Η ψευδαίσθηση της Αμερικανικής ευημερίας

sofokleous10

Ενώ ο κίνδυνος μιας άτακτης κρίσης στην ευρωζώνη αναγνωρίζεται πλέον ευρέως, έχει επικρατήσει μια πιο αισιόδοξη άποψη των Ηνωμένων Πολιτειών. Για τα τελευταία τρία χρόνια, όλοι συμφωνούν ότι η αμερικανική οικονομία ήταν στα πρόθυρα μιας ισχυρής και αυτοσυντηρούμενης ανάκαμψη που θα μπορούσε να αποκαταστήσει δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης. Αυτό αποδείχθηκε ότι ήταν λάθος, όπως έδειξε η επώδυνη διαδικασία απομόχλευσης του ισολογισμού - αντικατοπτρίζοντας το υπερβολικό χρέος στον ιδιωτικό τομέα, και στη συνέχεια τη μεταφορά του στο δημόσιο τομέα. Όλα δείχνουν ότι η ανάκαμψη θα παραμείνει, στην καλύτερη περίπτωση, κάτω από τα αναμενόμενα επίπεδα για πολλά χρόνια ακόμα.

Ακόμη και φέτος, αναμενόταν – λανθασμένα - ανάκαμψη παραπάνω από την ετήσια αύξηση του ΑΕΠ – δηλαδή ανώτερη του 3%. Αλλά το πρώτο εξάμηνο ο ρυθμός ανάπτυξης φαίνεται να είναι πιο κοντά στο 1,5%, ακόμα χαμηλότερο από το ζοφερό 1,7% του 2011. Και τώρα, παρά τις λάθος εκτιμήσεις για το πρώτο εξάμηνο του 2012, πολλοί επαναλαμβάνουν το παραμύθι ότι ο συνδυασμός χαμηλότερων τιμών πετρελαίου, αύξησης των πωλήσεων αυτοκινήτων, ανάκτησης των τιμών των ακινήτων, και αναζωπύρωσης της παραγωγής των ΗΠΑ θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους και νέες δυνατότητες ανάπτυξης από το 2013.

Η πραγματικότητα είναι όμως η αντίθετη: για διάφορους λόγους, η ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί περαιτέρω κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012 και θα είναι ακόμη χαμηλότερη το 2013 - καταδεικνύοντας στασιμότητα της οικονομίας. Πρώτον, η ανάπτυξη κατά το δεύτερο τρίμηνο επιβραδύνθηκε από το μέτριο 1,8% τον Ιανουάριο-Μάρτιο, καθώς η δημιουργία θέσεων εργασίας - κατά μέσο όρο 70.000 το μήνα - έπεσε απότομα.

Δεύτερον, οι φόβοι ότι ο «δημοσιονομικός γκρεμός» - η αυτόματη αύξηση της φορολογίας μαζί με περικοπές δαπανών για το τέλος του τρέχοντος έτους - θα κρατήσει τις δαπάνες και την ανάπτυξη χαμηλότερα από το δεύτερο εξάμηνο του 2012.

Τρίτον, ο δημοσιονομικός γκρεμός θα ισοδυναμούσε με μια μείωση της τάξεως του 4,5% του ΑΕΠ για την ανάπτυξη το 2013, αν όλες οι φοροαπαλλαγές και οι μεταφορές πάψουν και θεσπιστούν δρακόντειες περικοπές στις δαπάνες. Φυσικά, η μείωση θα είναι πολύ μικρότερη, αφού οι αυξήσεις των φόρων και οι περικοπές δαπανών θα είναι μάλλον ηπιότερες.

Τέταρτον, η αύξηση της κατανάλωσης κατά τα τελευταία τρίμηνα δεν αντανακλά την αύξηση των πραγματικών μισθών (οι οποίοι στην πραγματικότητα σημειώνουν πτώση). Αντίθετα, η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος (και κατά συνέπεια της κατανάλωσης) έχει διατηρηθεί στα περσινά επίπεδα μέσα από  ​​$ 1,4 τρις σε φορολογικές περικοπές και εκτεταμένες μεταβιβαστικές πληρωμές, πράγμα που σημαίνει ακόμα ένα $1,4 τρις στο δημόσιο χρέος.

