Γερμανών ή των Γάλλων. Τι λοιπόν εκπροσωπεί πραγματικά πλέον το ευρώ εκτός από την απειλή της 'επόμενης μέρας'; Πιθανώς το ευρώ θα επιβιώσει και θα ανακάμψει – ποιος θα ικανοποιηθεί από την έκβαση αυτή είναι μια σημαντική ερώτηση. Αλλά μόνο η ιστορία θα την κρίνει.