Εφοπλιστές :Πατριώτες με φορολόγηση ψιλικατζή

Αναδημοσιεύτηκε από την Ελεύθερη Λαϊκή Αντιστασιακή Συσπείρωση

Του Κώστα Βαξεβάνη

Από το HotDoc τεύχος 7

Γλάροι που πετάνε σε γαλάζιους ουρανούς, η γαλανόλευκη που κυματίζει στα πέρατα του κόσμου, η Ελλάδα που ταξιδεύει στα κύματα, επικλήσεις σε έναν πατριωτισμό που επιβιβάστηκε στις τριήρεις για να καβαλήσει τελικά τους ωκεανούς και την υπερηφάνεια με τα τάνκερ του Ωνάση. Είναι η εικόνα που εμφανίζει ο ελληνικός εφοπλισμός για τον εαυτό του. Την αλήθεια όμως την κρύβει στο μπαλαούρο.

Η ισχύς των ελλήνων εφοπλιστών είναι ένα αξίωμα. Όλα τα υπόλοιπα είναι προς απόδειξη. Η προσφορά τους στην Ελλάδα, ο πατριωτισμός και η διάθεση να προσφέρουν λίγο παραπάνω από φωτογραφίες lifestyle περιοδικά και γάμους μεταξύ τους είναι αυτό  από το οποίο πλέον κρίνονται.

Η δεδομένη τοποθέτηση δεκαετιών, πως «η ελληνική ναυτιλία μας κάνει περήφανους», δεν απαιτεί μόνο απόδειξη αλλά φαντάζει προκλητική σε μια Ελλάδα της κρίσης. Γιατί άραγε ένας Έλληνας των 480 ευρώ μηνιαίως να είναι περήφανος επειδή οι ομοεθνείς του εφοπλιστές καταθέτουν  ως έσοδα περί τα 15 δισεκατομμύρια τον χρόνο, χωρίς να πληρώνουν κανένα φόρο;

Η προσφορά των ελλήνων εφοπλιστών, οι οποίοι εκτός από πάρτι προσφέρουν θέσεις εργασίας και επενδύσεις στη χώρα, υποτίθεται πως είναι αυτή που βάζει ψηλά τον πήχυ του πατριωτισμού. Η πραγματικότητα είναι πως οι εφοπλιστές δεν χρειάζεται να κάνουν κανένα άλμα για να περάσουν αυτό τον πήχυ. Τον έχει αφήσει στα πόδια τους ένα νομικό πλαίσιο φοροαπαλλαγών και ευνοιοκρατίας. Έτσι δεν έχουν παρά να σηκώσουν το πόδι για να τον περάσουν χωρίς κίνδυνο. Στην πραγματικότητα είναι ένα βήμα προς το κέρδος, που για κάποιο λόγο, μάλλον αυθαίρετο, επί χρόνια ταυτίζεται με τον πατριωτισμό. Οι Έλληνες εφοπλιστές είναι λοιπόν πατριώτες γιατί απλώς κερδίζουν πολλά;

Πατριωτισμός εκβιασμού

Η ελληνική ναυτιλία αντιπροσωπεύει το 15% (σε χωρητικότητα) της παγκόσμιας ναυτιλίας. Πάνω από 3.300 πλοία ελληνικών συμφερόντων πλέουν στα πέρατα του κόσμου. Τα 10 τελευταία χρόνια –σύμφωνα με το Bloomberg- οι έλληνες εφοπλιστές έχουν βάλει στη χώρα περί τα 143 δισεκατομμύρια ευρώ. Δηλαδή πάνω από 14 δισεκατομμύρια τον χρόνο. Αναμφίβολα μεγάλα κέρδη και ισχυρή θέση στην παγκόσμια κατάταξη.

Πόσο όμως έχουν πληρώσει σε φόρους οι Έλληνες εφοπλιστές; Αν ρίξουμε μια ματιά στο προϋπολογισμό του 2012, στον κωδικό 0141 που περιγράφει τους προβλεπόμενους φόρους πλοίων, υπάρχει το απειροελάχιστο 13.700.000 ευρώ. Για το σύνολο των ναυτιλιακών δραστηριοτήτων η ΔΥΟ Πλοίων (όπως παραδέχεται ο υπουργός Οικονομικών σε ερώτηση του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Θ. Δρίτσα) βάζει φόρους 279.000.000 για να εισπράξει μόνο 185.000.000.

