Οι τραπεζικοί κολοσσοί και τα ένοχα μυστικά τους

sofokleous10

Μόνο αγγελικά πλασμένος δεν είναι ο κόσμος των τραπεζικών κολοσσών. Οι διεθνείς επενδυτικές τράπεζες κρύβουν στα ντουλάπια τους σκελετούς, που συχνά-πυκνά βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας. Ωστόσο τρεισήμισι χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers οι μεγάλες επενδυτικές τράπεζες της Wall Street, που πυροδότησαν την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση προκαλώντας ύφεση και την κρατική κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, είναι πιο ισχυρές από ποτέ. Τα τελευταία δύο χρόνια ήταν τα καλύτερα σε κερδοφορία και παράλληλα οι ρυθμιστικοί κανόνες που προαναγγέλθηκαν τους έχουν αγγίξει ελάχιστα. Τούτο καθώς φρόντισαν συντεταγμένα -και με επιτυχίανα αντικρούσουν την όποια πολιτική απάντηση στην κρίση, επιβεβαιώνοντας την άποψη που θέλει το πολιτικό σύστημα ακόμα όμηρο των αγορών.

«Η αμερικανική κυβέρνηση, που υποσχέθηκε να κάνει πιο ασφαλές το χρηματοοικονομικό σύστημα, ενέδωσε στον καταιγισμό των διαμαρτυριών του κλάδου», παρατηρούσε σε άρθρο του το δίκτυο Bloomberg, και συνέχιζε: «Οι νομοθέτες εγκατέλειψαν τις αλλαγές που θα προστάτευαν απαγόρευαν τις εμπορικές -αποταμιευτικές- τράπεζες από ρισκαδόρικες συναλλαγές. Αρνήθηκαν να περιορίσουν το μέγεθος των τραπεζών ή να απαγορεύσουν οποιαδήποτε μορφή παράγωγων προϊόντων. Ακόμα και οι πιο αυστηρές προϋποθέσεις κεφαλαιακής επάρκειας και ρευστότητας που συμφωνήθηκαν από τις ρυθμιστικές Αρχές παγκοσμίως αναβλήθηκαν, με στόχο να μην υπάρξουν αναταράξεις στην προσπάθεια της οικονομικής ανάκαμψης»!

Υπό αυτών των συνθηκών οι τραπεζικοί κολοσσοί ζουν και βασιλεύουν και δεν φαίνεται να πτοούνται από τα σκάνδαλα στα οποία κατά καιρούς εμφανίζονται μπλεγμένοι.

Goldman: Περίεργες πρακτικές και ροζ σκάνδαλα

«Η Goldman Sachs κάνει θεάρεστο έργο», είχε πει το 2009 ο διευθύνων σύμβουλός της, Λόιντ Μπλάνκφειν. Κανείς δεν τον είχε πιστέψει, βέβαια, αφού το κάθε άλλο παρά… χριστιανικό προφίλ της τράπεζας ήταν γνωστό σε όλους, ακόμα και πριν αυτή βάλει το χέρι της στην ευρωπαϊκή κρίση χρέους και στα όσα έφεραν την ελληνική οικονομία στη σημερινή της κατάσταση. Η Goldman έχει χαρακτηριστεί σαν ένα «μεγάλο καλαμάρι-βρικόλακας, που έχει τυλιχτεί γύρω από την ανθρωπότητα και χώνει διαρκώς τα πλοκάμια της, ρουφώντας το αίμα, όπου μυριστεί χρήμα». Και όμως. Ακόμα και για τους πιο κυνικούς της Wall Street, που πιστεύουν ότι έχουν πια ακούσει τα πάντα, η αποκάλυψη ότι η τράπεζα-κολοσσός είναι μέτοχος κυκλώματος εμπορίας λευκής σαρκός, ήταν μάλλον σοκαριστική.

Το πώς η «τράπεζα του Θεού» κατέληξε να ελέγχει ποσοστό του site που δημοσιεύει 7 στις 10 διαφημίσεις πορνείας στις ΗΠΑ, είναι μια μεγάλη ιστορία. Αλλά είναι και ο νέος πονοκέφαλος για την ομάδα που διαχειρίζεται τη δημόσια εικόνα της Goldman Sachs, η οποία τους τελευταίους μήνες τρέχει και δεν φτάνει, αντιμετωπίζοντας το ένα σκάνδαλο μετά το άλλο. Όλα ξεκίνησαν το 2000, όταν ένα από τα private equity funds της τράπεζας επένδυσε 30 εκατ. δολάρια στην Village Voice Media.

