Πόσο έτοιμη είναι η Μέρκελ για Ευρώπη δύο ταχυτήτων;

sofokleous10

«Να σου συμβεί αυτό το οποίο επιθυμείς» είναι η μεγαλύτερη ευχή, αλλά και κατάρα για τους Κινέζους. Ευχή και κατάρα, την οποία η κ. Μέρκελ είναι πολύ κοντά στο να πραγματοποιήσει. Το όραμά της για μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων έρχεται όλο και πιο κοντά και η πολιτική και δημοσιονομική ένωση θα έρθει ως φυσικό επακόλουθο της κορύφωσης της κρίσης. Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι η σιδηρά Καγκελάριος δεν αντιλαμβάνεται πως ακόμα και αν η κατάρρευση της Ελλάδας, της Ισπανίας και των άλλων αδύναμων δημοσιονομικά χωρών συντελέσει στη συσπείρωση του σκληρού πυρήνα της Ευρωζώνης, οι συνέπειες της ίδιας της κατάρρευσης θα καταστήσουν το ίδιο προβληματική και αυτή την Ευρώπη της «υψηλής ταχύτητας».

Υπάρχει σχέδιο «Ιφιγένεια»;

Η σκληρή στάση που κρατά το Βερολίνο απέναντι στην Ελλάδα και οι συνεχείς απειλές γερμανών αξιωματούχων έχει ανοίξει για τα καλά τη συζήτηση για το σχέδιο «Ιφιγένεια», όπου η θυσία της Ελλάδας θα επιτρέψει στην κ. Μέρκελ να επιβάλει τους όρους της στην υπόλοιπη Ευρωζώνη.

Ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε σε συνέντευξή του στην κυριακάτικη Welt απέρριψε ως «ανούσιες στην παρούσα φάση» τις συζητήσεις για περισσότερο χρόνο ή χρήματα και την πιθανότητα κουρέματος με τη συμμετοχή του επίσημου τομέα -με τον Γερμανό να επικρίνει παράλληλα έντονα τη σεναριολογία για έξοδο από το ευρώ.

Το ελληνικό πρόγραμμα έχει ήδη «προσαρμοστεί αρκετά» τόνισε ο Σόιμπλε, λέγοντας πως δεν βλέπει περιθώριο για νέες παραχωρήσεις. Επεσήμανε ιδιαίτερα και τις καθυστερήσεις κατά τη διάρκεια των δύο εκλογικών μαχών και την μακρά περίοδο ακυβερνησίας. 

«Το πρόβλημα με το πρόγραμμα προσαρμογής δεν προέκυψε επειδή έχει λάθη, αλλά επειδή εφαρμόζεται ανεπαρκώς» υπογράμμισε. Και για αυτό, συμπλήρωσε, «δεν βοηθά τώρα να συζητούμε για περισσότερα χρήματα ή για περισσότερο χρόνο».

Ο Γερμανός υπουργός απέρριψε επίσης το ενδεχόμενο κουρέματος στο ελληνικό χρέος που θα επέβαλε απομειώσεις στα μέλη της Ευρωζώνης που διακρατούν ελληνικό χρέος -ο μεγαλύτερος πιστωτής από τη Γερμανία που συμμετείχε στο πρώτο κούρεμα, σημείωσε, ήταν η κρατική «bad bank» HRE. Ως εκ τούτου, συμπλήρωσε, το γερμανικό δημόσιο έχει ήδη «κουρέψει» ελληνικό χρέος, και «δεν έχει νόημα κάθε μισό χρόνο να προχωρούμε σε μία τέτοια κίνηση». Ο Σόιμπλε, τέλος, επιτέθηκε σε όσους εντός και εκτός Γερμανίας επαναφέρουν τη συζήτηση για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, λέγοντας πως προκαλεί μεγάλη ζημιά στο ήδη ταραγμένο κλίμα στις αγορές. «Όταν επιθυμεί κανείς να υπάρχει κάποιος βαθμός ηρεμίας, δεν μπορεί να τροφοδοτεί την αβεβαιότητα με σενάρια» τόνισε.

Υπενθυμίζεται πως ο Σόιμπλε είχε επικρίνει μόλις το Σάββατο τον επικεφαλής του ινστιτούτου ifo Χανς-Βέρνερ Ζιν, σχετικά με τις εκτιμήσεις του για το κόστος πιθανής ελληνικής εξόδου, λέγοντας πως «θα έπρεπε να αφήσει τους μπακαλίστικους υπολογισμούς να τους κάνουν οι μπακάληδες».