Η φορολόγηση αυτή των κροίσων της ελληνικής οικονομίας είναι μικρότερη από τη φορολόγηση μιας λαϊκής περιοχής της Αθήνας, όπως το Μπραχάμι. Ο πατριωτισμός λοιπόν των εφοπλιστών δεν φαίνεται να δικαιολογείται από τη συνεισφορά σε φόρους. Οι Έλληνες εφοπλιστές είναι πατριώτες γιατί δεν πραγματοποιούν, απ’ ότι φαίνεται, την απειλή τους πως θα πάρουν τα πλοία τους να φύγουν αν υπάρξει πιθανότητα φορολόγησης. Η πρόσφατη προεκλογική δήλωση  του εφοπλιστή Βίκτωρα Ρέστη «για να με φορολογήσετε πρέπει να με πιάσετε» ήταν μια απόδειξη πως οι έλληνες εφοπλιστές μπορούν να μιλούν χωρίς πρόβλημα για την αγάπη τους για την πατρίδα, τη ναυτοσύνη και την ελληνική δόξα, αρκεί να μην χρειάζεται να εξειδικεύσουν σε φόρους που θα καταβάλλουν. Η επιχειρηματολογία τους για το ότι πρέπει να μην φορολογούνται είναι σίγουρα ενδιαφέρουσα.

Το ψιλικατζίδικο φορολογείται περισσότερο από το τάνκερ

Στον λαβύρινθο της ελληνικής πολυνομίας υπάρχει ένας νόμος που δεν έχει αλλάξει τα τελευταία 40 χρόνια. Είναι ο νόμος 27/1975, ο οποίος προβλέπει τα «Περί φορολογίας πλοίων, επιβολής εισφοράς προς ανάπτυξιν της Εμπορικής Ναυτιλίας». Με αυτό τον νόμο διαιωνίζονται στον κόσμο των ελληνικών νόμων 56 φοροαπαλλαγές τις οποίες απολαμβάνουν οι εφοπλιστές.

Αν τα ελληνικά πλοία έχουν ξένη σημαία, δεν έχουν καμία υποχρέωση καταβολής φόρου. Για τα πλοία με ελληνική σημαία ο φόρος που αναλογεί σε ένα πλοίο είναι μικρότερος από αυτόν που καταβάλλει ένα περίπτερο. Η φορολογία του πλοίου είναι αποτέλεσμα της χωρητικότητάς του (κόρων) και της παλαιότητας. Ένα πλοίο για παράδειγμα, 20.000 κόρων, ηλικίας 4 χρόνων, πληρώνει φόρο γύρω στα 7.500 ευρώ τον χρόνο. Κανένα άλλο φόρο, ακόμη και αν το κέρδος του πλοίου είναι 150 εκατομμύρια. Ο νόμος λέει ρητά:

Άρθρο 2

1. Ο κατά τας διατάξεις του παρόντος νόμου επιβαλλόμενος φόρος εξαντλεί πάσαν υποχρέωση του πλοιοκτήτου, ως και του μετόχου ή εταίρου ημεδαπής ή αλλοδαπής εταιρίας οιουδήποτε τύπου εκ φόρου εισοδήματος, καθ’ όσον αφορά εις τα κέρδη, τα οποία προκύπτουν εκ της εκμεταλλεύσεως πλοίων.
2. Ως εισόδημα απαλλασσόμενον νοείται και η τυχόν υπεραξία η πραγματοποιούμενη εκ της εκποιήσεως του πλοίου, εισπράξεως ασφαλιστικής αποζημιώσεως ή εξ οιασδήποτε άλλης αιτίας.
3. Εις ην περίπτωσιν ημεδαπή ή αλλοδαπή εταιρία πλοιοκτήτρια πλοίων υπό ελληνικήν σημαίαν,  ασκεί πλην της εκμεταλλεύσεως του πλοίου και άλλας επιχειρήσεις, απαλλάσσεται από του φόρου εισοδήματος ποσόν των καθαρών «κερδών ή των μερισμάτων, ίσον προς την σχέσιν την υφισταμένην μεταξύ των εκ του πλοίου κτηθέντων ακαθαρίστων εσόδων της τοιαύτης εταιρίας».

