Ο άρχοντας με τα πολλά πρόσωπα

του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη

 Δουλειά ενός κοινωνιολόγου - επί χρόνια διευθυντή της Νέας Κοινωνιολογίας και μέχρι πριν λίγο της Νέας Πολιτικής, συγγραφέα βιβλίων σαν την Δικτατορία των Συνταγματαρχών, ή το Μαρξισμός και Τροτσκισμός στην Ελλάδα - το ιδιότυπο ιστορικό αφήγημα "Ο άρχοντας με τα πολλά πρόσωπα" παίρνει το νήμα της πορείας μιας οικογένειας που φθάνει από την Ήπειρο στα τέλη του 17ου αιώνα στις Σπέτσες (ακολουθώντας τα βήματα της στρατιάς του Μοροζίνι), για να καταλήξει στην Λακωνία όπου ιχνηλατείται μέχρι και το Μεσοπόλεμο, στα 1920. Ακολουθώντας την λογική των "Μαυρόλυκων" του Θανάση Πετσάλη-Διομήδη, ο Μελέτης Μελετόπουλος χρησιμοποιεί μιαν οικογενειακή ιστορία για να ξετυλίξει, βασιζόμενος στο αρχειακό υλικό αλλά και σε αφηγήματα και θρύλους, δυο και πάνω αιώνες Ελληνικής ιστορίας.

Πρόκειται για μιαν ετερόδοξη εν πολλοίς ανάγνωση στιγμιοτύπων των αγώνων των Ελλήνων κατά του κατακτητή - όπου βλέπει κανείς το συνεχές της εναντίωσης κατά των Τούρκων από τους μισθοφόρους του Μοροζίνι (οι οποίοι όμως πολεμούσαν για κάτι, εκφράζοντας κάτι...) και τους καραβοκυραίους των Σπετσών (που κάθε τόσο στρέφονται σε μαχητές), μέχρι τις πιο προβλεπτές σελίδες της Επανάστασης αλλά και μιαν ιδιότυπη "ανάγνωση" της ναυμαχίας του Ναυαρίνου. Εκείνο που διατρέχει τις σελίδες του "Άρχοντα με τα πολλά πρόσωπα" είναι μια αντιπαράθεση δυο κόσμων. Όπου όμως στα μεν προεπαναστατικά και επαναστατικά χρόνια ο "απέναντι" είναι σαφής και ξεκάθαρος, όσο κι αν οι "απ' εδώ" είναι πολύπλοκη υπόθεση. ενώ στα χρόνια του ελεύθερου Ελληνικού έθνους-κράτους (με τις έννοιες συνειδητά θολές) δεν παύει μεν να υπάρχει η αντιπαλότητα, αλλά... αναζητείται ο "απέναντι".

Τα ηθογραφικά στοιχεία αφθονούν, η αγριάδα της ζωής του 18ου και του 19ου αιώνα είναι εκεί, σε κάθε σελίδα. Ο αναγνώστης θα δει έναν κώδικα τιμής/κώδικα ζωής να διατρέχει σαν φόντο όλο το αφήγημα (ρόλο-κλειδί παίζει η δολοφονία της Μπουμπουλίνας, από ένα σημείο και πέρα), με την αίσθηση του χρέους του γαιοκτημονικού αρχοντηλικιού και του νόμου της φάρας να εκτοπίζει τις πιο επεξεργασμένες (αλλά και πόσο ειλικρινείς;) μεταγενέστερες αξιακές τοποθετήσεις. Αλλά και η πνιγηρή ατμόσφαιρα της Ελληνικής επαρχίας του τέλους του 19ου αιώνα /των αρχών του 20ου, με εκείνο που ουσιαστικά λειτουργεί σαν προ-καπιταλιστική ανατροπή των μορφών κοινωνικής οργάνωσης που είχαν προηγηθεί, ανήκει στα αινίγματα που αφήνει το αφήγημα στον αναγνώστη.

Διαβάζεται με ενδιαφέρον αν και όχι εύκολα, πάντως όχι στην παραλία. Αλλά αξίζει.

kontranews