Η ΕΕ αντιμέτωπη με μεγάλη υπαρξιακή κρίση

του Κώστα Μελά

Η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με μια μεγάλη υπαρξιακή κρίση ,ίσως για πρώτη φορά στη βραχυχρόνια ζωή της.  Η κρίση είναι πολυεπίπεδη και αντανακλά τις αδυναμίες αρχιτεκτονικής δόμησης του ενιαίου νομίσματος. Διαρκούσης και συνεχώς οξυνόμενης της κρίσης αποκαλύπτεται ότι ο υποτιθέμενος ισχυρός πυλώνας της ενωσιακής διαδικασίας στη βάση του οποίου θα έπρεπε να στηριχθεί το ευρώ, με στόχο την επικύρωση του στην αγορά ως αποθεματικό νόμισμα , δηλαδή το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα , βρίσκεται σε βαθειά κρίση. Μάλιστα σε μια κρίση την οποία αποφεύγει εμμέσως πλην σαφώς να αναγνωρίσει ως τέτοια η ηγεσία της ΕΕ. Αυτό είναι και το πλέον επικίνδυνο..  Η ύπαρξη «κρυμμένων σκελετών» στα ντουλάπια των ευρωπαϊκών τραπεζών οφείλεται σε πολλούς λόγους που σχετίζονται με την ίδια τη λειτουργία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος[1] . 

Σύμφωνα με όσα έχουν συμβεί μέχρι σήμερα , μόνο εκ των υστέρων και με μεγάλη καθυστέρηση έχουμε διορθωτικές παρεμβάσεις σε επιμέρους τραπεζικά ιδρύματα που παρουσιάζουν προβλήματα που δεν μπορούν πλέον να αποκρυβούν.  Έχει ιδιαίτερη σημασία ότι όλοι σχεδόν οι διεθνείς οργανισμοί θέτουν το ζήτημα σε πρώτο πλάνο.

Τόσο το ΔΝΤ όσο και ο ΟΟΣΑ προειδοποιούν για την κρισιμότητα που έχει η κατάσταση του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού τομέα για την παγκόσμια οικονομία.

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ[2] , η Ευρώπη πρέπει να υιοθετήσει ένα μαζικό πρόγραμμα αγοράς προβληματικών στοιχείων ενεργητικού των τραπεζών, ύψους 700 δισ. ευρώ, αντιστοίχου του TARP (Troubled Asset Relief Program) που εφάρμοσαν οι ΗΠΑ για να ενισχύσουν τις τράπεζές τους το 2008 . «Η αντιμετώπιση του προβλήματος του τραπεζικού συστήματος απαιτεί μία μαζική, τύπου TARP, 'ένεση' κεφαλαίων, με εγγύηση τις μετοχές των τραπεζών που τελικά δεν θα στοίχιζε τίποτε στους φορολογούμενους». «Χρειάζονται περίπου 700 δισ. ευρώ έως 750 δισ. ευρώ για να είναι οι τράπεζες καλά κεφαλαιοποιημένες». Το πρόγραμμα TARP, που εφαρμόσθηκε στο απόγειο της μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης στις ΗΠΑ για να ανακεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες, είχε εκτιμηθεί αρχικά ότι θα κόστιζε 700 δισ. δολάρια, αλλά τελικά δαπανήθηκαν μόνο τα 431 δισ. δολάρια, μεγάλο μέρος των οποίων έχει ήδη επιστραφεί από τις τράπεζες στο αμερικανικό δημόσιο, ενώ η αμερικανική κυβέρνηση κατέχει ακόμη μετοχές σε περίπου 350 τράπεζες. 


Βέβαια ο οργανισμός δεν αναφέρει ότι παράλληλα χρησιμοποιήθηκαν μεγάλος αριθμός συμβατικών και μη συμβατικών μέσων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ για την σταθεροποίηση του συστήματος. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη [3]σωρευτικά , απαιτήθηκαν περίπου 29 τρις δολάρια για τη διάσωση της αμερικανικής οικονομίας και πρωτίστως του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Η οικονομική κρίση «εγείρει ερωτήματα όσον αφορά τη βιωσιμότητα της ευρωζώνης», προειδοποιεί το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ)[4] σε έκθεσή  του  και καλεί τους Ευρωπαίους να δημιουργήσουν άμεσα μια τραπεζική ένωση και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) να παράσχει ρευστότητα στην οικονομία.

 «Οι αρνητικές συσχετίσεις ανάμεσα στα δημοσιονομικά των κρατών, τις τράπεζες και την πραγματική οικονομία είναι πιο ισχυρές από ποτέ», επισημαίνει και ζητεί την εξυγίανση της κατάστασης με την άμεση δημιουργία μιας τραπεζικής ένωσης σε επίπεδο ευρωζώνης, η οποία θα έχει μια κοινή επίβλεψη, μια εγγύηση των καταθέσεων και μια αρχή που θα είναι επιφορτισμένη με τη διαχείριση των ανεπαρκειών των τραπεζών. Έχουμε αναφερθεί εκτενώς στο τι σημαίνει τεχνικά  και τι πολιτικές προϋποθέσεις τίθενται για τη δημιουργία μιας τέτοιας τραπεζικής ένωσης[5]. Απλά εδώ σημειώνω ότι είναι δύσκολο αν όχι ακατόρθωτο να δημιουργηθεί ένας τέτοιος εποπτικός μηχανισμός που θα έχει πράγματι τη δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης, οι συγκρούσεις  συμφερόντων είναι τεράστιες. Επίσης για να υπάρξουν εγγυήσεις των καταθέσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο θα πρέπει εξ ‘ αρχής και απαράκλητα να εγγυηθεί η ΕΕ ότι καμιά χώρα δεν μπορεί να αποχωρήσει από το ευρώ. Κάτι που δεν μπορεί να συμβεί με την ακολουθούμενη   πολιτική αλλά και την δεδομένη αρχιτεκτονική του ενιαίου νομίσματος.