Οι ναυτιλιακές εταιρίες απαλλάσσονται ακόμη και από το ΦΠΑ για τις προμήθειες των πλοίων. Ως προμήθειες πλοίων μπορούν να λογισθούν αγορές κάθε προϊόντος που δεν πάει στα πλοία αλλά στις βίλες και στα κότερα των ιδιοκτητών. Σε περίπτωση θανάτου δεν υπάρχει για τους κληρονόμους φόρος κληρονομιάς. Άγνωστο για ποιο λόγο οι διάδοχοι των κροίσων έχουν αυτό το κληρονομικό και αντισυνταγματικό δικαίωμα.

Το εντυπωσιακότερο όμως είναι άλλο. Ο νόμος που προβλέπει τις φοροαπαλλαγές των εφοπλιστών είναι συνδεδεμένος με το άρθρο 107 του Συντάγματος. Έτσι για να αλλάξει πρέπει να υπάρξει συνταγματική αναθεώρηση. Όπως συμβαίνει και με τον νόμο περί Ευθύνης Υπουργών. Έτσι δύο κατηγορίες Ελλήνων, οι εφοπλιστές και οι υπουργοί, όχι μόνο έχουν ειδική μεταχείριση έναντι των άλλων Ελλήνων, αλλά τα συμφέροντά τους είναι συνταγματικά κατοχυρωμένα παρά και ενάντια στο πνεύμα και την ισότητα που προβλέπει το Σύνταγμα.

Κι αν πάρουν τα πλοία τους και φύγουν;

Η φορολόγηση των εφοπλιστών έχει ένα αντικειμενικό πρόβλημα. Πώς να φορολογήσεις ένα πλοίο με ελληνική σημαία που φορτώνει μετάλλευμα στην Ιαπωνία για να το μεταφέρει στην Αμερική; Τα κριτήρια φορολόγησης αποτελούν πραγματικά μια δυσκολία. Η Αγγλία πρόσφατα αποφάσισε την καταβολή ενός ποσού από όλες τις ναυτιλιακές εταιρίες που έχουν έδρα τους στη Μεγάλη Βρετανία. Στην Ελλάδα το θέμα αυτό είναι ταμπού. Οι ελληνικές κυβερνήσεις προτιμούν να φιλολογούν για τη συμβολή της ελληνικής ναυτιλίας στην ανάπτυξη απ’ το να την καταγράψουν και πολύ περισσότερο να απαιτήσουν φόρο.

Ο φόβος τον οποίον προάγουν επιμελώς οι έλληνες εφοπλιστές είναι πως θα φύγουν από τη χώρα αν φορολογηθούν για να προχωρήσουν σε σημαίες ευκαιρίας. Το αποτέλεσμα θα είναι, όπως λένε, να χαθούν 200.000 θέσεις εργασίας. Αυτό το επιχείρημα είναι από κάθε άποψη αυθαίρετο. Καταρχάς 20.000 είναι όσοι ασχολούνται με τη ναυτιλία γενικότερα στην Ελλάδα. Δηλαδή από υπάλληλοι ναυτιλιακών μέχρι δικηγόροι και εταιρίες τροφοδοσίας, αλλά για το σύνολο της ναυτιλίας και όχι για τα πλοία με ελληνική σημαία.  Ακόμη και αν πραγματικά κατέβουν οι ελληνικές σημαίες από τα 800 περίπου πλοία που τις έχουν, αυτό δεν επηρεάζει τους 200.000, αφού θα συνεχίζουν να δουλεύουν για την εξυπηρέτηση της ναυτιλίας συνολικά (εγχώριας και μη).

Τα πλοία με ελληνική σημαία υποχρεούνται με βάση τον νόμο να έχουν 5-7 έλληνες ναυτικούς. Άρα οι άμεσα επηρεαζόμενοι, αν οι έλληνες πατριώτες εφοπλιστές θελήσουν να πετάξουν τους έλληνες ναυτικούς μαζί με τις ελληνικές σημαίες, είναι γύρω στους 4.000.

Συμφέρει όμως να πετάξουν οι εφοπλιστές τις ελληνικές σημαίες; Μάλλον όχι. Οι έλληνες εφοπλιστές χρησιμοποιούν την Ελλάδα για να διαπραγματεύονται τα συμφέροντά τους παγκοσμίως. Η Ελλάδα διαμεσολαβεί υπέρ τους για να ρυθμίσει διάφορα θέματα. Για παράδειγμα, όταν έγινε υποχρεωτική η χρήση διπύθμενων πλοίων, η Ελλάδα απαίτησε να δοθεί παράταση για τους Έλληνες εφοπλιστές. Στις νέες ρυθμίσεις που υπάρχουν για να μην ελλιμενίζονται σε ευρωπαϊκά λιμάνια πλοία με μεγάλες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, η Ελλάδα και πάλι παρεμβαίνει για να μην μπουν σε έξοδα οι έλληνες εφοπλιστές.

