Κρίση; Ποια κρίση;

sofokleous10

Τι συνιστά τελικά μια κρίση; Η οικονομική ύφεση, η υψηλή και μακροχρόνια ανεργία, η φτώχεια, ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός, μια απότομη πτώση στη συναλλαγματική ισοτιμία, τα δημοσιονομικά ελλείμματα, το υψηλό κόστος δανεισμού, ή μήπως η πολιτική δυσλειτουργία; Οι περισσότεροι θα συμφωνούσαν ότι μερικά και μόνο από τα παραπάνω είναι ενδεικτικά μιας κρίσης. Αλλά, ενώ η Ευρώπη θεωρείται ότι είναι στο έλεος της κρίσης, μόνο μερικά από τα φαινόμενα αυτά παρατηρούνται, και σε λίγες μόνο χώρες της ευρωζώνης.

Γιατί λοιπόν υπάρχει η κρίση της Ευρωζώνης, και τι την καθορίζει; Ξανά και ξανά, υποστηρίζεται ότι το ενιαίο νόμισμα δεν ταιριάζει με τις διαφορετικές ανάγκες των χωρών μελών, και ότι η μη βιώσιμη οικονομική διαφορά τελικά θα οδηγήσει στη διάλυση του ευρώ.

Οι τεράστιες αποκλίσεις που αναφέρονται, συχνά περιλαμβάνουν διαφορές στους ρυθμούς ανάπτυξης, τη δημιουργία θέσεων εργασίας, και τα ποσοστά ανεργίας, καθώς και δραματικές ανισότητες σε ισοζύγια, τα οποία μπορεί να είναι ανιχνεύσιμα και σε διαφορές στο κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Όλες αυτές οι εξελίξεις είναι πλέον ορατές στην ευρωζώνη.

Αλλά, αν αναρωτηθεί κανείς τι θα μπορούσε να διέπει τις διαφορές αυτές θα πρέπει να κοιτάξει και σε μη βιώσιμες πολιτικές που εκτείνονται σε χώρες και εκτός της ευρωζώνης.

Επιπλέον, υπάρχουν χώρες με δημόσια χρέη όσο μεγάλα, αν όχι μεγαλύτερα, από εκείνα στην περιφέρεια της Ευρώπης - οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ιαπωνία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Άλλες χώρες, όπως η Νορβηγία και η Ελβετία, παρουσιάζουν πλεονάσματα που υπερβαίνουν το 10% του ΑΕΠ τους, αλλά αντιστέκονται στην ανατίμηση του νομίσματος τους.

Αξίζει να θυμηθούμε ότι, για τη δεκαετία μέχρι το 2005, η Γερμανία είχε χαρακτηριστεί ως μη ανταγωνιστική όταν εισήλθε στην ευρωζώνη, λόγω των υπερβολικών μισθολογικών αυξήσεων και των τιμών μετά την επανένωση της χώρας – αποτελούσε μάλιστα το «μεγάλο ασθενή της Ευρώπης.» Πρόβλημα που έκτοτε ξεπεράστηκε μέσα από διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ανέλαβε η χώρα στο πλαίσιο του ενιαίου νομίσματος.

Γιατί, λοιπόν, υπάρχει τόση αμφιβολία ότι το ευρώ μπορεί να επιβιώσει; Μερικοί λένε ότι οι προσπάθειες για την εφαρμογή υγιών πολιτικών στις περιφερειακές χώρες είναι καταδικασμένες να αποτύχουν. Θυσιάζεται η δημοκρατία στις χώρες αυτές με στόχο να διατηρήσουν τη νομισματική ένωση άθικτη αλλά με πάρα πολύ υψηλό τίμημα.

