Ένα παράλληλο νόμισμα για την Ελλάδα;

sofokleous10

Με βάση τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, οι επόμενες εκλογές στην Ελλάδα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα ακόμα πιο ομιχλώδες αποτέλεσμα, με τη νέα κυβέρνηση ανίκανη ή απρόθυμη να ανταποκριθεί στους δημοσιονομικούς όρους της τρόικα, αλλά και απρόθυμη συγχρόνως να εγκαταλείψει η χώρα οικειοθελώς το ευρώ. Τι θα συμβεί τότε;

Οικονομολόγοι, όπως ο Thomas Mayer (Deutsche Bank) και o Huw Pill (Goldman Sachs) πρόσφατα υποστήριξαν ότι, υπό αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα θα μπορούσε να καταφύγει σε ένα «παράλληλο» νόμισμα που θα χρησιμοποιείται για ορισμένες εγχώριες συναλλαγές, διατηρώντας το ευρώ για τις υφιστάμενες τραπεζικές καταθέσεις και τις συναλλαγές με  το εξωτερικό.

Ας φανταστούμε ότι η επόμενη ελληνική κυβέρνηση αρνείται να συμμορφωθεί με τους όρους της τρόικας, και επομένως παύει να λαμβάνει περαιτέρω οικονομική βοήθεια για

τη χρηματοδότηση του πρωτογενούς ελλείμματος. Αυτό το έλλειμμα ήταν 2,3 τοις εκατό του ΑΕΠ πέρυσι, και παρόλο που θεωρητικά ο στόχος είναι να μηδενιστεί φέτος, αυτό θα ήταν απίθανο κατόπιν συγκρότησης κυβέρνησης κατά της λιτότητας. Η Ελλάδα θα πρέπει, συνεπώς, να χρηματοδοτήσει ένα πρωτογενές έλλειμμα του 3 τοις εκατό (τουλάχιστον) του ΑΕΠ (€ 6 δισ. το χρόνο).

Έξω από το ευρώ, η Ελλάδα θα έχει τη δική της κεντρική τράπεζα, και ως εκ τούτου θα μπορούσε να τυπώσει χρήμα για τη χρηματοδότηση του πρωτογενούς ελλείμματος. Μέσα στο ευρώ, η ΕΚΤ δεν θα επέτρεπε ποτέ στην Τράπεζα της Ελλάδος να κάνει κάτι παρόμοιο. Επομένως, η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να καταφύγει στην πληρωμή μέρους των δημόσιων δαπανών της μέσω της έκδοσης γραμματίων που θεωρητικά θα ήταν μετατρέψιμα πίσω σε ευρώ κάποια στιγμή στο μέλλον.

Τα γραμμάτια αυτά δε θα είχαν επισήμως την ιδιότητα του νόμιμου χρήματος, δεδομένου ότι αυτό είναι σαφώς κατά των όρων των συμβάσεων που έχει υπογράψει η  Ελλάδα. Ωστόσο, μια άτυπη αγορά θα μπορούσε να αναπτυχθεί με τα γραμμάτια αυτά, με πολύ χαμηλότερα επιτόκια έναντι του ευρώ. Θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιούνται ως παράλληλο άτυπο νόμισμα για να διευκολύνουν τις συναλλαγές  της οικονομίας.

Το αποτέλεσμα θα ήταν, συνεπώς, ότι μέρος των δαπανών της ελληνικής κυβέρνησης θα χρηματοδοτούνταν με ένα εσωτερικά υποτίμημένο «νόμισμα», το οποίο θα μπορούσε, για παράδειγμα, να μειώσει τους μισθούς των Ελλήνων εργαζομένων στον δημόσιο τομέα, σε σύγκριση με το ευρώ. Δεν είναι σαφές κατά πόσον τα συνδικάτα θα ήταν πιο πρόθυμα να δεχτούν αυτή τη μορφή πραγματικών περικοπών των μισθών από ό,τι τη πιο 'φυσιολογική' εκδοχή που επιβάλλεται μέσω της μείωσης των ονομαστικών μισθών. Αν όχι, δεν θα υπήρχε νόημα να προχωρήσει το σχέδιο αυτό. 

Εν τω μεταξύ, τι θα συμβεί με τις ελληνικές τράπεζες;

Αυτό θα εξαρτηθεί εξ ολοκλήρου από τη στάση της ΕΚΤ. Μετά την ουσιαστική χρεοκοπία της κυβέρνησης όσον αφορά το εσωτερικό χρέος της, οι τράπεζες θα κατέρρεαν  - η ΕΚΤ μπορεί να επέλεγε να σώσει την οικονομία από το απόλυτο χάος που θα ακολουθήσει με τη διακοπή του συστήματος πληρωμών στην οικονομία, και η εξάλειψη  μεγάλου μέρους των αποταμιεύσεων των νοικοκυριών. Οι κίνδυνοι εξάπλωσης στην υπόλοιπη ευρωζώνη θα ήταν επίσης πολύ μεγάλοι.

Η ΕΚΤ δεν μπορεί να χορηγεί απευθείας δάνεια, ή να επιτρέπει στην Τράπεζα της Ελλάδος να δανείζει σε αφερέγγυες τράπεζες χωρίς ρευστότητα. Ο Mayer δηλώνει ότι οι ελληνικές τράπεζες θα μπορούσαν να απορροφηθούν σε μια «κακή τράπεζα» της ευρωζώνης με κεφαλοποίηση από το EFSF, και άρα θα μπορούν έτσι να λαμβάνουν χρηματοδότηση από την ΕΚΤ. Αυτό συνεπάγεται ότι οι ελληνικές τραπεζικές καταθέσεις θα συνέχιζαν να υφίστανται σε ευρώ, και η εμπιστοσύνη στο σύστημα θα μπορούσε θεωρητικά να επανακερδιθεί, επιτρέποντας την επιστροφή των κεφαλαίων που έχουν πρόσφατα εκρεύσει από το ελληνικό σύστημα.

Το σενάριο αυτό πιθανότατα δεν θα εμπόδιζε την ελληνική οικονομία να περιέλθει σε μια πολύ βαθύτερη ύφεση, με περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, καθώς και τις κρατικές προμήθειες από τον ιδιωτικό τομέα να χρηματοδοτούνται μέσω υποτιμημένων γραμματίων. Από τη θετική πλευρά, όμως, η Ελλάδα θα παρέμενε στη ζώνη του ευρώ και της ΕΕ, έτσι ώστε να μπορούσε να ανακάμψει σταδιακά και να μεταβεί  σε ένα πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού που θα της επέτρεπε να αποπληρώνει μέρος του εξωτερικού της χρέους.  Κάτι τέτοιο θα είναι πολύ δύσκολο μετά την εξ' ολοκλήρου έξοδο από το ευρώ.

Πιο σημαντικό, οι καταστροφικές οικονομικές επιπτώσεις που θα προκύψουν από το κλείσιμο των τραπεζών και τη στάση πληρωμών θα μπορούσαν να αποφευχθούν μόνο με την ανοχή της ΕΚΤ, η οποία θα κληθεί να αυξήσει περαιτέρω την έκθεσή της στο χρέος της Ελλάδας. Η ΕΚΤ και η ευρωζώνη θα μπορούσαν να εξετάσουν αυτό το ενδεχόμενο προκειμένου να αποφευχθεί μια ανθρωπιστική καταστροφή στην Ελλάδα, μαζί με τους τεράστιους κινδύνους μετάδοσης και σε άλλες ταραγμένες οικονομίες.