Επρόκειτο για μια μικροσκοπική και μάλλον αθώα επένδυση από έναν κολοσσό, που διατηρεί επενδυτικά συμφέροντα σε όλο τον κόσμο. Όμως, όταν το 2005 η Village Voice αποφάσισε να διευρύνει την παρουσία της, αποκτώντας το site Backpage.com, η Goldman βρέθηκε μπλεγμένη σε αυτό που χαρακτηρίστηκε ως «το μεγαλύτερο φόρουμ σεξουαλικής διακίνησης ανήλικων κοριτσιών στις ΗΠΑ». «Για περισσότερα από έξι χρόνια, η Goldman κατείχε σημαντικό ποσοστό σε μία εταιρεία γνωστή για τους δεσμούς της με τη διακίνηση λευκής σαρκός, ενώ κατείχε και θέση στο διοικητικό της συμβούλιο για τέσσερα από αυτά τα χρόνια», αποκάλυψαν πριν από λίγες ημέρες οι New York Times. Η ίδια η τράπεζα, πάντως, δηλώνει αθώα. Όπως έσπευσαν να ξεκαθαρίσουν οι εκπρόσωποί της, η Village Voice Media δεν είχε την παραμικρή σχέση με το Backpage το 2000, όταν έγινε η αρχική επένδυση. Αλλά και αργότερα, η διοίκηση της Goldman Sachs δεν είχε καμία επιρροή πάνω στη στρατηγική της εταιρείας, δηλώνουν, έστω και εάν στέλεχος της τράπεζας κατείχε για χρόνια μία θέση στο δ.σ. της. Για να αποφύγει τα χειρότερα, η Goldman έσπευσε να ξεφορτωθεί όπως-όπως το 16% της Village Voice Media που κατείχε. Η ανακοίνωση για την πώληση του ποσοστού, που εκδόθηκε στα τέλη του Μαρτίου, ανέφερε ότι οι σχετικές διαπραγματεύσεις είχαν ξεκινήσει από το 2010, όταν η τράπεζα άρχισε να νιώθει άβολα με την κατεύθυνση της εταιρείας.

Η «φάλαινα» του Λονδίνου…

Εδώ και ένα μήνα, ολόκληρο το City έμοιαζε να μην έχει άλλο θέμα συζήτησης από τη «Φάλαινα του Λονδίνου». Αυτός ο trader της JP Morgan και οι τεράστιες θέσεις του στην αγορά των παραγώγων δεν άργησαν να λάβουν τις διαστάσεις ενός αστικού θρύλου. «Η Φάλαινα είναι τόσο σπουδαία για την αγορά των παραγώγων όσο είναι ο Μπέν Μπερνάνκι για τα κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ», έλεγαν κάποιοι. «Όλοι γνωρίζουν τη Φάλαινα. Όποτε υπάρχει μια μεγάλη κίνηση στην αγορά των CDS, ξέρουμε ότι πίσω της κρύβεται η Φάλαινα», έλεγαν άλλοι. «Υπερβολές!», απαντούσε ο διευθύνων σύμβουλος της JP Morgan, Τζέιμι Ντίμον. Όμως, όταν τα ριψοκίνδυνα στοιχήματα του μυστηριώδους trader στο «καζίνο» των παραγώγων, άνοιξαν μια μαύρη τρύπα 2 δισ. δολαρίων στα βιβλία της τράπεζας, η Φάλαινα ξεβράστηκε στην ακτή. Και τότε αποκαλύφθηκε ότι δεν δρούσε μόνη της. Πίσω από το πιο πολυσυζητημένο αλλά και αποτυχημένο trade των τελευταίων χρόνων κρύβεται ένας Έλληνας, καθώς και μία από τις ισχυρότερες γυναίκες της Wall Street.

Η ταυτότητα της Φάλαινας του Λονδίνου δεν αποτελεί πια μυστήριο. Πρόκειται για τον Μπρουνό Ικσίλ, έναν 40άρη Γάλλο που τον τελευταίο καιρό είχε καταφέρει να γίνει ο φόβος και τρόμος των traders. Ανάμεσα στους διαχειριστές των hedge funds ήταν γνωστός και ως «Βόλντεμορτ», από τον κακό μάγο του Χάρι Πότερ. Όπως συνέβαινε και με τον ήρωα της διάσημης σειράς βιβλίων, όσοι είχαν την ατυχία να βρεθούν στο δρόμο του δεν τολμούσαν καν να προφέρουν το όνομά του.