Ασκήσεις επί χάρτου

Οι συνέπειες για την Ελλάδα και τους Ελληνες, κατά τα δημοσιεύματα για το «σχέδιο Ιφιγένεια», θα ήταν τόσο βαριές, ώστε να πειθαρχήσουν Ισπανοί, Ιταλοί και άλλοι απείθαρχοι και να καμφθούν όποιες αντιρρήσεις ενδεχομένως να είχαν για τη διαρκή λιτότητα, την οποία η Γερμανία θέλει να επιβάλει στο σύνολο της Ευρωζώνης. Στην πραγματικότητα, περισσότερο άσκηση επί χάρτου και ανάλυση σεναρίων είναι το περιβόητο αυτό σχέδιο, παρά βασική συνιστώσα της γερμανικής στρατηγικής. Οπως ακριβώς τράπεζες και πολυεθνικοί όμιλοι το προηγούμενο διάστημα κατάρτισαν σχέδια εκτάκτου ανάγκης στην περίπτωση επιστροφής της Ελλάδας στη δραχμή, έτσι και η Γερμανία αναλύει κάθε πιθανό σενάριο ώστε να προετοιμαστεί αν αυτό πραγματοποιηθεί. Και σίγουρα, αν και η Γερμανία δεν επιδιώκει ούτε την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, ούτε τη διάσπαση της Ευρωζώνης, είναι εν τούτοις έτοιμη να εκμεταλλευτεί κάθε ευκαιρία ώστε να προχωρήσει και να επιβάλει το όραμά της για την Ευρώπη. Στην προκειμένη περίπτωση, πιθανότατα δεν χρειάζεται καν ένα αντίστοιχο σχέδιο. Εξάλλου, η χώρα μας, τα τελευταία δύο χρόνια, δείχνει μια περίεργη τάση αυτοθυσίας και αυτοκαταστροφής, η οποία κάνει περιττά οποιαδήποτε σχετικά σχέδια.

Η Ισπανία «κόλλησε» μόνη της τον ιό

Και μπορεί η Ελλάδα να αποτελεί το «μαύρο πρόβατο», ωστόσο ο βασικός πονοκέφαλος για τους ευρωπαίους στην τρέχουσα συγκυρία είναι η Ισπανία και η Ιταλία. Και μπορεί να είχε επικρατήσει έως τώρα η θεωρία του ντόμινο ή της μετάδοσης της κρίσης, όμως ελάχιστα έχουν επηρεάσει οι εξελίξεις στην Ελλάδα την επιδείνωση των δύο χωρών. Η ισπανική κυβέρνηση έχει σε μεγάλο βαθμό συμμορφωθεί στις επιταγές της δημοσιονομικής προσαρμογής, μειώνοντας τις δαπάνες και αυξάνοντας τα δημόσια έσοδα, προχωρώντας ταυτόχρονα σε θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Επιπλέον, η ισπανική οικονομία έχει μεγάλο ποσοστό μεταποίησης και βιομηχανική παραγωγή, πέρα από ιδιαίτερα ανεπτυγμένο τουριστικό τομέα, εφόσον κάθε χρόνο υποδέχεται περισσότερο από 60 εκατ. τουρίστες. Εκ διαμέτρου αντίθετη δηλαδή από την ελληνική οικονομία. Η είσοδός της στο ευρώ σίγουρα συντέλεσε σε μεγάλη απώλεια της ανταγωνιστικότητάς της. Η εφαρμογή όμως της δημοσιονομικής προσαρμογής έχει καταδικάσει τη χώρα σε οικονομική ύφεση, με την ανεργία να έχει πλησιάσει το 25%, ποσοστό ακόμα υψηλότερο δηλαδή και από το δικό μας.