Η χώρα διατηρεί στις περισσότερες ελληνικές πρεσβείες σε όλο τον κόσμο Ναυτικούς Ακόλουθους, με μοναδικό σχεδόν αντικείμενο την εξυπηρέτηση ανά πάσα στιγμή των ελληνικών πλοίων. Καμία σημαία Παναμά ή Ονδούρας δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ασφάλεια της ελληνικής σημαίας.

Επίσης η ελληνική σημαία στα πλοία πιστοποιεί υψηλά standards πλοϊμότητας και ασφάλειας. Πράγμα που σημαίνει πως τα ελληνικά πλοία έχουν λιγότερα ασφάλιστρα, ελέγχους και παραμονή στα λιμάνια. Και ως γνωστό στη ναυτιλία ο χρόνος είναι πολύ χρήμα.

Τα υψηλά κέρδη που έχουν εξασφαλίσει οι εφοπλιστές από τη ναυτιλία τους έχουν δώσει τη δυνατότητα να έχουν και άλλη κερδοφόρα επιχειρηματική δραστηριότητα στη χώρα. Δεν θα διακινδύνευαν να βάλουν το ελληνικό κράτος εκβιαστικά απέναντί τους.

Το 1980 οι  έλληνες ναυτικοί ξεπερνούσαν τους 100.000. Σήμερα είναι περίπου 16.000. Σε αντίθεση με τους έλληνες εφοπλιστές που παρήγγειλαν 500 νέα πλοία και έχουν υψηλά κέρδη, οι έλληνες ναυτικοί δε θα υπάρχουν σε λίγο. Οι εφοπλιστές ήταν αυτοί που επέλεξαν ξένα φτηνά πληρώματα αντί των συμπατριωτών τους Ελλήνων. Έτσι, χωρίς να πληρώνουν φόρους και έλληνες ναυτικούς, οι εφοπλιστές όταν μιλούν για την ένδοξη προσφορά τους προφανώς εννοούν τις καταθέσεις τους στις τράπεζες.

Το 2010 μπήκε στην Ελλάδα ως ναυτιλιακό συνάλλαγμα το ποσό των 15,4 δισεκατομμυρίων. Βγήκαν όμως από τους ίδιους προς το εξωτερικό 8,15 δις. Το 2011 μπήκαν 14 δις και επανεξήχθησαν  7,233. Στην ετήσια έκθεση της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών το 2011 παραδέχονται: «Όμως περίπου το ήμισυ των ανωτέρω 140 δις € (σ.σ. που εισήχθησαν τη δεκαετία) επανεξήχθη στο εξωτερικό, δεδομένου ότι οι ναυτιλιακές εταιρίες πληρώνουν για υπηρεσίες παρεχόμενες από άλλες χώρες, διότι το ελληνικό κράτος δεν έλαβε τα αναγκαία μέτρα που θα συγκρατούσαν το μεγαλύτερο μέρος του ναυτιλιακού συναλλάγματος στην Ελλάδα».

Άρα τα ποσά που πραγματικά εισάγουν είναι τα μισά από αυτά που ανακοινώνονται. Είναι η εισαγωγή χρημάτων και η αύξηση των προσωπικών τραπεζικών λογαριασμών μια εθνική συνεισφορά; Τότε οι έλληνες εφοπλιστές πρέπει να νιώθουν και να ανακηρυχθούν πρωτίστως Ελβετοί, ή πολίτες των νησιών Κέιμαν και μετά Έλληνες, αφού εκεί έχουν καταθέσει τα μεγάλα ποσά που διαθέτουν.

Το χρέος στο χρέος

Τα μεγάλα κέρδη από τη ναυτιλία μπορεί να πει κάποιος πως επενδύονται σε παραγωγικούς τομείς μέσα στη χώρα. Η πιο εμφανής επενδυτική δραστηριότητα των εφοπλιστών (με εξαίρεση ίσως την επένδυση του εφοπλιστή Κωνσταντακόπουλου στο Costa Navarino) είναι σε τομείς που δεν είναι ιδιαίτερα παραγωγικοί. Ως οι μόνοι που διαθέτουν ζεστό χρήμα, οι εφοπλιστές δείχνουν να έλκονται από επενδύσεις prestige και διαπλοκής.