Στην πραγματικότητα, οι προσπάθειες των κυβερνήσεων και των διεθνών οργανισμών δείχνει τον δρόμο προς περισσότερο βιώσιμες λύσεις. Ποιος θα πίστευε ότι το δημοσιονομικό σύμφωνο που εγκρίθηκε το Μάρτιο θα ήταν δυνατόν; Και, παρά τις διακυμάνσεις, δεν υπήρξε και σημαντική μείωση των ασφάλιστρων κινδύνου για τις προβληματικές χώρες, χωρίς να ανέβει τελικά το κόστος χρηματοδότησης των πιστωτών χωρών;

Οι έξυπνες λύσεις θα είναι αυτές που αποτρέπουν τον ηθικό κίνδυνο θα πρέπει να είναι σε θέση να αποτρέψουν και τον πανικό, να μειώσουν τα ασφάλιστρα κινδύνου, και να επιτρέπουν την πληρέστερη αξιοποίηση των πόρων. Για παράδειγμα, η μεταναστευτικη ροή θα πρέπει οπωσδήποτε να γίνει πιο εύκολη και πιο ελκυστική. Τα υψηλά επίπεδα ανεργίας, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων ειδικευμένων εργαζομένων, θα μπορούσε να αποφευχθεί εάν οι χώρες που χρειάζονται μετανάστες για να ενδυναμώσουν το δικό τους εργατικό δυναμικό ήταν σε θέση να τους προσελκύσουν.

Το μοντέλο για το μέλλον των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης είναι η Ελβετία, μια χώρα με τέσσερις γλώσσες και εθνικότητες, φορολογικά ισχυρές υπο-εθνικές μονάδες (καντόνια), ένα πρώτης τάξεως νόμισμα, και μια ομοσπονδιακή κυβέρνηση και ένα κοινοβούλιο που ασκεί γνήσια, αν όχι περιορισμένη, δημοσιονομική εξουσία.

Εάν η ΕΕ εκμεταλλευόταν το μεγαλύτερο μέρος των αρμοδιοτήτων που έχει ήδη, και διοικούσε πιο αποτελεσματικά, η Ένωση στο σύνολό της θα μπορούσε να καταφέρει ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη για τουλάχιστον την επόμενη δεκαετία, με 2,5% ετήσιο ρυθμό τουλάχιστον. Πιο γενναιόδωρη στήριξη για τις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα είναι απαραίτητη, επειδή το ευρώ θα πρέπει να διατηρηθεί (αν και όχι απαραιτήτως στη βάση μιας ευρύτερης ευρωζώνης).

Οι χρηματοπιστωτικές αγορές θα πειστούν πιο εύκολα αν η στήριξη αυτή συνδυαστεί με την αποδοχή του δημοσιονομικού συμφώνου, μαζί με τεχνική βοήθεια για την ενίσχυση της διακυβέρνησής των χωρών. Στην Ελλάδα θα πρέπει να δώσουν την τεχνογνωσία τους αξιωματούχοι από τις ΗΠΑ για την καταπολέμηση της διαφθοράς, ειδικοί από την Ιταλία για τη φορολογική απόδοση, εμπειρογνώμονες από τη Γερμανία για τις ιδιωτικοποιήσεις, και Ισπανοί  επαγγελματίες του τουρισμού έτσι ώστε να επιταχυνθεί ο ρυθμός εκσυγχρονισμού.

Όλα αυτά συνοψίζονται σε ένα νέο Σχέδιο Μάρσαλ για την περιφέρεια. Αναγνωρίζοντας έτσι ότι αυτό που χρειάζονται περισσότερο οι προβληματικές χώρες της Ευρώπης δεν είναι τα χρήματα, αλλά ο σχεδιασμός και η διοικητική ικανότητα για να τα διαθέσουν πιο αποτελεσματικά. Κατά την τελευταία δεκαετία, η Ελλάδα  μπορούσε να απορροφήσει μόνο το ένα πέμπτο των κεφαλαίων εκσυγχρονισμού της ΕΕ στη διάθεσή της. Δεν θα έπρεπε να είναι έτσι τότε, και η Ευρώπη δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά να το αφήνει να συνεχίσει έτσι και τώρα.