Απομυθοποιώντας την Ισλανδία

Αναδημοσιεύτηκε από την Ελεύθερη Λαϊκή Αντιστασιακή Συσπείρωση

του Γιάννη Βαρουφάκη
Αναδημοσιεύεται από το HOTDOC που κυκλοφορεί

Για να μην υπάρξει παρεξήγηση, τρέφω εκτίμηση στους Ισλανδούς, οι οποίοι πράγματι αντιμετώπισαν με γενναιότητα και αξιοπρέπεια τη δική τους κρίση, ψηφίζοντας κατά συρροή εναντίον των πολιτικών που, όπως οι δικοί μας ηγέτες, τους έλεγαν ότι τα εγκλήματα των εχόντων πρέπει, «για το καλό της χώρας», να τα πληρώσουν οι μη έχοντες. Όμως νιώθω την ανάγκη να αντικρούσω τη διαδεδομένη στη χώρα μας άποψη ότι η Ισλανδία αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση και χώρα όπου, τελικά, θριάμβευσε το δίκιο.

Μετά την κατάρρευση των τραπεζών της Ισλανδίας, η οποία επέφερε την πτώχευση του δημοσίου, Άγγλοι, Ολλανδοί, ΔΝΤ και ΕΕ απαιτούσαν τα χρέη αυτά να τα αποπληρώσουν στο διηνεκές, οι Ισλανδοί πολίτες μέσω της φορολογίας. Ευτυχώς, μέσω δημοψηφισμάτων, οι πολίτες απέρριψαν αυτές τις απαιτήσεις. Όμως, στο μεταξύ, οι πιστωτές (δηλαδή οι ομολογιούχοι) των πτωχευμένων Ισλανδικών τραπεζών πούλησαν το δικαίωμα είσπραξης των χρεών αυτών σε επαγγελματίες ύαινες των χρηματαγορών – στα λεγόμενα ταμεία υαινών (vulture funds) που αγοράζουν το χρέος ενός κακομοίρη χρεοκοπημένου για ψίχουλα και κατόπιν τον κυνηγούν επ’ άπειρο, προσπαθώντας να του πάρουν με απειλές και μακροχρόνιες δίκες ό,τι μπορέσουν.

Εκείνη την εποχή, η ιδιοκτησία των Ισλανδικών τραπεζών είχε περάσει στο κράτος, καθώς κανείς ιδιώτης δεν ήταν τρελός να αναλάβει τα χρέη τους. Η ιδέα της κυβέρνησης ήταν να αξιολογήσει την εναπομείνασα αξία τους και να αποπληρώσει τους δανειστές των τραπεζών ανάλογα – με ένα μεγάλο κούρεμα το οποίο θα αντανακλούσε την κατά πολύ μειωμένη ικανότητα αποπληρωμής των στεγαστικών, καταναλωτικών και επαγγελματικών δανείων των Ισλανδών πολιτών. Νάσου όμως το ΔΝΤ, το οποίο «σύστησε» στην κυβέρνηση να εφαρμόσει ένα «πρόγραμμα μεγιστοποίησης των ποσοστών επιστροφής» προς τους δανειστές των τραπεζών. Υπό αυτή την πίεση, η κυβέρνηση σύναψε μα τις ύαινες των χρηματαγορών μια συμφωνία που, από τότε, λειτουργεί ως «άδεια κυνηγιού» – όπου στο παίγνιο αυτό κυνηγός είναι οι ύαινες (τα vulture funds) και θύματα οι Ισλανδοί πολίτες που χρωστούν στις πτωχευμένες τράπεζες!

Το ενδιαφέρον στην ιστορία είναι η εξής διαφοροποίηση του χρέους των επιχειρήσεων από το στεγαστικό χρέος των οικογενειών: Ενώ τα χρέη των επιχειρηματιών κουρεύτηκαν κατά 60% και 70%, τα στεγαστικά δάνεια των νοικοκυριών κουρεύτηκαν μόνο τόσο όσο χρειαζόταν ώστε το μέγεθος του χρέους που παραμένει να μην υπερβαίνει την αξία του σπιτιού. Αυτό δημιούργησε μεγάλες ανισότητες, καθώς για κάποιον που είχε δανειστεί πολλά και η αξία του σπιτιού του έπεσε πολύ, το κούρεμα ήταν μεγάλο. Για έναν όμως μεγαλύτερης ηλικίας Ισλανδό που είχε ξεπληρώσει ένα μεγάλο μέρος του δανείου του, το κούρεμα ήταν μηδενικό, την ώρα που το εισόδημά του είχε κουρευτεί κατά 80%!

Συμπερασματικά, βλέπουμε ότι ακόμα και στην Ισλανδία, όπου ο λαός δεν «μάσησε» και απέρριψε μέσα από δημοψηφίσματα την ιδέα ότι του αξίζει η σκλαβιά στα κάτεργα του χρέους ώστε να μην χάσουν εκείνοι που το δημιούργησαν «παίζοντας» στις αγορές, η πλάστιγγα της δικαιοσύνης αρνείται να γείρει προς τη μεριά του δίκιου. Εκεί που στις περασμένες κρίσεις (π.χ. στον Μεσοπόλεμο, αλλά και στις δεκαετίες του 1970 και του 1980) καταστρέφονται παράλληλα τα χρέη των οφειλετών και τα «δικαιώματα» των δανειστών σε εκείνα τα χρέη, στη σημερινή κρίση βλέπουμε κάτι πρωτόγνωρο: τα μη εξυπηρετούμενα, λόγω της κρίσης, χρέη να παραμένουν εγγεγραμμένα στα κιτάπια των υαινών, των τοκογλύφων, των τραπεζών των ίδιων, ώστε με κρατική και διακρατική παρέμβαση να δύναται το πτωχευμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα να διατηρεί σε ομηρία την υπόλοιπη κοινωνία. Πρόκειται για μια μετεξέλιξη του καπιταλισμού (όπου υποτίθεται ότι «κερδίζουν» τον αγώνα επιβίωσης οι «πετυχημένοι») σε αυτό που ονομάζω πτωχοτραπεζοκρατία: ένα καθεστώς όπου όσο μεγαλύτερη είναι η ζημία του τραπεζίτη τόσο μεγαλύτερη και η εξουσία του χρηματοπιστωτικού συστήματος επί της κοινωνίας.