Τα προβληματικά πλέον ΜΜΕ είναι οι πρώτοι τομείς επένδυσης. Αρκετοί εφοπλιστές θέλησαν να επενδύσουν σε εφημερίδες και τηλεοπτικούς σταθμούς, με κριτήριο τη δημιουργία του προφίλ τους και την ικανότητα παρέμβασής τους παρά άλλα, έστω και οικονομικά κριτήρια. Οι εφοπλιστές έγιναν ξαφνικά media-ρχες, έτοιμοι να περιχαρακώσουν τα πλαίσια της νέας τους εξουσίας, όπως κάνουν τα σκυλιά  που μπαίνουν σε ένα νέο περιβάλλον. Κάποιοι από αυτούς μάλιστα φρόντισαν να χρηματοδοτήσουν ανώνυμα μπλογκς –μερικά εκ των οποίων εκβιαστικά- προκειμένου να σμιλεύουν το προφίλ τους και να χτυπούν κάτω από τη μέση τους αντιπάλους τους.

Δίπλα στα media, το νέο πεδίο επενδύσεων ήταν οι ομάδες. Ο εφοπλιστής πρόεδρος με τη συνοδεία μπράβων είναι το νέο σήμα κατατεθέν της ισχύος. Η οπαδική ασπίδα προστασίας (ποιος θα τολμήσει να πειράξει τον πρόεδρο), αλλά και το όνομα του άγνωστου εφοπλιστή που γίνεται τραγούδι στις κερκίδες των γηπέδων, είναι ίσως τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του εφοπλιστικού κεφαλαίου εντός Ελλάδας.

Ένα νέο life style που καθιστά τους άγνωστους εφοπλιστές λαϊκούς ήρωες είναι σε εξέλιξη. Σε αυτό ίσως πρέπει να συνυπολογίσει κανείς την πρωτοβουλία των τελευταίων ημερών, κατά την οποία μερικοί εφοπλιστές άρχισαν να αγοράζουν τμήμα του ελληνικού χρέους. Πρακτικά κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει, ακόμη και αν υπάρχουν οι προθέσεις. Αν αρχίσει να αγοράζεται το χρέος σε μικρές τιμές, αυτόματα θα ανέβει. Το θέμα δεν είναι βέβαια αν έχει το δικαίωμα κάποιος εφοπλιστής να είναι αιθεροβάμονας, αλλά αν υποχρεούται αυτές τις δύσκολες στιγμές να είναι, αν όχι τίμιος ειλικρινής.

Αν είναι ειλικρινείς και γαλαντόμοι οι έλληνες εφοπλιστές φαίνεται από πολλά παραδείγματα. Κάθε Έλληνας που τελειώνει ναυτική σχολή πρέπει να πραγματοποιήσει δύο εκπαιδευτικά ταξίδια. Το πρώτο από αυτό το πληρώνει το ελληνικό κράτος, καταβάλλοντας τα χρήματα στο Κεφάλαιο Ναυτικής Εκπαίδευσης. Το δεύτερο πρέπει να το πληρώσουν οι εφοπλιστές. Αυτή τη στιγμή όχι μόνο δεν το πληρώνουν, αλλά ζητούν και από το κράτος σε καιρό κρίσης να πληρώνει το δεύτερο ταξίδι αντί γι’ αυτούς.

Είναι προφανές πως οι εφοπλιστές είναι πατριώτες με τον δικό τους τρόπο. Με έναν τρόπο που συνδέει την πατρίδα με τα κέρδη τους. Πάντα υπάρχει η δυνατότητα να διαψεύσουν αυτή την αντίληψη, δίνοντας, χωρίς να απαιτηθεί φόρος, μικρό κομμάτι από τα αφορολόγητα κέρδη τους για την πατρίδα που τόσο επικαλούνται.

Παραφράζοντας τον Σάμουελ Τζόνσον, που έλεγε πως ο πατριωτισμός είναι το μεγαλύτερο καταφύγιο των απατεώνων, μπορεί ίσως να πει κάποιος πως ο πατριωτισμός είναι το βολικό καταφύγιο για τους εφοπλιστές.