Το 2013, καθώς οι μεταβιβαστικές πληρωμές θα έχουν καταργηθεί σταδιακά, όπως και ορισμένες φορολογικές ελαφρύνσεις, το διαθέσιμο εισόδημα και η αύξηση της κατανάλωσης θα μειωθούν. Οι ΗΠΑ θα κληθούν τότε να αντιμετωπίσουν όχι μόνο τις άμεσες επιπτώσεις της δημοσιονομικής επιβράδυνσης, αλλά και τις έμμεσες επιπτώσεις που θα έχει αυτό στις ιδιωτικές δαπάνες.

Πέμπτον, τέσσερις εξωτερικές δυνάμεις θα εμποδίσουν την περαιτέρω ανάπτυξη των ΗΠΑ: μια επιδείνωση της κρίσης της ευρωζώνης - μια όλο και πιο ανώμαλη προσγείωση για την Κίνα - μια γενικευμένη επιβράδυνση για τις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, εξαιτίας κυκλικών παραγόντων (αδύναμη ανάπτυξη στις ανεπτυγμένες χώρες) και διαρθρωτικών αιτιών (ένα κρατικό- καπιταλιστικό μοντέλο που μειώνει τις δυνατότητες ανάπτυξης) - και ο κίνδυνος ανόδου των τιμών του πετρελαίου το 2013, καθώς οι διαπραγματεύσεις και οι κυρώσεις αποτυγχάνουν να πείσουν τελικά το Ιράν να εγκαταλείψει το πυρηνικό του πρόγραμμα.

Οι πολιτικές απαντήσεις θα έχουν πολύ περιορισμένη επίδραση στην επιβράδυνση που απορρέουν της οικονομίας των ΗΠΑ προς την στασιμότητα: ακόμη και με μια ήπια μόνο δημοσιονομική επιβράδυνση, το δολάριο είναι πιθανό να ενισχυθεί καθώς η κρίση στην ευρωζώνη αποδυναμώνει το ευρώ και η παγκόσμια αποστροφή κινδύνου επιστρέφει. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) θα προβεί σε μεγαλύτερη ποσοτική χαλάρωση φέτος, αλλά θα είναι αναποτελεσματική: τα μακροπρόθεσμα επιτόκια είναι ήδη πολύ χαμηλά, και μειώνοντας τα περαιτέρω δεν θα αυξήσει την κατανάλωση. Μάλιστα, οι πιστώσεις έχουν παγώσει, με τις τράπεζες να συγκεντρώνουν χρήματα υπό τη μορφή πλεονάζοντος αποθεματικού. Επιπλέον, το δολάριο είναι απίθανο να αποδυναμωθεί όσο άλλες χώρες πραγματοποιούν επίσης ποσοτική χαλάρωση.

Ομοίως, η σοβαρότητα της ασθενέστερης ανάπτυξης κατά πάσα πιθανότητα θα εκμηδενίσει το αποτέλεσμα της αύξησης στις τιμές μετοχών από την ποσοτική χαλάρωση, δεδομένου ότι οι αποτιμήσεις των μετοχών σήμερα δεν είναι τόσο υποτονικές όσο το 2009 ή το 2010. Πράγματι, η αύξηση στα έσοδα και τα κέρδη αρχίζει και μειώνεται καθώς η επίδραση της αδύναμης ζήτησης ωθεί προς τα κάτω την κερδοφορία.

Μια σημαντική διόρθωση μετοχών-τιμών θα μπορούσε να σπρώξει τις  ΗΠΑ σε σαφή συρρίκνωση το 2013. Και αν οι ΗΠΑ (ακόμα η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου) ξεκινά και πάλι να φτερνίζεται, ο υπόλοιπος κόσμος – που έχει ήδη αποδυναμωθεί από τα προβλήματα της Ευρώπης και την επιβράδυνση των αναδυόμενων χωρών- θα κολλήσει πνευμονία.