Οι ανταγωνιστές του τον αποκαλούσαν «trader-τέρας». Όμως όσοι τον γνωρίζουν προσωπικά κάνουν λόγο για έναν συμπαθητικό άνθρωπο, μια πατρική φιγούρα που σε τίποτα δεν μοιάζει με τον τυπικό trader που οδηγεί Ferrari και φορά Rolex. Το σίγουρο είναι ότι ο Ικσίλ είναι μια αντιφατική προσωπικότητα. Στο προφίλ του στο Bloomberg επαίρεται ότι «περπατά πάνω στο νερό», αλλά από την άλλη, περιγράφει τον εαυτό του σαν μετριόφρονα.

Ο Ικσίλ δούλευε στη μονάδα Chief Investment Office (CIO) της JP Morgan, που εδρεύει στο Λονδίνο. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια μονάδα αντιστάθμισης κινδύνου. Δουλειά του trader ήταν να λαμβάνει θέσεις στην αγορά οι οποίες να «εξουδετερώνουν» τα ρίσκα που αναλαμβάνει η τράπεζα από τα δάνειά της προς επιχειρήσεις και άλλους πελάτες. Ουσιαστικά, η CIO είχε στη διάθεσή της 360 δισ. δολάρια, δηλαδή τη διαφορά ανάμεσα στις καταθέσεις της τράπεζας και τα δάνεια που έχει μοιράσει.

Όμως, όπως αποδείχθηκε, η αμαρτωλή μονάδα του Λονδίνου έκανε πολύ περισσότερα από το να αντισταθμίζει τους κινδύνους της τράπεζας. Στο κυνήγι του κέρδους, πόνταρε τόσο επιθετικά στις αγορές, ώστε έφτασε να αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις τους. Η ομάδα της CIO έφτασε να έχει ένα χαρτοφυλάκιο 200 δισ. δολαρίων, από το οποίο το 2010 έβγαλε 5 δισ. δολάρια, δηλαδή πάνω από το 1/4 των συνολικών κερδών της JP Morgan για τη χρονιά εκείνη.

Αυτό ακριβώς το τεράστιο μέγεθος των trades της CIO φαίνεται να ευθύνεται για το φιάσκο του Ικσίλ. Τα hedge funds δεν άργησαν να αντιληφθούν την παρουσία της JP Morgan στις αγορές. Η Φάλαινα ήταν πια ένας εύκολος στόχος. Κάθε φορά που το έξυπνο χρήμα της αγοράς των εντόπιζε σε ένα trade, έσπευδε να ποντάρει εναντίον του. Αυτή η επίθεση των hedge funds ήταν που άφησε τον Ικσίλ με ζημιογόνες θέσεις, οι οποίες μέρα με τη μέρα αυξάνονταν. Όταν η JP Morgan αντιλήφθηκε τι συνέβαινε, η αιμορραγία είχε ήδη φτάσει στα 2 δισ. δολάρια. Πηγές της τράπεζας εκτιμούν ότι μέχρι να κλείσουν τις θέσεις του Ικσίλ, θα έχουν χάσει άλλο ένα δισεκατομμύριο. Όμως αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι πως σύμφωνα με τα διεθνή δημοσιεύματα ο πραγματικός ηθικός αυτουργός για το φιάσκο της JP Morgan δεν είναι άλλος από έναν Έλληνα. Ο Αχιλλέας Μακρής, ή «η Αχίλλειος πτέρνα της JP Morgan», όπως κάποιοι έσπευσαν να τον ονομάσουν. Ο 50χρονος Μακρής, Έλληνας υπήκοος με πολλά χρόνια προϋπηρεσίας σε μεγάλα ονόματα του ευρωπαϊκού τραπεζικού κλάδου, ήταν ο επικεφαλής της CIO. Αλλά και ο άνθρωπος που αποφάσισε να αναστείλει όλες τις ασφαλιστικές δικλείδες, οι οποίες ίσχυαν για να προστατεύουν την τράπεζα από τέτοιες ζημιές. Όσοι έχουν δουλέψει μαζί του μιλούν για μια ιδιοφυία των αγορών. Μια «μηχανή παραγωγής σκέψεων», ένα εξαιρετικά συνθετικό μυαλό που μπορεί να διαβάζει πίσω από τις γραμμές και να κινείται έξω από την πεπατημένη. Πρόκειται, βέβαια, για έναν trader που δεν απολογείται για το επιθετικό του στυλ. Στο διαμέρισμά του στο Λονδίνο, σε ένα δωμάτιο με περισσότερα από έξι τερματικά συναλλαγών, έχει μια τεράστια φωτογραφία ενός πύραυλου σε πτήση. Έπειτα από τις ζημιές των 2 δισ. δολαρίων, μια ιδιαίτερα ντροπιαστική εξέλιξη για τη μοναδική τράπεζα που είχε βγει από την κρίση του 2008 με το κύρος της βελτιωμένο, ο Μακρής αποτελεί παρελθόν για την JP Morgan. 

Η υπόθεση κόστισε, επίσης, τη θέση μιας από τις ισχυρότερες και πιο καλοπληρωμένες γυναίκες του finance. Η Ίνα Ντρου, που γιγάντωσε την CIO, αποτελούσε έως πρότινος έναν έμπιστο υπαρχηγό του Τζέιμι Ντίμον. Κέρδιζε περίπου 1,2 εκατ. δολάρια το μήνα. Παρότι βοήθησε την τράπεζα να επιβιώσει σε δύσκολες περιόδους, όπως μετά την κατάρρευση του LTCM το 1998 αλλά και τις τρομοκρατικές επιθέσεις του 2001, η υπόθεση της Φάλαινας του Λονδίνου κόστισε τη θέση της. 

…και τα τοξικά

Όμως η JP Morgan Chase παραμένει στο μάτι του κυκλώνα, μετά την αποκάλυψη για ζημιές ύψους 2 δισ. δολ. εξαιτίας πράξεων και συναλλαγών για την αντιστάθμιση κινδύνου. Μάλιστα η τράπεζα προειδοποίησε ότι η «τρύπα» μπορεί να μεγαλώσει ακόμη περισσότερο ξεπερνώντας τα 3 δισ. δολάρια στο σύνολο του τρέχοντος τριμήνου, αν οι εξελίξεις στις αγορές δεν αποδειχθούν ευνοϊκές.

 Πρόκειται για εξέλιξη που έχει σημάνει συναγερμό για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Κυρίως γιατί το αφεντικό της, ο διευθύνων σύμβουλος Τζέιμς Ντάιμον, ελληνοαμερικανικής καταγωγής, είχε καταφέρει να αποκτήσει τη φήμη του «πιο σοφού τραπεζίτη της Γουόλ Στριτ», όταν μπόρεσε να διασχίσει το τσουνάμι της διετίας 2008-2009 έχοντας τις μικρότερες ζημιές έναντι όλων των άλλων ανταγωνιστών του. Η JP Morgan ήταν το μοναδικό τραπεζικό ίδρυμα που δεν χρειάστηκε να ζητήσει ελεημοσύνη από την κυβέρνηση Ομπάμα.Ο δεύτερος λόγος ανησυχίας είναι ότι οι ζημιές των 2 δισ. ευρώ είναι συνδεδεμένες με πράξεις γύρω από ασφάλιστρα έναντι κινδύνου χρεοκοπίας (τα γνωστά μας CDS). Τα συμβόλαια αυτά αποτελούν ασφάλιστρα έναντι ομολόγων που εκδίδουν είτε κράτη είτε επιχειρήσεις, τα οποία αγοράζουν οι επενδυτές για να καλυφθούν από τον κίνδυνο χρεοκοπίας της χώρας ή της επιχείρησης. 

Οπως ωστόσο αποδείχθηκε περίτρανα στην περίπτωση της Ελλάδας, τα ίδια αυτά προϊόντα χρησιμοποιούνται ως εργαλεία κερδοσκοπίας από όσους ποντάρουν στην κατάρρευση της χώρας. Ηταν τέτοιου τύπου και τα προϊόντα που έκαναν την εμφάνισή τους την περίοδο κατάρρευσης της Lehman Brothers το 2008 και που παραλίγο να προκαλέσουν τη χρεοκοπία της AIG, της μεγαλύτερης ασφαλιστικής εταιρείας των ΗΠΑ, η οποία σώθηκε στο παρά πέντε εξαιτίας της παρέμβασης από την κυβέρνηση Ομπάμα.

Η τράπεζα των «καζίνο»

Άλλη μία πανίσχυρη επενδυτική τράπεζα, η Deutsche Bank είναι μπλεγμένη στις διόλου πολιτικά ορθές business των καζίνο. Όλα ξεκίνησαν από ένα «αθώο», όσο και συνηθισμένο επιχειρηματικό δάνειο ύψους 60 εκατ. δολαρίων. Η γερμανική τράπεζα δάνεισε το ποσό αυτό στον κατασκευαστή Μπρους Έιχνερ, για να αγοράσει ένα οικόπεδο στο Λας Βέγκας.

Ο επιχειρηματίας, όμως, είχε μεγάλα σχέδια. Ήταν ο καιρός του εύκολου χρήματος. Η παγκόσμια οικονομία έμοιαζε με ένα τεράστιο καζίνο. Όσο για τα αληθινά καζίνο, αυτά ζούσαν χρυσές εποχές. Έτσι, η Deutsche Bank ήταν περισσότερο από πρόθυμη να δανείσει ακόμα 1 δισ. δολάρια στον Έιχνερ, για την κατασκευή ενός τεράστιου καζίνο, που θα στεγαζόταν σε δύο εντυπωσιακούς ουρανοξύστες.  Και μετά ήρθε η κρίση του 2008. Ο επιχειρηματίας κήρυξε στάση πληρωμών. Και η Deutsche Bank κατάσχεσε το ακίνητό του. Παρότι προσέγγισε τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου, όπως οι MGM Resorts International και Hilton Worldwide, η τράπεζα δεν βρήκε κανέναν πρόθυμο να αγοράσει το υπό κατασκευή καζίνο. Το Λας Βέγκας ήταν το «σημείο μηδέν» της οικονομικής κρίσης. Η αγορά ακινήτων κατέρρεε εκκωφαντικά. Οι επισκέπτες στα καζίνο συνεχώς λιγόστευαν. Θα πίστευε κανείς ότι η Deutsche Bank θα θεωρούσε χαμένα τα λεφτά που δάνεισε στον Έιχνερ και θα διέγραφε το δάνειο. Αλλά η διοίκησή της κατέληξε σε μία μάλλον ασυνήθιστη απόφαση: επένδυσε άλλα 3 δισ. δολάρια για να ολοκληρώσει μόνη της το project. Οπότε ο Άκερμαν έγινε και καζινάρχης. Και μάλιστα, υπερήφανος. Το Cosmopolitan, με 3.000 δωμάτια, εγκαινιάστηκε με μια φαντασμαγορική τελετή, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 2011.

Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι ο πυρετός του χρήματος, που συνήθως πιάνει τους τζογαδόρους του Λας Βέγκας, δείχνει να έχει συνεπάρει τους τραπεζίτες της Deutsche Bank. Οι Financial Times αποκάλυψαν ότι η γερμανική τράπεζα είναι αυτή τη στιγμή ένας από τους μεγαλύτερους πιστωτές και επενδυτές, στην αμερικανική πρωτεύουσα τυχερών παιχνιδιών.

Ούτε λίγο, ούτε πολύ, η Deutsche Bank έχει ρίξει στα καζίνο σχεδόν όσα επένδυσε στα -υποτίθεται μηδενικού ρίσκου- κρατικά ομόλογα της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Συγκεκριμένα, εκτός από τη γραμμή πίστωσης των 3,9 δισ. δολαρίων στο Cosmopolitan, που αποτελεί θυγατρική του ομίλου, η Deutsche, μέσω δανείου 1 δισ. δολ., κατέχει το 25% μιας ακόμα εταιρείας τζόγου, της Station Casinos. Τέτοια είναι η επιρροή της γερμανικής τράπεζας στο Λας Βέγκας, που τα σωματεία των εργαζομένων στα καζίνο, της ζητούν να παρέμβει για να επιλυθούν οι διαφορές, που έχουν με τους άλλους καζινάρχες. Η λειτουργία του Cosmopolitan δημιούργησε 2.400 νέες θέσεις εργασίας στην πόλη, την ώρα που άλλα φιλόδοξα projects μπαίνουν στον πάγο ή και ακυρώνονται. Παρ’ όλα αυτά, η Deutsche διαβεβαιώνει ότι το Cosmopolitan ουδέποτε υπήρξε στρατηγική ή μακροπρόθεσμη επένδυσή της. Εκπρόσωπος της τράπεζας, επεσήμανε ότι το συνολικό ενεργητικό της αγγίζει τα 2,5 τρισ. δολάρια. Μία επένδυση 4,9 δισ. δολαρίων θεωρείται μάλλον λογική, στο πλαίσιο διαφοροποίησης του χαρτοφυλακίου της