Για να καταπολεμηθεί η κρίση, η ΕΚΤ έχει επίσης να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο με ένα πρόγραμμα παροχής ρευστότητας. «Δεδομένου ότι ο πληθωρισμός είναι μικρός και μειωμένος, η ΕΚΤ έχει την δυνατότητα να χαμηλώσει τα επιτόκιά της και να πάρει άλλα μη συμβατικά μέτρα που θα ελαφρύνουν την πίεση ορισμένων αγορών», υπογραμμίζει το ΔΝΤ. Αυτό μπορεί να γίνει με μια πολιτική «ποσοτικής χαλάρωσης» από την πλευρά της ΕΚΤ, μέσω ενός προγράμματος αγοράς κρατικών ομολόγων. Το ΔΝΤ τάσσεται επίσης υπέρ μιας νέας επιχείρησης βραχυπρόθεσμου δανεισμού των τραπεζών από την ΕΚΤ (LTRO)[6]. 

Μέσα σε αυτό το δυσμενές  έως και αδιέξοδο περιβάλλον η ΕΕ δεν έχει ακόμα προχωρήσει στη βοήθεια προς τις ισπανικές τράπεζες.   Σε συμφωνία για το πακέτο βοήθειας προς τη Μαδρίτη για την ανακεφαλαιοποίηση των ισπανικών τραπεζών αναμένεται να καταλήξουν την Παρασκευή οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης, με μόνη «εκρεμμότητα» το συνολικό ύψος του δανείου, που θα προσδιοριστεί επακριβώς  το Σεπτέμβριο.  

Η Φινλανδία και Ισπανία έχουν ήδη καταλήξει στις εγγυήσεις που θα δοθούν στο Ελσίνκι για να συμμετάσχει στο πακέτο -την στιγμή όμως που τα προβλήματα στην Ισπανία εντείνονται, με τα spread της να σκαρφαλώνουν παρά το πακέτο λιτότητας «μαμούθ» και τους Ισπανούς να βγαίνουν σχεδόν καθημερινά στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν κατά των περικοπών. Οι υπουργοί της Ευρωζώνης αναμένεται να δώσουν το τελικό «ναι» στο μνημόνιο συμφωνίας με τη Μαδρίτη που θα καθορίζει τους όρους με τους οποίους θα χορηγηθεί η βοήθεια. 

Η πρώτη δόση, ύψους 30 δισ. ευρώ, θα δοθεί άμεσα και το σύνολο του πακέτου -σε όποιο ύψος κι αν φτάσει τελικά- θα έχει εκταμιευτεί μέχρι το τέλος του 2013.Η Ευρωζώνη έχει συμφωνήσει, κατ' αρχάς, να διαθέσει ποσό «μέχρι και 100 δισ. ευρώ» για την στήριξη. Το τελικό ύψος θα καθοριστεί μετά την ολοκλήρωση και των διαγνωστικών ελέγχων που πραγματοποιούν ανεξάρτητοι φορείς στις ισπανικές τράπεζες -οι υπολογισμοί ΔΝΤ και των πρώτων ελέγχων τοποθετούν τις ανάγκες περί τα 60 δισ. ευρώ. 

Παράλληλα, η Κομισιόν φρόντισε την Πέμπτη να ξεκαθαρίσει πως το δάνειο θα δοθεί για την στήριξη του τραπεζικού τομέα «και μόνο» -διαψεύδοντας έτσι δημοσιεύματα που ήθελαν όσα χρήματα από το δάνειο δεν πάνε τελικά στην ανακεφαλαιοποίηση, να αξιοποιηθούν για την αγορά ισπανικών ομολόγων.

Επίσης  έγινε γνωστό ότι στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης των ισπανικών τραπεζών  , σε όσες τράπεζες θα δοθεί βοήθεια  , θα κληθούν όχι μόνο οι μέτοχοι να συμμετάσχουν «μέσω κουρέματος» στην ανακεφαλαιοποίηση , αλλά και οι κάτοχοι των προνομιακών μετοχών   που κατά κόρον αφορούν σε λαϊκά στρώματα που είχαν επενδύσει τις αποταμιεύσεις τους [7] . Περίπου  687 χιλιάδες άνθρωποι κατείχαν περίπου 22,5 δις ευρώ προνομιακών μετοχών μέχρι το Μάιο του 2011. Πρόκειται για  διάλυση επί της ουσίας ενός τρόπου ζωής που είχε επιβληθεί στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.

ΚΩΣΤΑΣ  ΜΕΛΑΣ.  20.07.2012.

---

[1] Δες: Κ. Μελάς , Σύγχρονες Κρίσεις του Παγκόσμιου Χρηματοπιστωτικού Συστήματος, ΑΑ. Λιβάνη, 2011.

[2] Δηλώσεις του  αναπληρωτή διευθυντή χρηματοπιστωτικών και επιχειρηματικών υποθέσεων του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) κ. Άντριαν Μπλάντελ - Βίγκναλ., στην Market  Watch.

[3] James Felkerson, $29,000,000,000,000: A Detailed Look at the Fed’s Bailout by Funding Facility and Recipient, WP No. 698,December 2011, Levy Institute.

[4] IMF, Global Financial Stability Report, Market Update , July 16, 2012.

[5] http://www.kostasmelas.gr/2012/07/28-29-2012.html

[6] Αξίζει να αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο στο πως ενέργησε η FED σε σχέση με την ΕΚΤ.

[7] Bloomberg.com, Spanish Bank Bailout Means Forcing Losses on Cooks , Pensioners, July 12, 2012.