Η φούσκα των ακινήτων

Ο φαύλος κύκλος της λιτότητας επιδείνωσε την ύφεση, αύξησε την ανεργία και έσκασε τη φούσκα των ακινήτων την οποία είχε δημιουργήσει η προηγούμενη περίοδος του φθηνού χρήματος. Το σκάσιμο της φούσκας στα ακίνητα μεταφέρθηκε αυτόματα στον τραπεζικό τομέα, όπως ακριβώς συνέβη και στην Ιρλανδία, ενώ η ατολμία της ισπανικής κυβέρνησης και των τραπεζών να αναγνωρίσουν έγκαιρα το πρόβλημα και τις συνέπειές του επιδείνωσαν την κατάσταση και τα ισπανικά δεκαετή επιτόκια εκτοξεύθηκαν πάνω από το 7,7%. Μεγάλο μερίδιο για την ευθύνη της επιδείνωσης της κατάστασης στην Ισπανία έχει η εφαρμογή της πολιτικής λιτότητας, αλλά και οι χειρισμοί της ισπανικής κυβέρνησης, η οποία προσπάθησε ανεπιτυχώς να «σκουπίσει» κάτω από το χαλί πολλά από τα προβλήματα των τραπεζών της χώρας. Καμία σχέση δηλαδή με μετάδοση της κρίσης από την Ελλάδα ή από κάποια άλλη χώρα. Οπως ακριβώς και στην Ιρλανδία νωρίτερα, ή στις ΗΠΑ το 2008, η έκρηξη των τιμών των ακινήτων, πέρα από τα πραγματικά μεγέθη και τις δυνατότητες της οικονομίας, έπρεπε να διορθωθεί. Το πρόβλημα βέβαια διογκώθηκε λόγω της ύφεσης την οποία έφερε η λιτότητα, ενώ, όπως και μετά τη Lehman το 2008, φάνηκαν οι αδυναμίες του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος να διαχειριστεί την κρίση εμπιστοσύνης η οποία δημιουργείται.

Ανησυχία για την Ιταλία

Σφίγγει ο κλοιός των πιέσεων γύρω από την Ιταλία, με συνέπεια τις διαρκείς πρωτοβουλίες της Ρώμης να προστατεύσει την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ζώνης του ευρώ. Καθώς είναι θέμα χρόνου πλέον η βοήθεια της Ευρώπης προς την Ισπανία, στο Παρίσι μεταβαίνει την Τρίτη 31η Ιουλίου ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Μάριο Μόντι, για να εξετάσει με τον Γάλλο πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ την επιδεινούμενη κατάσταση. Ακολουθεί επίσκεψη του Ιταλού πρωθυπουργού στη Φινλανδία, γνωστή για την αυστηρότητα των θέσεών της σχετικά με τα πακέτα διάσωσης. Πάντως ο ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Μόντι δήλωσε πριν κάποιες ημέρες πως το ότι το ιταλικό spread παραμένει σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα οφείλεται σε αμφιβολίες και αβεβαιότητες των αγορών για το ευρωσύστημα». Στενοί συνεργάτες του Ιταλού πρωθυπουργού ανέφεραν ότι «οι πρόσφατες δηλώσεις Ντράγκι συνέβαλαν καθοριστικά στο να μειωθεί ο πυρετός των αγορών, αλλά δεν μπορούν να αποτελέσουν την οριστική λύση. Χρειάζεται οπωσδήποτε ένας μηχανισμός συγκράτησης των επιτοκίων δανεισμού». Οι τελικές αποφάσεις για νέα μέτρα στην Ιταλία αναμένεται να ανακοινωθούν το Σεπτέμβριο.

Ο «πυρήνας» και οι «περιφέρειες»

Σίγουρα τα γερμανικά σχέδια θα ήθελαν έναν σκληρό πυρήνα από χώρες πιστές στη γερμανική δημοσιονομική ορθοδοξία και μια περιφέρεια από χώρες οι οποίες να καταναλώνουν γερμανικά προϊόντα, ώστε να συντηρείται η οικονομική μηχανή της χώρας. Η πολιτική της κ. Μέρκελ φέρνει πολύ κοντά το πρώτο μέρος του σχεδίου. Το δεύτερο μέρος, όμως, βασίζεται στην αδυναμία της Γερμανίας να κατανοήσει τις αδυναμίες της δημιουργίας του ευρώ, οι οποίες αφενός έφεραν την υπερχρέωση στην Ελλάδα ή τις φούσκες στην Ισπανία και την Ιρλανδία και αφετέρου την κατανάλωση γερμανικών προϊόντων από τις χώρες αυτές. Εξάλλου, ο υπερδανεισμός και οι φούσκες είναι και τα δύο φαινόμενα μιας έλλειψης σύνδεσης της πραγματικής οικονομίας με τις αγορές κεφαλαίων.

Κρίση στον σκληρό πυρήνα

Η ενδεχόμενη δημιουργία μιας Ευρώπης πολλαπλών ταχυτήτων, ιδίως στις σημερινές συνθήκες παγκόσμιας οικονομικής αδυναμίας, το μόνο το οποίο θα φέρει είναι την κρίση μέσα στα σύνορα του σκληρού πυρήνα. Παράλληλα, θα δημιουργήσει αποπληθωριστικές πιέσεις στο σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας, οι οποίες γρήγορα θα εξαπλωθούν και θα πολλαπλασιαστούν μέσω του διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος.