Ας μην καταστρέψουν οι Γερμανοί για τρίτη φορά την Ευρώπη

sofokleous10

του Γιόσκα Φίσερ *

Η κατάσταση στην Ευρώπη είναι σοβαρή – πάρα πολύ σοβαρή. Ποιος θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ότι ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον θα καλούσε τις κυβερνήσεις της Ευρωζώνης να μαζέψουν τις δυνάμεις τους και να δημιουργήσουν μια δημοσιονομική ένωση – με κοινό προϋπολογισμό και φορολογική πολιτική και κοινές εγγυήσεις για το δημόσιο χρέος; Και τον Κάμερον να υποστηρίζει ότι μόνο η εμβάθυνση της πολιτικής ενοποίησης μπορεί να σταματήσει τη διάρρηξη του ευρώ…

Ένας συντηρητικός πρωθυπουργός της Βρετανίας είπε τέτοια πράγματα! Το ευρωπαϊκό σπίτι καίγεται και ο Κάμερον ζητά μια ορθολογική και αποφασιστική απάντηση από την Πυροσβεστική.

Δυστυχώς όμως επικεφαλής της Πυροσβεστικής είναι η Γερμανία και διοικητής της είναι η καγκελάριος Αγγέλα Μέρκελ. Κατά συνέπεια η Ευρώπη συνεχίζει τις προσπάθειες να σβήσει τη φωτιά ρίχνοντας βενζίνη – την γερμανικής έμπνευσης και επιβολής λιτότητα – με συνέπεια μέσα σε 3 μόλις χρόνια η χρηματοπιστωτική κρίση της Ευρωζώνης να έχει μετατραπεί σε ευρωπαϊκή υπαρξιακή κρίση.

Ας μην αυταπατώμεθα: αν το ευρώ διαλυθεί, θα ακολουθήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση – η  μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου – οδηγώντας σε μια παγκόσμια οικονομική κρίση μιας κλίμακας που οι περισσότεροι άνθρωποι που ζουν σήμερα δεν βίωσαν ποτέ. Η Ευρώπη βρίσκεται στο χείλος της αβύσσου και είναι σίγουρο ότι θα πέσει μέσα αν η Γερμανία – και η Γαλλία – δεν αλλάξουν πορεία.

Οι πρόσφατες εκλογές στη Γαλλία και την Ελλάδα, σε συνδυασμό με τις δημοτικές εκλογές της Ιταλίας και τη συνεχιζόμενη αναταραχή στην Ισπανία και την Ιρλανδία, έδειξαν ότι ο κόσμος έχασε την πίστη του στην αυστηρή λιτότητα που του επέβαλε η Γερμανία. Η θανατηφόρα θεραπεία της Μέρκελ προσέκρουσε στην πραγματικότητα – και τη δημοκρατία.

Διδασκόμαστε για άλλη μια φορά με το χειρότερο δυνατό τρόπο ότι αυτός ο τύπος λιτότητας, όταν εφαρμόζεται την επαύριο μιας μείζονος χρηματοπιστωτικής κρίσης, οδηγεί απλά σε ύφεση. Και όμως αυτή η εκ των υστέρων γνώση μας θα έπρεπε να είναι κοινή μας γνώση. Αυτό ήταν το μεγαλύτερο δίδαγμα των πολιτικών λιτότητας του προέδρου Χέρμπερτ Χούβερ στις Ηνωμένες Πολιτείες και του καγκελάριου Χάινριχ Μπρίνινγκ στη Γερμανία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Δυστυχώς η Γερμανία, μοναδική ανάμεσα σε όλες τις χώρες, μοιάζει να το ξέχασε.

Κατά συνέπεια προβάλλει το χάος στην Ελλάδα και οι προοπτικές για αλλεπάλληλα bank run στην Ισπανία, την Ιταλία και τη Γαλλία – κι έτσι για μια χρηματοπιστωτική καταιγίδα που θα θάψει την Ευρώπη. Και μετά; Θα πρέπει να ξεγράψουμε ό,τι πάνω από δύο γενιές Ευρωπαίων δημιούργησαν – μια μεγάλη επένδυση οικοδόμησης θεσμών που οδήγησε στην πιο μακρόχρονη περίοδο ειρήνης και ευημερίας στην ιστορία της Ευρώπης;

Ένα πράγμα είναι σίγουρο: η διάλυση του ευρώ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα φέρει την έξοδο της Ευρώπης από το παγκόσμιο προσκήνιο. Η σημερινή πολιτική της Γερμανίας είναι απολύτως παράλογη ενόψει των πολύ πιο πικρών πολιτικών και οικονομικών συνεπειών που  θα κληθεί αύριο να αντιμετωπίσει.

Εξαρτάται από τη Γερμανία και τη Γαλλία, την καγκελάριο Αγγέλα Μέρκελ και τον πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ, να αποφασίσουν για το μέλλον της ηπείρου μας. Η σωτηρία της Ευρώπης σήμερα εξαρτάται από μια θεμελιώδη αλλαγή στην στάση του Βερολίνου περί την οικονομική πολιτική και του Παρισιού σχετικά με την πολιτική ολοκλήρωση και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

Η Γαλλία θα πρέπει να πει ναι στην πολιτική ένωση: μια κοινή κυβέρνηση με κοινό κοινοβουλευτικό έλεγχο για την Ευρωζώνη. Οι εθνικές κυβερνήσεις της Ευρωζώνης ήδη ενεργούν ομόφωνα ως ντε φάκτο ευρωπαϊκή κυβέρνηση στην αντιμετώπιση της κρίσης. Αυτό που έγινε όλο και πιο αληθές σε επίπεδο πρακτικής πρέπει να εξελιχθεί και να επισημοποιηθεί σε θεσμικό επίπεδο.

Η Γερμανία από την πλευρά της πρέπει να επιλέξει τη δημοσιονομική ένωση. Σε τελική ανάλυση αυτό σημαίνει εγγύηση της επιβίωσης της Ευρωζώνης με την οικονομική ισχύ και τα ενεργητικά της Γερμανίας: δηλαδή απεριόριστες αγορές ομολόγων των κρατών που πλήττονται από την κρίση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ευρωπαϊκοποίηση του εθνικού χρέους μέσω της έκδοσης ευρωομολόγου και αναπτυξιακά προγράμματα για να αποφύγουμε την ύφεση στην Ευρωζώνη και να στηρίξουμε την ανάκαμψη.

Εύκολα μπορεί να φανταστεί κανείς την κατακραυγή στη Γερμανία για ένα τέτοιο πρόγραμμα: κι άλλο χρέος! Να χάσουμε τον έλεγχο των περιουσιακών μας στοιχείων! Πληθωρισμός! Δεν θα έχει αποτελέσματα!

Αλλά εδώ ακριβώς είναι το θέμα. Θα έχει αποτελέσματα. Η γερμανική ανάπτυξη μέσω των εξαγωγών σήμερα βασίζεται σε ανάλογα προγράμματα που υιοθέτησαν οι αναδυόμενες οικονομίες και οι ΗΠΑ. Αν η Κίνα και η Αμερική δεν είχαν ρίξει τόσο χρήμα στην οικονομία τους, εν μέρει και στη βάση ελλειμμάτων, από το 2009 και εξής, η γερμανική οικονομία θα ήταν σήμερα σε πολύ χειρότερη κατάσταση. Οι Γερμανοί πρέπει τώρα να αναρωτηθούν αν εκείνοι που επωφελήθηκαν περισσότερο απ’ όλους από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι πρόθυμοι να πληρώσουν το κόστος για αυτήν ή αν προτιμούν την κατάρρευση του ευρωπαϊκού σχεδίου.

Πέρα από την πολιτική και δημοσιονομική ενοποίηση και τα βραχυπρόθεσμα αναπτυξιακά μέτρα, η Ευρώπη χρειάζεται επειγόντως διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις με στόχο την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητάς της. Όλοι αυτοί οι πυλώνες είναι απαραίτητοι για να ξεπεράσει η Ευρώπη την υπαρξιακή κρίση της.

Συνειδητοποιούμε εμείς οι Γερμανοί την πανευρωπαϊκή μας ευθύνη; Δεν φαίνεται κάτι τέτοιο. Ποτέ η Γερμανία δεν υπήρξε τόσο απομονωμένη όσο σήμερα. Κανείς δεν κατανοεί τη δογματική μας πολιτική για λιτότητα που είναι ενάντια σε κάθε εμπειρία και όλοι μας θεωρούν λάθος, ενδεχομένως και ότι τους οδηγούμε σε αδιέξοδο. Δεν είναι ακόμη πάρα πολύ αργά για να αλλάξουμε κατεύθυνση αλλά τώρα πια έχουμε στη διάθεσή μας μέρες, εβδομάδες, ίσως και μήνες αλλά όχι χρόνια.

Η Γερμανία αυτοκαταστράφηκε – και κατέστρεψε και την ευρωπαϊκή τάξη – δύο φορές στον 20ο αιώνα αλλά μετά έπεισε τη Δύση ότι άντλησε τα σωστά διδάγματα. Μόνο με αυτό τον τρόπο – που αντανακλάται πρωτίστως στην προσήλωσή της στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα – εξασφάλισε  τη συναίνεση των υπολοίπων στη γερμανική επανένωση. Θα ήταν και τραγικό και ειρωνεία αν η ενωμένη Γερμανία, με ειρηνικά μέσα και με τις καλύτερες προθέσεις, καταστρέψει την ευρωπαϊκή τάξη για τρίτη φορά.

*Ο Γιόσκα Φίσερ ήταν υπουργός Εξωτερικών και αντικαγκελάριος της Γερμανίας στο διάστημα 1998-2005.